Leptorhynchos: Różnice pomiędzy wersjami

Z Encyklopedia Dinozaury.com
Skocz do: nawigacja, szukaj
m
m (→‎Spis gatunków)
(Nie pokazano 2 wersji utworzonych przez jednego użytkownika)
Linia 1: Linia 1:
−
{{DISPLAYTITLE:''Leptorhynchos''}}
+
DISPLAYTITLE:''Leptorhynchos''}}
 
<small>
 
<small>
 
{| class="wikitable" style="background-color:CornSilk"
 
{| class="wikitable" style="background-color:CornSilk"
Linia 15: Linia 15:
 
|-
 
|-
 
! '''Długość''':
 
! '''Długość''':
−
| ok. ? m
+
| ? m
  
 
|-
 
|-
Linia 23: Linia 23:
 
|-
 
|-
 
! '''[[Lokacje|Miejsce występowania]]''':
 
! '''[[Lokacje|Miejsce występowania]]''':
−
| [[Kanada]] - prowincja Alberta, [[USA]] - Teksas
+
|[[USA]] - Teksas
  
−
<small>([[formacja|formacje]] [[Dinosaur Park]] i [[Aguja]])</small>
+
<small>([[formacja]] [[Aguja]])</small>
 
|-
 
|-
 
! '''[[Czas|Czas występowania]]'''  
 
! '''[[Czas|Czas występowania]]'''  
Linia 56: Linia 56:
  
 
==Wstęp==
 
==Wstęp==
−
''Leptorhynchos'' to [[rodzaj]] [[Oviraptorosauria|owiraptorozaura]] z późnej kredy Kanady i Stanów Zjednoczonych. W przeciwieństwie do większości dinozaurów, obejmuje on dwa ważne gatunki, choć przynależność drugiego z nich do tego rodzaju wydaje się wątpliwa i może zostać w przyszłości podważona.
+
''Leptorhynchos'' to [[rodzaj]] [[Oviraptorosauria|owiraptorozaura]] z późnej kredy Kanady i Stanów Zjednoczonych. Pierwotnie obejmował on dwa gatunki, lecz w 2020 r. dla drugiego z nich - ''L. elegans'' – utworzono osobny rodzaj - ''[[Citipes]]''.
  
 
==Etymologia==
 
==Etymologia==
Linia 62: Linia 62:
  
 
==Historia taksonu==
 
==Historia taksonu==
−
''Leptorhynchos'' został nazwany w 2013 r. przez Longricha i współpracowników. Autorzy ci nie wskazali jednak gatunku typowego, co zrodziło konieczność korekty artykułu, w którym opisano ten rodzaj. W ten sposób gatunkiem typowym został pochodzący z Teksasu ''L. gaddisi''. Za drugi gatunek uznano ''L. elegans'' z Alberty w Kanadzie, oryginalnie opisany jako ''[[Ornithomimus]] elegans'' w 1933 r. Później [[Philip Currie|Currie]] (1989) zauważył jego podobieństwo do azjatyckiego rodzaju ''[[Elmisaurus]]'' (zob. też [[Chirostenotes#Historia taksonu]]). Wg Longricha i współpracowników (2013) oba te gatunki były bliższe chirostenotowi niż ''[[Elmisaurus]] rarus'', dlatego należało dla nich utworzyć nowy rodzaj.  
+
''Leptorhynchos'' został nazwany w 2013 r. przez Longricha i współpracowników. Autorzy ci nie wskazali jednak gatunku typowego, co zrodziło konieczność korekty artykułu, w którym opisano ten rodzaj. W ten sposób gatunkiem typowym został pochodzący z Teksasu ''L. gaddisi''. Za drugi gatunek uznano ''L. elegans'' z Alberty w Kanadzie, oryginalnie opisany jako ''[[Ornithomimus]] elegans'' w 1933 r. Zob. szerzej w [[Citipes#Hisotria taksonu]]. W 2020 r. Funston utworzył dla ''L. elegans'' nowy rodzaj - ''[[Citipes]]''.
  
−
[[Michael Mortimer|Mortimer]] (online) uważa, że przypisanie drugiego gatunku do ''Leptorhynchos'' nie ma żadnego oczywistego uzasadnienia. [[Diagnoza]] leptoryncha opiera się na cechach żuchwy, nie można więc odnieść jej do ''[[Elmisaurus]] rarus'' ani holotypu gatunku ''elegans'', którym jest śródstopie (Funston i in., 2016). Jak zauważają ci autorzy, nie można mieć nawet pewności, czy holotyp ''L. elegans'' i przypisane do niego żuchwy rzeczywiście należą do tego samego gatunku. Ich powiązanie opiera się na niewielkich rozmiarach, ale okazuje się, że niektóre z nich mają wielkość porównywalną z ''[[Chirostenotes]]''. Cytowani badacze wskazują natomiast, że kilka cech świadczy o bliskim pokrewieństwie ''L. elegans'' i ''[[Elmisaurus]] rarus''.
+
==Materiał kopalny==
−
[[Plik: Leptorhynchos_elegans.jpg|300px|thumb|right|Kości śródstopia ''L. elegans''. A. TMP 1993.036.0181. B. TMP 1982.016.0006. C. ROM 781. D. TMP 1996.012.0141. Źródło: Funston i in., 2016. [http://app.pan.pl/article/item/app001292014.html].]]
+
[[Holotyp]] to TMM 45920-1 (zrośnięte kości zębowe). Materiał przypisany to kilka pojedynczych kości: TMM 42335-40 (kręg ogonowy), 43057-354 (dalsza końcówka III k. śródstopia), TMM 43057-36 (bliższa końcówka IV k. śródstopia) oraz TMM 43057-357 (pazur stopy). Materiał ten tymczasowo przypisano do ''L. gaddidi'' na podstawie wielkości i pochodzenia (Longrich i in., 2013).
−
 
 
−
Mortimer (online) proponuje tymczasowe pozostawienie ''elegans'' w rodzaju ''[[Elmisaurus]]'' razem z "''Caenagnathus” sternbergi'' i m.in. dwoma innymi okazami (zob. niżej), które Longrich i in. (2013) przypisali do chirostenota. Jak przyznają sami autorzy kombinacji ''Leptorhynchos elegans'', przyszłe badania mogą wykazać, że jest to odrębny rodzaj cenagantyda. Wnioski te potwierdzają również Funston i in. (2016), którzy zaznaczają, że odkrycie bardziej kompletnego okazu może zrodzić konieczność utworzenia nowego rodzaju dla ''L. elegans''. Autorzy ci powstrzymali się przed takim rozwiązaniem, aby na razie nie powiększać i tak sporego zamieszania w kwestii taksonomii cenagnatydów.  
 
  
 
==Budowa i paleobiologia==
 
==Budowa i paleobiologia==
 
''Leptorhynchos'' przypominał wyglądem inne cenagnatydy, był jednak mniejszy od ''[[Chirostenotes]]'' i ''[[Caenagnathus]]''. Żuchwa była proporcjonalnie krótsza i głębsza niż np. u cenagnata, a jej koniec - wyraźnie wygięty ku górze. Przypisane na podstawie wielkości kręgi ogonowe były krótkie i lekko zbudowane, jak u innych cenagantydów. Pazury stóp były krótkie, bocznie spłaszczone i silnie zakrzywione (Longrich i in., 2013). Zrośnięte kości śródstopia były dłuższe ale delikatniej zbudowane niż u ''[[Elmisaurus]] rarus'' (Funston i in., 2016).  
 
''Leptorhynchos'' przypominał wyglądem inne cenagnatydy, był jednak mniejszy od ''[[Chirostenotes]]'' i ''[[Caenagnathus]]''. Żuchwa była proporcjonalnie krótsza i głębsza niż np. u cenagnata, a jej koniec - wyraźnie wygięty ku górze. Przypisane na podstawie wielkości kręgi ogonowe były krótkie i lekko zbudowane, jak u innych cenagantydów. Pazury stóp były krótkie, bocznie spłaszczone i silnie zakrzywione (Longrich i in., 2013). Zrośnięte kości śródstopia były dłuższe ale delikatniej zbudowane niż u ''[[Elmisaurus]] rarus'' (Funston i in., 2016).  
−
 
−
Opisanie nowych okazów ''L. elegans'' wskazuje, że miał on jeszcze bardziej wydłużone i smuklejsze dolne partie tylnych kończyn niż większość owiraptorozaurów, co prawdopodobnie czyniło go sprawniejszym biegaczem. Jego krótka żuchwa mogła zapewniać znaczną siłę ugryzienia, a zadarty do góry koniec mógł ułatwiać obróbkę mięsa. Na podstawie tych cech Funston i in. (2016) sugerują, elmizauryny mogły być bardziej mięsożerne niż cenegnatydy o płytszych żuchwach, jak ''[[Caenagnathus]]'' czy ''[[Anzu]]''.
 
−
 
−
==Gatunki==
 
−
=== ''L. gaddidi''===
 
−
'''Lokalizacja:''' USA – Teksas, formacja [[Aguja]] (Longrich i in., 2013).
 
−
 
−
'''Materiał kopalny:''' [[Holotyp]] to TMM 45920-1 (zrośnięte kości zębowe). Materiał przypisany to kilka pojedynczych kości: TMM 42335-40 (kręg ogonowy), 43057-354 (dalsza końcówka III k. śródstopia), TMM 43057-36 (bliższa końcówka IV k. śródstopia) oraz TMM 43057-357 (pazur stopy). Materiał ten tymczasowo przypisano do ''L. gaddidi'' na podstawie wielkości i pochodzenia (Longrich i in., 2013).
 
−
[[Plik: Leptorhynchos.jpg|300px|thumb|right|Stopa ''L. elegans''; okaz TMP 2000.012.0008. Źródło: Funston i in., 2016. [http://app.pan.pl/article/item/app001292014.html].]]
 
−
 
−
'''Charakterystyka:''' Gatunek typowy rodzaju ''Leptorhynchos''. Od ''L. elegans'' różnił się kilkoma cechami żuchwy, m.in. bardziej wystającym do przodu końcem dzioba, który w widoku grzbietowym był węższy.
 
−
 
−
=== ''?L. elegans''===
 
−
'''Lokalizacja:''' Kanada – Alberta, formacja [[Dinosaur Park]] (Longrich i in., 2013).
 
−
 
−
'''Materiał kopalny:''': Holotyp to okaz ROM 781 (zrośnięte kości śródstopia, tworzące ''tarsometatarsus''). Materiał przypisany to trzy niepełne żuchwy: RTMP 92.36.390, RTMP 79.8.622 i RTMP 91.144.1, a także dwa fragmentaryczne śródstopia: RTMP 82.39.4 (bliższy koniec ''tarsometatarsus'') oraz ROM 37163 (dalsza część II k. śródstopia) ((Longrich i in., 2013). Funston i Currie (2016) przypisują też do tego gatunku kolejnych kilka okazów. W większości składają się one z pojedynczych albo dwuczłonowych, zrośniętych kości dolnych partii tylnych kończyn. Najbardziej kompletny jest osobnik RTMP 2000.12.8 (niepełna prawa stopa).  Wg Mortimera (online) do tego gatunku również mogą należeć trzy niepełne żuchwy, w tym RTMP 90.56.6 i RTMP 2001.12.12, które Longrich i in. (2013) przypisali do ''[[Chirostenotes]]'', a także CMN 2690 (holotyp "''Caenagnathus” sternbergi''). Wg Funstona i Currie (2020) okaz RTMP 90.56.6 należał jednak do chirostenota. Do ''L. elegans'' przypisywano też inne fragmentaryczne okazy z różnych formacji skalnych, m.in. z pochodzącej z późnego [[mastrycht]]u formacji [[Hell Creek]]. Najpełniejszy jest tu osobnik MOR 752 (niekompletna lewa stopa). Wydaje się jednak, że może to być inny gatunek, a nawet rodzaj cenagnatyda, gdyż od szczątków z [[Dinosaur Park]] oddziela go co najmniej kilka milionów lat.
 
−
 
−
'''Charakterystyka:''' Drugi gatunek rodzaju ''Leptorhynchos'', lecz jego przypisanie do tego rodzaju wydaje się wątpliwe i w przyszłości należy się spodziewać umieszczenia go w nowym rodzaju. Od gatunku typowego odróżnia go bardziej zadarty do góry koniec żuchwy i kilka innych cech dolnej szczęki (Longrich i in., 2013).
 
  
 
==Spis gatunków==
 
==Spis gatunków==
−
 
 
{| class="wikitable"
 
{| class="wikitable"
 
|{{V|''Leptorhynchos''}}
 
|{{V|''Leptorhynchos''}}
Linia 99: Linia 78:
 
|{{Kpt|[[Nicholas Longrich|Longrich]], [[Ken Barnes|Barnes]], [[Scott Clark|Clark]]}} i {{Kpt|[[Larry Millar|Millar]]}}, [[2013]]
 
|{{Kpt|[[Nicholas Longrich|Longrich]], [[Ken Barnes|Barnes]], [[Scott Clark|Clark]]}} i {{Kpt|[[Larry Millar|Millar]]}}, [[2013]]
 
|-
 
|-
−
|{{V|?''L. elegans''}}
+
|''L. elegans''
−
|{{Kpt|[[Nicholas Longrich|Longrich]], [[Ken Barnes|Barnes]], [[Scott Clark|Clark]]}} i {{Kpt|[[Larry Millar|Millar]]}}, [[2013]]
+
|({{Kpt|Parks}}, [[1933]] {{Kpt|[[Nicholas Longrich|Longrich]], [[Ken Barnes|Barnes]], [[Scott Clark|Clark]]}} i {{Kpt|[[Larry Millar|Millar]]}}, [[2013]]
 +
| = '''''[[Citipes|Citipes elegans]]'''''
 
|-
 
|-
 
| =''[[Ornithomimus]] elegans''
 
| =''[[Ornithomimus]] elegans''
−
| ({{Kpt|Parks}}, 1933)
+
| {{Kpt|Parks}}, 1933
 
|-
 
|-
 
| =''[[Macrophalangia]] elegans''
 
| =''[[Macrophalangia]] elegans''
Linia 127: Linia 107:
 
Funston, G.F., Currie, P.J., & Burns, M.E. (2016.) New elmisaurine specimens from North America and their relationship to the Mongolian ''Elmisaurus rarus''. Acta Palaeontologica Polonica. 61(1), 159-173.
 
Funston, G.F., Currie, P.J., & Burns, M.E. (2016.) New elmisaurine specimens from North America and their relationship to the Mongolian ''Elmisaurus rarus''. Acta Palaeontologica Polonica. 61(1), 159-173.
  
−
Funston, G.F. & Currie, P. J. (2020). "New material of ''Chirostenotes pergracilis'' (Theropoda, Oviraptorosauria) from the Campanian Dinosaur Park Formation of Alberta, Canada." Historical Biology (advance online publication) doi: https://doi.org/10.1080/08912963.2020.1726908.  
+
Funston, G.F. & Currie, P. J. (2020). "New material of ''Chirostenotes pergracilis'' (Theropoda, Oviraptorosauria) from the Campanian Dinosaur Park Formation of Alberta, Canada." Historical Biology (advance online publication) [[doi: https://doi.org/10.1080/08912963.2020.1726908]].
 +
 
 +
Funston, G.F. & Currie, P. J. (2020). New material of Chirostenotes pergracilis (Theropoda, Oviraptorosauria) from the Campanian Dinosaur Park Formation of Alberta, Canada. Historical Biology (advance online publication) [[doi: https://doi.org/10.1080/08912963.2020.1726908]].
  
 
Longrich, N.R., Barnes, K., Clark, S. & Millar, S. (2013). "Caenagnathidae from the Upper Campanian Aguja Formation of West Texas, and a Revision of the Caenagnathinae" Bulletin of the Peabody Museum of Natural History, 54(1), 23-49. [[doi:10.3374/014.054.0102]].  
 
Longrich, N.R., Barnes, K., Clark, S. & Millar, S. (2013). "Caenagnathidae from the Upper Campanian Aguja Formation of West Texas, and a Revision of the Caenagnathinae" Bulletin of the Peabody Museum of Natural History, 54(1), 23-49. [[doi:10.3374/014.054.0102]].  
Linia 148: Linia 130:
 
[[Kategoria:Oviraptorosauria]]
 
[[Kategoria:Oviraptorosauria]]
 
[[Kategoria:Ameryka Północna]]
 
[[Kategoria:Ameryka Północna]]
−
[[Kategoria:Kanada]]
 
 
[[Kategoria:USA]]
 
[[Kategoria:USA]]
 
[[Kategoria:Mezozoik]]
 
[[Kategoria:Mezozoik]]
 
[[Kategoria:Kreda]]
 
[[Kategoria:Kreda]]
 
[[Kategoria:Kampan]]
 
[[Kategoria:Kampan]]

Wersja z 19:01, 1 sie 2020

DISPLAYTITLE:Leptorhynchos}}

Autor: Korekta:
Kamil Kamiński

Leptorhynchos (leptorynch)
Długość: ? m
Masa: ? kg
Miejsce występowania: USA - Teksas

(formacja Aguja)

Czas występowania ok. 77-72 Ma

późna kreda – (późny kampan)

Systematyka Dinosauria

Theropoda

Tetanurae

Coelurosauria

Oviraptorosauria

Caenagnathidae

Elmisaurinae

Elmisaurus.jpg

Rekonstrukcja Elmisaurus rarus, który był zapewne podobny do leptoryncha.

Autor: Michael B.H. [1].

Wstęp

Leptorhynchos to rodzaj owiraptorozaura z późnej kredy Kanady i Stanów Zjednoczonych. Pierwotnie obejmował on dwa gatunki, lecz w 2020 r. dla drugiego z nich - L. elegans – utworzono osobny rodzaj - Citipes.

Etymologia

Nazwa Leptorhynchos pochodzi z połączenia greckich słów leptos („mały”) oraz rhynchos („dziób”). Nawiązuje ona do bezzębnego dzioba, charakterystycznego dla cenagnatydów i innych owiraptorozaurów, oraz mniejszych rozmiarów leptoryncha w porównaniu np. z Chirostenotes. Epitet gatunkowy gaddisi honoruje rodzinę Gaddis. Na należącym do niej terenie znaleziono kości holotypu.

Historia taksonu

Leptorhynchos został nazwany w 2013 r. przez Longricha i współpracowników. Autorzy ci nie wskazali jednak gatunku typowego, co zrodziło konieczność korekty artykułu, w którym opisano ten rodzaj. W ten sposób gatunkiem typowym został pochodzący z Teksasu L. gaddisi. Za drugi gatunek uznano L. elegans z Alberty w Kanadzie, oryginalnie opisany jako Ornithomimus elegans w 1933 r. Zob. szerzej w Citipes#Hisotria taksonu. W 2020 r. Funston utworzył dla L. elegans nowy rodzaj - Citipes.

Materiał kopalny

Holotyp to TMM 45920-1 (zrośnięte kości zębowe). Materiał przypisany to kilka pojedynczych kości: TMM 42335-40 (kręg ogonowy), 43057-354 (dalsza końcówka III k. śródstopia), TMM 43057-36 (bliższa końcówka IV k. śródstopia) oraz TMM 43057-357 (pazur stopy). Materiał ten tymczasowo przypisano do L. gaddidi na podstawie wielkości i pochodzenia (Longrich i in., 2013).

Budowa i paleobiologia

Leptorhynchos przypominał wyglądem inne cenagnatydy, był jednak mniejszy od Chirostenotes i Caenagnathus. Żuchwa była proporcjonalnie krótsza i głębsza niż np. u cenagnata, a jej koniec - wyraźnie wygięty ku górze. Przypisane na podstawie wielkości kręgi ogonowe były krótkie i lekko zbudowane, jak u innych cenagantydów. Pazury stóp były krótkie, bocznie spłaszczone i silnie zakrzywione (Longrich i in., 2013). Zrośnięte kości śródstopia były dłuższe ale delikatniej zbudowane niż u Elmisaurus rarus (Funston i in., 2016).

Spis gatunków

Leptorhynchos Longrich, Barnes, Clark i Millar, 2013
L. gaddisi Longrich, Barnes, Clark i Millar, 2013
L. elegans (Parks, 1933 Longrich, Barnes, Clark i Millar, 2013 = Citipes elegans
=Ornithomimus elegans Parks, 1933
=Macrophalangia elegans (Parks, 1933) Koster, Currie, Eberth, Brinkman, Johnston i Braman, 1987
=Chirostenotes elegans (Parks, 1933) Currie i Russell, 1988
=Elmisaurus elegans (Parks, 1933) Currie, 1989
=?"Caenagnathus" sternbergi Cracraft, 1971

Bibliografia

Cracraft,J. (1971). “Caenagnathiformes: Cretaceous birds convergent in jaw mechanism to dicynodont reptiles”. Journal of Paleontology. 45(5), 805-809.

Currie, P.J., Russell, D.A. (1988). “Osteology and relationships of Chirostenotes pergracilis (Saurischia, Theropoda) from the Judith River (Oldman) Formation of Alberta, Canada.” Canadian Journal of Earth Sciences. 25, 972-986. (abstrakt).

Funston, G.F., Currie, P.J., & Burns, M.E. (2016.) New elmisaurine specimens from North America and their relationship to the Mongolian Elmisaurus rarus. Acta Palaeontologica Polonica. 61(1), 159-173.

Funston, G.F. & Currie, P. J. (2020). "New material of Chirostenotes pergracilis (Theropoda, Oviraptorosauria) from the Campanian Dinosaur Park Formation of Alberta, Canada." Historical Biology (advance online publication) doi: https://doi.org/10.1080/08912963.2020.1726908.

Funston, G.F. & Currie, P. J. (2020). New material of Chirostenotes pergracilis (Theropoda, Oviraptorosauria) from the Campanian Dinosaur Park Formation of Alberta, Canada. Historical Biology (advance online publication) doi: https://doi.org/10.1080/08912963.2020.1726908.

Longrich, N.R., Barnes, K., Clark, S. & Millar, S. (2013). "Caenagnathidae from the Upper Campanian Aguja Formation of West Texas, and a Revision of the Caenagnathinae" Bulletin of the Peabody Museum of Natural History, 54(1), 23-49. doi:10.3374/014.054.0102.

Mortimer, M. (2016 online) [2].

Mortimer, M. (2016 online) [3].

Sternberg, C.M. (1940). “A toothless bird from the Cretaceous of Alberta”. Journal of Paleontology. 14(1), 81-85.

Sues, D.H.(1997). “On Chirostenotes, a Late Cretaceous oviraptorosaur (Dinosauria: Theropoda) from western North America. „Journal of Vertebrate Paleontology”. 17 (4), s. 698–716. DOI: 10.1080/02724634.1997.10011018.

Źródło: „https://www.encyklopedia.dinozaury.com/index.php?title=Leptorhynchos&oldid=25558”