Kentrosaurus

Autor:	Korekta:
Paweł Kozek Karol Sabath Marcin Szermański Maciej Ziegler	Adrian Tkocz

---

Kentrosaurus (kentrozaur)
Długość:	4-5,5 m
Masa:	0,7-1,8 t
Miejsce występowania:	Tanzania (formacja Tendaguru: ogniwa Middle Dinosaur i Upper Dinosaur)
Czas występowania	153-145 (140?) Ma późna jura i wczesna kreda(?)
Systematyka	Dinosauria Ornithischia Thyreophora Stegosauria Stegosauridae

Wstęp

Kentrosaurus to nieduży, zaawansowany stegozaur z późnej jury i być może też wczesnej kredy. Żył na terenie dzisiejszej Afryki w otoczeniu wielu znanych dinozaurów (zob. akapit o paleoekologii w opisie Elaphrosaurus).

Odkrycie

Kentrozaur odkryty został na obszarze dzisiejszej Tanzanii podczas słynnych wypraw organizowanych przez Muzeum Historii Naturalnej w Berlinie w latach 1909-1912. Jego kości właściwie nigdy nie były w tym państwie - Tendaguru, gdzie je znaleziono, leżało przed pierwszą wojną światową w Niemieckiej Afryce Wschodniej i zaraz po wydobyciu przewieziono je do Niemiec. Kentrozaura opisał paleontolog Edwin Hennig.

Etymologia i taksonomia

Kiedy Henning nazywał swego nowego przedstawiciela stegozaurów, chciał nazwą zwrócić uwagę na jego opancerzenie. Z greckich kentron (κεντρον), znaczącego "ostrze", lub "kolec" oraz sauros (σαυρος), znaczącego z kolei "jaszczur" utworzył nazwę Kentrosaurus. Epitet gatunkowy aethiopicus wziął od miejsca pochodzenia jego szczątków.

W związku z podobieństwem do nazwy amerykańskiego dinozaura rogatego - Centrosaurus, Hennig przemianował Kentrosaurus na Kentrurosaurus a Nopcsa na Doryphorosaurus, co jednak było niepotrzebne, gdyż w myśl zasad taksonomicznych nawet jedna literka tworzy różnicę - obie nazwy są młodszymi synonimami ważnej nazwy Kentrosaurus.

Materiał kopalny

Lektotyp (MB.R.4800.1-37) to kręgi grzbietowe, kość krzyżowa, kości biodrowe, udowe i łokciowe oraz kompletny ogon. Pozostały materiał to ok. 1200 kości ok. pięćdziesięciu osobników, zarówno młodych, jak i dorosłych. Z czaszki znane są mózgoczaszki i kość zębowa. Materiał pozaczaszkowy daje praktycznie pełny obraz tej części szkieletu zwierzęcia (o ile rzeczywiście reprezentują one jeden gatunek, gdyż kości zostały znalezione nieartykułowane w osadach z różnego wieku i lokalizacji). Większość materiału (np. pięć kości śródręcza) została zniszczona w czasie II wojny światowej.

W oryginalnym opisie Henning nie wyznaczył holotypu. Jednak w szczegółowej monografii na temat Kentrosaurus w 1925 r., Henning wybrał na lektotyp najbardziej kompletny z częściowych szkieletów, zawierający kręgi i kości kończyn. Nieświadomy tego wyznaczenia, Peter Galton wyselekcjonował dwa kręgi grzbietowe z materiału kopalnianego zilustrowanego przez Henninga w 1915 r., opisując je jako holotyp. Jednak jest on nieważny, gdyż lektotyp Henninga został wcześniej zdefiniowany. Dwa kręgi Galtona są do dziś czasem błędnie uważane za typowy okaz (np. w Maidment i in., 2008).

Budowa

Ten afrykański stegozaur był uzbrojony w dużą liczbę kolców i małych płyt, zazwyczaj ostro zakończonych. Kolce ciągnęły się od końca ogona do miednicy - było ich 8 (?7) par. Dalej, od miednicy do szyi, ciągnęły się dwa rzędy ostro zakończonych płyt - łącznie było ich 12 (?14). Dodatkowo miał dwa kolce na barkach.

Dzięki przeprowadzonym na początku XXI wieku badaniom nad tropami przypisywanymi stegozaurydom, naukowcy doszli do wniosku, że stegozaury przynajmniej od czasu do czasu poruszały się na dwóch tylnych kończynach. Dzięki temu mogły sięgać do znacznie wyżej rosnącej roślinności. Analizy komputerowe szkieletu wskazały, że kentrozaur po stanięciu na tylnych nogach mógł zrywać liście z wysokości ok. 3,3 m, podczas gdy na czworaka mógł dosięgnąć tylko do wysokości ok. 1,7 m. Przednie kończyny stegozaurów były bardzo podobne do zauropodzich i słoniowych - kości śródręcza były ustawione pionowo, co powodowało, że poruszały się bardzo powoli.

Długi, masywny i giętki ogon, zakończony długimi kolcami służył zapewne do obrony przed drapieżnikami. Kentrozaur mógł razić przeciwników od poziomu gruntu do wysokości ok. 3 m. Zapewne odwracał głowę do tyłu, aby dobrze wycelować cios.

Spis gatunków

Kentrosaurus	Hennig, 1915
= Kentrurosaurus	Hennig, 1916
= Doryphorosaurus	Nopcsa, 1916
K. aethiopicus	Hoffstetter, 1957
= Kentrurosaurus aethiopicus	(Hennig, 1915) Hennig, 1916
= Doryphorosaurus aethiopicus	(Hennig, 1915) Nopcsa, 1916

Bibliografia

Bussert, R., Heinrich W.-D., Aberhan, M. (2009) "The Tendaguru Formation (Late Jurassic to Early Cretaceous, southern Tanzania): definition, palaeoenvironments, and sequence stratigraphy" Fossil Record, 12(2), 141-174. doi: 10.1002/mmng.200900004

Galton, P.M. & Upchurch, P. (2004) "Stegosauria" [w:] Weishampel, D.B., Dodson, P. & Osmólska, H. (ed) "The Dinosauria (2nd edition)" University of California Press, Berkeley, 343–362.

Maidment, S.C.R., Norman, D.B., Barrett, P.M., & Upchurch, P. (2008) "Systematics and phylogeny of Stegosauria (Dinosauria: Ornithischia)" Journal of Systematic Palaeontology, 6(4), 367-407. doi:10.1017/S1477201908002459

Maidment SCR (2010) "Stegosauria: a historical review of the body fossil record and phylogenetic relationships" Swiss Journal of Geosciences, 103(2), 199-210. DOI: 10.1007/s00015-010-0023-3

Mallison, H. (2010) "CAD assessment of the posture and range of motion of Kentrosaurus aethiopicus HENNIG 1915" Swiss Journal of Geosciences, 103 (2), 211-233. DOI: 10.1007/s00015-010-0024-2

Senter, P. (2010) "Evidence for a sauropod−like metacarpal configuration in stegosaurian dinosaurs" Acta Palaeontologica Polonica, 55 (3), 427–432. doi:10.4202/app.2009.1105

http://en.wikipedia.org/wiki/Kentrosaurus

Paul, G.S. (2010) "The Princeton Field Guide to Dinosaurs" wyd. Princeton University - Princeton i Oxford