Bajadasaurus: Różnice pomiędzy wersjami
(Poprawa opisu) |
m (Garderes i in., 2023) |
||
| Linia 4: | Linia 4: | ||
|Korekta = [[Paweł Konarzewski]] | |Korekta = [[Paweł Konarzewski]] | ||
|nazwa = ''Bajadasaurus'' (bajadazaur) | |nazwa = ''Bajadasaurus'' (bajadazaur) | ||
| − | |długość = ~ 10,1 m <ref>Pomiar wykonany przez Gunnara Bivensa. Zobacz | + | |długość = ~ 10,1 m <ref>Pomiar wykonany przez Gunnara Bivensa. Zobacz rekonstrukcję szkieletu.</ref> |
|wysokość = | |wysokość = | ||
|masa = | |masa = | ||
| Linia 11: | Linia 11: | ||
<small>Neuquen ([[formacja]] [[Bajada Colorada]])</small> | <small>Neuquen ([[formacja]] [[Bajada Colorada]])</small> | ||
|czas = {{Występowanie|142|133}} | |czas = {{Występowanie|142|133}} | ||
| − | ok. 142-133 | + | ok. 142-133 [[Ma]]<br> |
<small>[[wczesna kreda]] (późny [[berrias]] - [[walanżyn]])</small> | <small>[[wczesna kreda]] (późny [[berrias]] - [[walanżyn]])</small> | ||
|systematyka = | |systematyka = | ||
| Linia 36: | Linia 36: | ||
==Materiał kopalny== | ==Materiał kopalny== | ||
[[Plik: Skeletal_elements_of_Bajadasaurus.png|300px|thumb|right|Odnalezione kości. Źródło: Gallina i in., 2019. [https://www.nature.com/articles/s41598-018-37943-3].]] | [[Plik: Skeletal_elements_of_Bajadasaurus.png|300px|thumb|right|Odnalezione kości. Źródło: Gallina i in., 2019. [https://www.nature.com/articles/s41598-018-37943-3].]] | ||
| + | [[Holotyp]] to okaz MMCh-PV 75, obejmujący niemal kompletną czaszkę, atlas (pierwszy kręg szyjny – dźwigacz), obrotnik i prawdopodobnie piąty kręg szyjny. | ||
| + | |||
| + | ==Budowa i paleobiologia== | ||
[[Plik: Bajadasaurus SW.png|300px|thumb|right|Rekonstrukcja ''Bajadasaurus'' z wyrostkami kolczystymi pokrytymi skórą. Autor: Slate Weasel [https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Bajadasaurus_SW.png]]] | [[Plik: Bajadasaurus SW.png|300px|thumb|right|Rekonstrukcja ''Bajadasaurus'' z wyrostkami kolczystymi pokrytymi skórą. Autor: Slate Weasel [https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Bajadasaurus_SW.png]]] | ||
| − | [[ | + | Czaszka ''Bajadasaurus'' była dość typowa dla tej grupy dinozaurów. Była stosunkowo lekko zbudowana, z dużym oczodołem i smukłą żuchwą o zakrzywionym do dołu przednim końcu. Umiejscowienie i kształt oczodołów prawdopodobnie umożliwiał widzenie stereoskopowe (przestrzenne). ''Bajadasaurus'' cechował się zredukowaną liczbą zębów. Były one skupione na przedzie pyska. W obu kościach szczękowych było ich zaledwie po osiem. Kości przedszczękowe nie zachowały się. |
| + | |||
| + | Garderes i wspólnicy (2023) szczegółowo opisali czaszkę ''Bajadasaurus'', jedną z najkompletniejszych wśród znanych [[dikreozauryd]]ów. Wyróżnili oni trzy potencjalne [[autapomorfia|autapomorfie]] dla tego taksonu, dwie w obrębie kości kwadratowej oraz jedną w kości łuskowej. Sądzą również, że klad [[Dicraeosauridae]] może mieć cztery nowe [[synapomorfia|synapomorfie]]. Badacze uważają również, że na końcu czaszki ''Bajadasaurus'' znajdowały się zrogowaciałe struktury zasłaniające zęby na kości szczękowej oraz zębowej. | ||
| + | |||
| + | Najbardziej charakterystyczna i niezwykła była budowa kręgów szyjnych. Ich wyrostki kolczyste były bardzo silnie wydłużone, przez co wysokość kręgu czterokrotnie przewyższała jego długość. Co jeszcze bardziej niezwykłe, wyrostki kolczyste były skierowane do przodu. Znamy jednak tylko pojedynczy kręg i nie wiadomo, czy widoczna obok rekonstrukcja jest do końca poprawna. Autorzy opisu przedstawili kolejne kręgi szyjne z jeszcze dłuższymi wyrostkami kolczystymi, ale nie ma pewności, czy dokładnie tak wyglądały. Gallina i współpracownicy spekulują na temat obronnej funkcji owych kolców, co wydaje się jednak wątpliwe. Cienkie i stosunkowo delikatne wyrostki mogłyby być niewystarczającą zaporą przeciwko dużemu drapieżnikowi, a ich uszkodzenie wiązałoby się z poważnymi urazami szyi. Być może więc odgrywały one głównie rolę pokazową lub były oznaką dymorfizmu płciowego. Cedra i in. (2022) uważają, że ''Bajadasaurus'' mogł mieć podobnie jak ''[[Amargasaurus]]'' wyrostki kolczyste pokryte skórą. | ||
==Etymologia== | ==Etymologia== | ||
Nazwa ''Bajadasaurus'' pochodzi od miejsca znalezienia szczątków – Bajada Colorada w Argentynie, w prowincji Neuquen. Epitet gatunkowy ''pronuspinax'' jest pochodną łacińskiego słowa ''pronus'' („pochylony do przodu”) i greckiego ''spinax'' („kolec”), w nawiązaniu do charakterystycznych wyrostków kolczystych kręgów szyjnych. | Nazwa ''Bajadasaurus'' pochodzi od miejsca znalezienia szczątków – Bajada Colorada w Argentynie, w prowincji Neuquen. Epitet gatunkowy ''pronuspinax'' jest pochodną łacińskiego słowa ''pronus'' („pochylony do przodu”) i greckiego ''spinax'' („kolec”), w nawiązaniu do charakterystycznych wyrostków kolczystych kręgów szyjnych. | ||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
==Spis gatunków== | ==Spis gatunków== | ||
| Linia 50: | Linia 54: | ||
| {{Kpt|[[Pablo Gallina|Gallina]], [[Sebastian Apesteguia|Apesteguia]], [[Juan Canale|Canale]]}} i {{Kpt|[[Alejandro Haluza|Haluza]]}}, [[2019]] | | {{Kpt|[[Pablo Gallina|Gallina]], [[Sebastian Apesteguia|Apesteguia]], [[Juan Canale|Canale]]}} i {{Kpt|[[Alejandro Haluza|Haluza]]}}, [[2019]] | ||
|- | |- | ||
| − | | {{V|''B. | + | | {{V|''B. pronuspinax''}} |
| {{Kpt|[[Pablo Gallina|Gallina]], [[Sebastian Apesteguia|Apesteguia]], [[Juan Canale|Canale]]}} i {{Kpt|[[Alejandro Haluza|Haluza]]}}, [[2019]] | | {{Kpt|[[Pablo Gallina|Gallina]], [[Sebastian Apesteguia|Apesteguia]], [[Juan Canale|Canale]]}} i {{Kpt|[[Alejandro Haluza|Haluza]]}}, [[2019]] | ||
|} | |} | ||
| Linia 58: | Linia 62: | ||
Gallina, P.A., Apesteguía, S., Canale, J.I., Haluza, A. (2019). “A new long-spined dinosaur from Patagonia sheds light on sauropod defense system”. Scientific Reports, vol. 9. 1392 [[doi::10.1038/s41598-018-37943-3]]. | Gallina, P.A., Apesteguía, S., Canale, J.I., Haluza, A. (2019). “A new long-spined dinosaur from Patagonia sheds light on sauropod defense system”. Scientific Reports, vol. 9. 1392 [[doi::10.1038/s41598-018-37943-3]]. | ||
| + | |||
| + | Garderes, J. P., Gallina, P. A., Whitlock, J. A., & Toledo, N. (2023). "Cranial osteology of ''Bajadasaurus pronuspinax'' (Sauropoda, Dicraeosauridae)". Historical Biology, 1-25. | ||
| + | [[doi:10.1080/08912963.2023.2212389]] | ||
<references/></small> | <references/></small> | ||
Wersja z 19:09, 1 cze 2023
| Autor: | Kamil Kamiński |
| Korekta: | Paweł Konarzewski |
| Bajadasaurus (bajadazaur) | |
|---|---|
| Długość | ~ 10,1 m [1] |
| Dieta | roślinożerny |
| Miejsce | Argentyna
Neuquen (formacja Bajada Colorada) |
| Czas |
ok. 142-133 Ma |
| Systematyka | Dinosauria |
 Rekonstrukcja szkieletu Bajadasaurus. Na biało zostały zaznaczone odnalezione elementy. Autor: Gunnar Bivens. [3] | |
Wstęp
Bajadasaurus to rodzaj średniej wielkości zauropoda z grupy Dicraeosauridae żyjącego we wczesnej kredzie na terenie dzisiejszej Argentyny. Jego materiał kopalny zawiera najbardziej kompletną czaszkę spośród wszystkich znanych przedstawicieli tej rodziny. Niezwykłą cechą tego czworonożnego roślinożercy były bardzo mocno wydłużone i skierowane do przodu wyrostki kolczyste kręgów szyjnych.
Materiał kopalny
Holotyp to okaz MMCh-PV 75, obejmujący niemal kompletną czaszkę, atlas (pierwszy kręg szyjny – dźwigacz), obrotnik i prawdopodobnie piąty kręg szyjny.
Budowa i paleobiologia
Czaszka Bajadasaurus była dość typowa dla tej grupy dinozaurów. Była stosunkowo lekko zbudowana, z dużym oczodołem i smukłą żuchwą o zakrzywionym do dołu przednim końcu. Umiejscowienie i kształt oczodołów prawdopodobnie umożliwiał widzenie stereoskopowe (przestrzenne). Bajadasaurus cechował się zredukowaną liczbą zębów. Były one skupione na przedzie pyska. W obu kościach szczękowych było ich zaledwie po osiem. Kości przedszczękowe nie zachowały się.
Garderes i wspólnicy (2023) szczegółowo opisali czaszkę Bajadasaurus, jedną z najkompletniejszych wśród znanych dikreozaurydów. Wyróżnili oni trzy potencjalne autapomorfie dla tego taksonu, dwie w obrębie kości kwadratowej oraz jedną w kości łuskowej. Sądzą również, że klad Dicraeosauridae może mieć cztery nowe synapomorfie. Badacze uważają również, że na końcu czaszki Bajadasaurus znajdowały się zrogowaciałe struktury zasłaniające zęby na kości szczękowej oraz zębowej.
Najbardziej charakterystyczna i niezwykła była budowa kręgów szyjnych. Ich wyrostki kolczyste były bardzo silnie wydłużone, przez co wysokość kręgu czterokrotnie przewyższała jego długość. Co jeszcze bardziej niezwykłe, wyrostki kolczyste były skierowane do przodu. Znamy jednak tylko pojedynczy kręg i nie wiadomo, czy widoczna obok rekonstrukcja jest do końca poprawna. Autorzy opisu przedstawili kolejne kręgi szyjne z jeszcze dłuższymi wyrostkami kolczystymi, ale nie ma pewności, czy dokładnie tak wyglądały. Gallina i współpracownicy spekulują na temat obronnej funkcji owych kolców, co wydaje się jednak wątpliwe. Cienkie i stosunkowo delikatne wyrostki mogłyby być niewystarczającą zaporą przeciwko dużemu drapieżnikowi, a ich uszkodzenie wiązałoby się z poważnymi urazami szyi. Być może więc odgrywały one głównie rolę pokazową lub były oznaką dymorfizmu płciowego. Cedra i in. (2022) uważają, że Bajadasaurus mogł mieć podobnie jak Amargasaurus wyrostki kolczyste pokryte skórą.
Etymologia
Nazwa Bajadasaurus pochodzi od miejsca znalezienia szczątków – Bajada Colorada w Argentynie, w prowincji Neuquen. Epitet gatunkowy pronuspinax jest pochodną łacińskiego słowa pronus („pochylony do przodu”) i greckiego spinax („kolec”), w nawiązaniu do charakterystycznych wyrostków kolczystych kręgów szyjnych.
Spis gatunków
| Bajadasaurus | Gallina, Apesteguia, Canale i Haluza, 2019 |
| B. pronuspinax | Gallina, Apesteguia, Canale i Haluza, 2019 |
Bibliografia
Cerda, I. A., Novas, F. E., Carballido, J. L., & Salgado, L. (2022). "Osteohistology of the hyperelongate hemispinous processes of Amargasaurus cazaui (Dinosauria: Sauropoda): Implications for soft tissue reconstruction and functional significance". Journal of Anatomy. doi:10.1111/joa.13659
Gallina, P.A., Apesteguía, S., Canale, J.I., Haluza, A. (2019). “A new long-spined dinosaur from Patagonia sheds light on sauropod defense system”. Scientific Reports, vol. 9. 1392 doi::10.1038/s41598-018-37943-3.
Garderes, J. P., Gallina, P. A., Whitlock, J. A., & Toledo, N. (2023). "Cranial osteology of Bajadasaurus pronuspinax (Sauropoda, Dicraeosauridae)". Historical Biology, 1-25. doi:10.1080/08912963.2023.2212389
- ↑ Pomiar wykonany przez Gunnara Bivensa. Zobacz rekonstrukcję szkieletu.
![[2]](https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Bajadasaurus_SW.png){kind=link}