Ekrixinatosaurus

Autor:	Korekta:
Maciej Ziegler	Adrian Tkocz Tomasz Sokołowski Łukasz Czepiński

---

Ekrixinatosaurus (ekryksinatozaur)
Długość:	10-11 m
Masa:	4 t
Miejsce występowania:	Argentyna - prowincja Neuquén (formacja Candeleros albo formacja Portezuelo, podgrupa Rio Limay, grupa Neuquén)
Czas występowania	99-93 (?91-88) Ma "środkowa" kreda (cenoman)
Systematyka	Dinosauria Saurischia Theropoda Neotheropoda Averostra Ceratosauria Abelisauroidea Abelisauridae ? Carnotaurinae ? Brachyrostra
[1]

Wstęp

Ekrixinatosaurus to rodzaj abelizauryda żyjącego w "środkowej" kredzie (cenoman) na terenach dzisiejszej Argentyny (prowincja Neuquén, Patagonia). Skamieliny tego dinozaura odkryto w 1999 roku, ale opisano dopiero w 2004. Ekrixinatosaurus był bardzo dużym i masywnym abelizaurydem.

Etymologia

Ekrixinatosaurus został odkryty dzięki zastosowaniu materiałów wybuchowych - stąd nazwa oznaczająca "jaszczura zrodzonego z eksplozji" (Ekrixi to po grecku "eksplozja", nato - łac. "narodziny" i saurus - gr. "jaszczur"). Epitet gatunkowy nadano na cześć Fernando Novasa, paleontologa zajmującego się między innymi abelizaurydami.

Materiał kopalny

Znaleziono jedynie jednego, dość kompletnego osobnika oznaczonego MUCPv-294 (holotyp znajduje się w Museo de la Universidad Nacional del Comahue, Buenos Aires, Neuquén). Na szkielet czaszkowy składają się: niecałe kości szczękowe, kości zaoczodołowe, kość łuskowa, kości czołowe, ciemieniowe, kość potyliczna, kolec nozdrzowy tylny, niekompletne kości zębowe oraz zęby. Poza tym znaleziono: kręgi szyjne, piersiowe, żebra, kręgi ogonowe i szewrony, kości miednicy: biodrową, kulszową, łonową oraz kości kończyn tylnych: kości udowe, strzałkowe, kość skokowa, kość piętową, kości śródstopia, palce i pazury.

Paleoekologia

Ekryksinatozaur był zapewne drapieżnikiem. Jego szczątki odnaleziono w osadach formacji Candeleros (ale pojawiła się też sugestia, że w Portezuelo). Żył na podmokłych terenach Gondwany wraz z rybami, żabami, wężami, żółwiami, ssakami i sfenodontami (z których dziś żyje jedynie hatteria). Większa fauna obejmowała dinozaury: zauropody takie jak rebbachizauryd Limaysaurus i prymitywny tytanozaur Andesaurus, ogromne karcharodontozaurydy - Giganotosaurus i prymitywne ptakopodobne dromeozaurydy - Buitreraptor.

Pozycja filogenetyczna

Pokrewieństwo Ekrixinatosaurus z innymi abelizaurydami jest kwestią kontrowersyjną. Wg analizy kladystycznej przeprowadzonej przez Canale i in. (2009) ekryksinatozaur należy do Brachyrostra a jego najbliższym krewnym jest Skorpiovenator, a nieco dalszym Ilokelesia. Natomiast wg analizy Carrano i Sampsona (2008) Ekrixinatosaurus jest bardziej bazalny i nie należy do kladu zawierającego pozostałe abelizaurydy (poza wczesnymi, afrykańskimi rodzajami Rugops i Kryptops): Abelisaurus, Aucasaurus, Indosaurus, Majungasaurus, Rajasaurus, Carnotaurus i Ilokelesia.

Włoski paleontolog Andrea Cau na swoim blogu napisał o przeprowadzonej przez siebie analizie kladystycznej. Użył on danych z pracy Canale i in. (2009), Sereno i in. (2004) oraz Carrano i Sampsona (2008). Uwzględnił rodzaj Kryptops, którego pominięto w poprzednich badaniach. Okazało się, że taksony siostrzane Ekrixinatosaurus i Skorpiovenator tworzą politomię z Abelisaurus, Majungasaurus oraz Brachyrostra (do którego należą jedynie Aucasaurus, Carnotaurus i Ilokelesia). Cau zauważa, że takie umiejscowienie skorpiowenatora pozostaje w zgodzie z plezjomorfiami jego czaszki. Do takich badań należy podchodzić jednak z rezerwą, ponieważ nie są to prace naukowe, a więc nie przeszły recenzji specjalistów.

Spis gatunków

Ekrixinatosaurus	Calvo, Rubilar-Roger i Moreno, 2004
= "Ekrixinatosaurus"	Juarez Valieri, Fiorelli i Cruz, 2004
E. novasi	Calvo, Rubilar-Roger i Moreno, 2004
= "Ekrixinatosaurus novasi"	Juarez Valieri, Fiorelli i Cruz, 2004

Bibliografia

Calvo, J.O., Rubilar, D., and Moreno, K. (2004) "A new Abelisauridae (Dinosauria: Theropoda) from northwest Patagonia". Ameghiniana 41: 555-563.

Canale, J. I., Scanferla, C. A., Agnolin, F., Novas, F. E. (2008) "New carnivorous dinosaur from the Late Cretaceous of NW Patagonia and the evolution of abelisaurid theropods." Naturwissenschaften. doi 10.1007/s00114-008-0487-4.

Carrano, M.T. & Sampson, S.D. (2008) "The phylogeny of Ceratosauria (Dinosauria: Theropoda)" Journal of Systematic Palaeontology, 6, 182-236.

Juárez-Valieri, R.D., Porfiri, J.D. & Calvo, J.O. (2011) "New Information on Ekrixinatosaurus novasi Calvo et al 2004, a giant and massively-constructed Abelisauroid from the “Middle Cretaceous” of Patagonia" Calvo, J.O., Porfiri, J.D., González Riga & Dos Santos [ed.] "Paleontologia y dinosaurios desde América Latina" Editorial de la Universidad Nacional de Cuyo, 161-169.

http://home.comcast.net/~eoraptor/Ceratosauria.htm#Ekrixinatosaurusnovasi

http://theropoda.blogspot.com/2008/12/il-cacciatore-di-scorpioni.html

http://www.dinodata.org/index.php?option=com_content&task=view&id=6516&Itemid=67