Gryposaurus
Do weryfikacji i rozbudowy
| Autor: | Korekta: |
| Marcin Szermański |
| Gryposaurus (grypozaur) | |
|---|---|
| Długość: | ok. 7,5-8 m |
| Masa: | ok. 2,5-3 t |
| Miejsce występowania: | Kanada - Alberta
USA - Montana, Utah, ?Teksas (niższe pokłady formacji Two Medicine, formacja Kaiparowits i(?) Javelina) |
| Czas występowania | późna kreda (?późny santon - kampan - ?mastrycht) |
| Systematyka | Dinosauria |
Szkielet grypozaura wystawiony w muzeum w Utah. | |
| Mapa znalezisk: | |
|
Wczytywanie mapy…
| |
Wstęp
Grypozaur to płaskogłowy zaurolofin występujący na terenie dzisiejszej Kanady i USA pod koniec okresu kredowego. Jego taksonomia jest dość zawiła - w przeszłości jego gatunki były traktowane (jak i cały rodzaj Gryposaurus jako młodsze synonimy opisanego kilka lat wcześniej kritozaura.
Oba hadrozaury (oraz Aralosaurus były do siebie bardzo podobne - nie miały (jak inne przedstawiciele Saurolophinae) ozdób na sklepieniu czaszki, za to ich nosy charakteryzowały się wydatnym garbem.
Rodzaj Gryposaurus zazwyczaj traktowany jest jako ważny, co zdaje się być obecnym konsensusem.
Gatunki grypozaura
Gryposaurus notabilis
Długość: 8 m
Masa: 3 t
Czas: późna kreda (późny kampan)
Miejsce: Kanada - Alberta, formacja Dinosaur Park
Materiał kopalny: około 10 kompletnych i 14 fragmentarycznych czaszek. Dodatkowo w pełni artykulowana czaszka i szkielet pozaczaszkowy, wcześniej traktowany jako osobny gatunek - Gryposaurus (Kritosaurus) incurvimanus, ktory występował w tym samym miejscu i czasie. Wg Paula (2010) szkielet G. incurvimanus należał do mniejszego osobnika - o ile G. notabilis ocenia na 8 metrów długości i 3 tony, to G. incurvimanus na 7 metrów i 2,2 t.
Gryposaurus notabilis to gatunek typowy grypozaura i znany jest z największej ilości skamieniałości spośród jego wszystkich gatunków.
Gryposaurus latidens
Długość: 7,5 m
Masa: 2,5 t
Czas: późna kreda (?późny santon - wczesny kampan)
Miejsce: USA - Montana, dolne pokłady formacji Two Medicine
Materiał kopalny: kilka(naście) [ang. several] częściowych czaszek i szkieletów pozaczaszkowych.
Gryposaurus latidens to pierwszy znany nauce gatunek z terenów USA - wcześniej opisane żyły na obszarze dzisiejszej Kanady. Nieco mniejszy i wcześniejszy od typowego G. notabilis.
Gryposaurus monumentensis
Długość: 8 m
Masa: 3 t
Czas: późna kreda (późny kampan)
Miejsce: USA - Utah, formacja Kaiparowits
Materiał kopalny: większość czaszki i szkieletu pozaczaszowego.
Gryposaurus monumentensis to jeden z największych gatunków grypozaura. Podobnie jak większość innych gatunków, egzystował on pod koniec kampanu.
?Gryposaurus alsatei
Długość: ? m
Masa: ? t
Czas: późna kreda (mastrycht)
Miejsce: USA - Teksas, formacja Javelina
Materiał kopalny: ?
Nowy gatunek hadrozaura, który ostrożnie został przypisany do Gryposaurus. Jeżeli paleontolodzy mają rację, to ?Gryposaurus alsatei jest najmłodszym gatunkiem grypozaura, bowiem jego skamieniałe szczątki są datowane na mastrycht.
Pokrewieństwo i systematyka
Gryposaurus wg większości analiz należy w obrębie kladu Hadrosauridae (patrz kladogramy: http://encyklopedia.dinozaury.com/index.php?title=Kategoria:Hadrosauridae#Lambeosaurinae_i_Saurolophinae). Czasami (np. Prieto-Márquez i in., 2006, Godefroit i in., 2008) umieszcza się go w bardziej zaawansowanych Saurolophinae. W analizach kladystycznych często występuje blisko Aralosaurus i Kritosaurus, które były do siebie bardzo podobne.
Spis gatunków
| Gryposaurus | Lambe, 1914 | ??= Kritosaurus | Brown, 1910 |
|---|---|---|---|
| Gryposaurus notabilis | Lambe, 1914 | ||
| = Gryposaurus incurvimanus | (Parks, 1920) | ||
| = Kritosaurus invurvimanus | Parks, 1920 | ||
| Gryposaurus latidens | Horner, 1992 | ||
| Gryposaurus monumentensis | Gates i Sampson, 2007 | ||
| ?Gryposaurus alsatei | Lehman, Wick i Wagner, 2016 |
Bibliografia
Godefroit, P., Hai, S., Yu, T. & Lauters, P. (2008) "New hadrosaurid dinosaurs from the uppermost Cretaceous of north-eastern China" Acta Palaeontologica Polonica, 53(1), 47–74
Horner, J.R., Weishampel, D.B. & Forster, C.A. (2004) "Hadrosauridae" [w]: Weishampel, D.B., Dodson, P. & Osmólska, H. [red.] "The Dinosauria" Wyd. drugie. Berkeley: University of California Press, 438–463
Lehman, T.M., Wick, S.L. & Wagner, J.R. (2016) "Hadrosaurian dinosaurs from the Maastrichtian Javelina Formation, Big Bend National Park, Texas". Journal of Paleontology (advance online publication). [abstract] doi: http://dx.doi.org/10.1017/jpa.2016.48
Paul, G.S. (2010) "The Princeton Field Guide to Dinosaurs" wyd. Princeton University, Princeton i Oxford
Prieto-Márquez, A., Weishampel, D. B. & Horner, J. R. (2006) "The dinosaur Hadrosaurus foulkii, from the Campanian of the East Coast of North America, with a review of the genus" Acta Palaeontologica Polonica 51: 77-98
