Byronosaurus

Z Encyklopedia Dinozaury.com
Wersja z dnia 20:28, 28 lut 2018 autorstwa Kamil Kamiński (dyskusja | edycje)
(różn.) ← poprzednia wersja | przejdź do aktualnej wersji (różn.) | następna wersja → (różn.)
Skocz do: nawigacja, szukaj

Autor: Korekta:
Kamil Kamiński


Byronosaurus (byronozaur)
Długość: ok. 1,5 m
Masa: ? kg
Miejsce występowania: Mongolia – Ukhaa Tolgod

(formacja Djadochta)

Czas występowania ok. 80-72 Ma

późna kreda (późny kampan)

Systematyka Dinosauria

Saurischia

Theropoda

Tetanurae

Coelurosauria

Paraves

Troodontidae

Byronosaurus.jpg

Rekonstrukcja. Autor: FunkMonk (Michael B. H.) [2].

Wstęp

Byronosaurus to niewielki teropod z rodziny troodontydów, który występował w późnej kredzie na terenach dzisiejszej Mongolii. Znany jest z dwóch niekompletnych szkieletów dorosłych osobników oraz kilku młodych, być może jednak nienależących do tego rodzaju.

Etymologia

Nazwa Byronosaurus jaffei honoruje Byrona Jaffe w uznaniu dla jego rodziny za wsparcie ekspedycji paleontologicznych Mongolskiej Akademii Nauk i Amerykańskiego Muzeum Historii Naturalnej (Norell i in., 2000).

Materiał kopalny

Holotyp (IGM 100/983) to niekompletna czaszka z fragmentaryczną żuchwą, złamana na wysokości przedniej krawędzi oczodołów, bez dachu, oraz elementy szkieletu pozaczaszkowego: obrotnik (axis), dwa przednie kręgi szyjne, kilka kręgów grzbietowych, ?kręg krzyżowy, cztery ogonowe (wszystkie kręgi niekompletne), żebro szyjne i brzuszne oraz fragmenty tylnych kończyn (dalsza część kości udowe, bliższa część k. piszczelowej i strzałkowej, dalsza część II k. śródstopia, fragmenty trzech paliczków) (Norell i in., 2000); Makovicky i in., 2003; Mortimer, online).

Paratyp (IGM 100/984) to niekompletna przednia część czaszki.

Dawniej uważano, że do Byronosaurus mogą też należeć fragmentaryczne szczątki kilku młodych troodontydów z formacjo Djadochta. Dwie niekompletne czaszki bardzo młodych okazów początkowo przypisano do rodzaju Velociraptor. Później Bever i Norell (2009) stwierdzili, że mogą one należeć do Byronosaurus, opierając się na budowie zębów (pozbawionych ząbkowania) i kości szczękowej. Wykazano jednak, że brak piłkowania może być cechą bardzo młodych osobników innych rodzajów troodontydów. Następnie Pei i Norell (2011) uznali, że oba okazy bardziej przypominają nowy, nienazwany gatunek troodontyda z formacji Djadochta. Miał o tym świadczyć kształt pyska oraz mniejsza liczba zębów szczękowych. W 2017 r. okaz ten został opisany jako Almas ukhaa, a autorzy potwierdzili prawdopodobny bliższy związek owych młodych troodontydów z tym taksonem niż z Byronosaurus (Pei i in., 2017).

Historia odkryć i badań

Szczątki Byronosaurus odkryto na terenie pustyni Gobi w 1993 r. przez Michaela Novacka, członka ekspedycji Amerykańskiego Muzeum Historii Naturalnej. W ciągu dwóch kolejnych lat zostały one wydobyte. W 2000 r. Byronosaurus został oficjalnie nazwany i opisany przez zespół paleontologów pod kierunkiem Marka Norella. Trzy lata później ukazał się dokładniejszy opis zebranych szczątków.

Szczątki młodych osobników, być może należące do byronozaura. Autor zdjęcia: Smokeybjb [1].

Budowa

Jak wszystkie troodontydy, Byronosaurus był raczej niewielkim dinozaurem. Czaszka była dość długa i niska. W kościach przedszczękowych znajdowały się cztery zęby. Liczba zębów w kościach szczękowych i zębowych jest nieznana, ale szacuje się, że było ich co najmniej trzydzieści w każdej z wymienionych kości (Makovicky i in., 2003). Na kości szczękowej i zębowej, wzdłuż rzędu zębów, rozciągały się płytkie rowki. Jak u innych troodontydów, przednie zęby były niewielkie i gęsto upakowane. Położone bardziej z tyłu były większe i szerzej rozstawione, a skraje tylne – bardzo małe. Zarówno przednia, jak i tylna krawędź zębów byronozaura pozbawiona byłą ząbkowania (Norell i in., 2000). Cecha ta była obecna także u Xixiasaurus, który mógł być najbliższym krewnym byronozaura, i może ona świadczyć o wszystkożerności lub wręcz roślinożerności tych zwierząt (Lü i in., 2010). Okno przedoczodołowe było stosunkowo duże i wydłużone, przyjmując niemal trapezoidalny kształt (Makovicky i in., 2003). Puszka mózgowa cechowała się budową typową dla przedstawicieli Troodontidae, z rozległymi przestrzeniami pneumatycznymi, a sam mózg odznaczał się dużym kresomózgowiem.

Szkielet pozaczaskowy jest poznany jedynie częściowo, a odkryte kości – zachowane fragmentarycznie. Kręgi miały wydłużone i bocznie spłaszczone trzony. Nieliczne znane kości tylnych były podobne jaku innych troodontydów (Norell i in., 2000).

Spis gatunków

Byronosaurus Norell, Makovicky i Clark, 2000
B. jaffei Norell, Makovicky i Clark, 2000

Bibliografia

Bever, G., Norell, M. (2009). "The perinate skull of Byronosaurus (Troodontidae) with observations on the cranial ontogeny of paravian theropods". American Museum Novitates. 3657, 51.

Holtz, T. (2012) Dinosaurs (suplement) [3]

Lü, J., Xu, L., Liu, Y., Zhang, X., Jia, S., Ji, Q. (2010). "A new troodontid (Theropoda: Troodontidae) from the Late Cretaceous of central China, and the radiation of Asian troodontids.". Acta Palaeontologica Polonica. 55 (3): 381–388. doi:10.4202/app.2009.0047.

Makovicky, P.J., Norell, M.A., Clark, J.M., Rowe, T.E. (2003). "Osteology and relationships of Byronosaurus jaffei (Theropoda: Troodontidae)". American Museum Novitates. 3402: 1–32. [[doi.org/10.1206/0003-0082(2003)402<0001:OAROBJ>2.0.CO;2]].

Mortimer, M. (2008 online) [4]

Norell, M.A., Makovicky, P.J., Clark, J.M., 2000, "A new troodontid theropod from Ukhaa Tolgod, Mongolia", Journal of Vertebrate Paleontology 20 (1): 7-11

Pei, R., Norell, M. (2011). "A new troodontid (Dinosauria: Theropoda) from the Late Cretaceous Djadokhta Formation of Mongolia”. Journal of Vertebrate Paleontology. Program and Abstracts 2011, 172.

Pei, R., Norell, M.A., Barta, D.E., Bever, G.S., Pittman, M., Xu, Xing (2017). "Osteology of a New Late Cretaceous Troodontid Specimen from Ukhaa Tolgod, Ömnögovi Aimag, Mongolia". American Museum Novitates. 3889: 1–47. doi:10.1206/3889.1