Lisowicia: Różnice pomiędzy wersjami

Pierwszy raz na szczątki Lisowicia natrafiono w 2006 roku na terenie cegielni we wsi Lisowce około 100 kilometrów na północny zachód od Krakowa. Wówczas pierwszą skamieniałość należącą do dicynodonta odnaleziono w zaledwie 15 minut (Vogel, 2018). W 2008 roku Jerzy Dzik, Tomasz Sulej i Grzegorz Niedźwiedzki poinformowali o odkryciu ogromnego zwierzęcia, jednak nie nadali mu nazwy. Badacze pierwotnie sądzili, iż skamieniałości należą do 11 metrowego zauropoda. W ciągu 11 lat wykopanych zostało ponad 1000 kości (Vogel, 2018). Po dokładnym zbadaniu szczątków na łamach czasopisma Science w 2019 roku pojawiła się publikacja nadająca nazwę nowemu dicynodontowi autorstwa Tomasza Suleja i Grzegorza Niedźwiedzkiego.

Materiał kopalny

Kość ramieniowa Lisowicia. Fot. Vladimír Socha [2]

Holotyp (ZPAL V.33/96) to lewa kość ramienna.

Paratypy to szczątki należące do wielu osobników będące podobnej wielkości co okaz typowy: ZPAL V.33/85 (lewa kość szczękowa), ZPAL MB/18 (kość czołowa z częścią przedczołowej), ZPAL V.33/741 (kość ciemieniowa); ZPAL V.33/712 (środkowa część kości łuskowej), ZPAL V.33/708 (kość zaoczodołowa), ZPAL V.33/717 (lewa kość łzowa), ZPAL V.33/739 (lewa k. kwadratowa), ZPAL V.33/531 (puszka mózgowa); ZPAL V.33/730 (fragment k. skrzydłowej), ZPAL V.33/735 (tylna część prawej żuchwy), ZPAL V.33/468 (lewa łopatka), ZPAL V.33/665 (lewa k. promieniowa), ZPAL V.33/470 (lewa kość łokciowa), ZPAL V.33/760 (mostek), ZPAL V.33/720 (kręg szyjny), ZPAL V.33/720 (kręg grzbietowy), ZPAL V.33/720 (lewa kość biodrowa, łonowa i kulszowa), ZPAL V.33/75 (lewa kość udowa), ZPAL V.33/75 (lewa kość piszczelowa), ZPAL V.33/75 (lewa kość strzałkowa).

Do omawianego należą również dodatkowe kości nieopisane w publikacji z 2019 roku.

Budowa i rozmiary

Rekonstrukcja. Autor: Dmitry Bogdanov [3]

Lisowicia to duży dicynodont mający dużą głowę ze stosunkowo długim pyskiem zakończonym bezzębnym dziobem podobnym do żółwiowego. Nie miała ona charakterystycznych kłów wystających z okolic pyska. Zamiast nich miała dwie krótkie i grube, trójkątne wyrostki znajdujące się na kości szczękowej za dziobem, podobne do tych u Ischigualastia. Ogólną budową przypominała swoich kuzynów, ale była znacznie masywniej zbudowana. Miała ona beczkowaty tułów z krępymi kończynami oraz krótkim ogonem. Kręgi szyjne posiadały charakterystyczne wgłębienia po bokach i miały solidną budowę wewnętrzną. Kończyny tylne oraz miednica Lisowicia były przystosowane do utrzymania ogromnej masy. Największa znana kość udowa mierzy aż 80 cm długości. Podobnie jak u najbliższych kuzynów, Lisowicia miała wyprostowane tylne kończyny. Przednie kończyny miały wyjątkową budowę wśród synapsydów, o cechach przypominających kończyny ssaków i dinozaurów - zauropodomorfów oraz ceratopsów (Sulej i Niedźwiedzki, 2019).

Według Suleja i Niedźwiedzkiego (2019) lisowicia osiągała rozmiary słonia. Ich zdaniem miała długość ponad 4,5 m, 2,6 m wysokości w biodrach oraz 9 t masy. Romano i Manucci (2019) zauważyli jednak, że masa Lisowicia podana przez autorów opisu jest przeszacowana. Sugerują, że prawdopodobny przedział masy jest w zakresie od ok. 4,9 t do 7 t, a średnia jej wartość wynosi ok. 5,9 t.

Paleobiologia

Wzrost

Badanie kości kończyn osobników Lisowicia wykazało, że miała szybkie tempo wzrostu, podobnie jak inne duże dicynodonty. Z czasem tempo wzrostu u kuzynów Lisowica zwalniało w miarę ich rozwoju osobniczego. Jednak u opisywanego rodzaju nie było widać oznak zatrzymania wzrostu w kolejnych etapach życia. Potencjalne linie wzrostu na kości piszczelowej sugerują, że wzrost z czasem zwalniał. Mogły one być rzeczywiście nieobecne lub zostać usunięte w wyniku przebudowy kości u dorosłych osobników. Podobny proces występuje u dzisiejszych słoni (Voleg, 2018; Sulej i Niedżwiedzki, 2019).

Dieta

Bajdek i wspólnicy (2014) opisali koprolity dicynotontów odnalezione w cegielni w Lisowicach które najprawdopodobniej należały do omawianego taksonu. Znajdowało się w nich dużo materiału roślinnego takich jak pyłki i zarodniki, skórki czy zdrewniałe tkanki nagonasiennych. Podobnie jak niektóre współczesne ssaki roślinożerne, dicynodonty pozostawiały raczej średniej wielkości i owalne odchody. Lisowicia zapewne odżywiała się wartościowymi roślinami, jednak uzupełniała również słabszej jakości pożywieniem z włóknistymi składnikami pokarmowymi.

Systematyka

Rekonstrukcja Lisowicia. Autor: Juandertal [4]

Analiza filogenetyczna przeprowadzona przez Suleja i Niedźwiedzkiego (2019) wykazała, że lisowicia jest blisko spokrewniona z amerykańskim Placerias oraz marokańskim Moghreberia.

Paleośrodowisko

Zobacz: Smok#Środowisko życia

Etymologia

Nazwa rodzajowa Lisowicia nawiązuje do wsi Lisowice, gdzie odnaleziono szczątki zwierzęcia. Epitet gatunkowy bojani honoruje Ludwiga Heinricha Bojanusa, anatoma porównawczego i paleontologa żyjącego w latach 1776–1827.

Spis gatunków

Lisowicia	Sulej i Niedźwiedzki, 2019
L. bojani	Sulej i Niedźwiedzki, 2019

Bibliografia

Bajdek, P., Owocki, K., & Niedźwiedzki, G. (2014). "Putative dicynodont coprolites from the Upper Triassic of Poland". Palaeogeography, Palaeoclimatology, Palaeoecology, 411, 1-17. doi:10.1016/j.palaeo.2014.06.013

Dzik, J., Sulej, T., & Niedźwiedzki, G. (2008). "A dicynodont-theropod association in the latest Triassic of Poland". Acta Palaeontologica Polonica, 53(4), 733-738. doi:10.4202/app.2008.0415

Romano, M., & Manucci, F. (2019). "Resizing Lisowicia bojani: volumetric body mass estimate and 3D reconstruction of the giant Late Triassic dicynodont". Historical Biology. doi:10.1080/08912963.2019.1631819

Sulej, T., & Niedźwiedzki, G. (2019). "An elephant-sized Late Triassic synapsid with erect limbs". Science, 363(6422), 78-80. doi:10.1126/science.aal4853

Vogel, G. (2018). "Giant mammal cousin rivaled early dinosaurs". Science. 362 (6417)doi:10.1126/science.362.6417.879

@@ Linia 2: / Linia 2: @@
 {{Opis
 |Autor = [[Paweł Konarzewski]]
-|Korekta =
+|Korekta = [[Tomasz Singer]], [[Łukasz Czepiński]]
 |nazwa = ''Lisowicia'' (lisowicia)
 |długość = ponad 4,5 m
@@ Linia 8: / Linia 8: @@
 |masa = do 7 t
 |dieta = roślinożerny
-|miejsce = [[Polska]] - Lisowicie
+|miejsce = [[Polska]] - Lisowice
 |czas = {{Występowanie|209|207}}
 ok. 209-207 [[Ma]]<br>
@@ Linia 36: / Linia 36: @@
 ==Historia taksonu==
 [[Plik:Lisowice site.jpg|thumb|Miejsce odnalezienia szczątków ''Lisowicia''. Źródło: Qvarnström i in., 2019 [https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Lisowice_site.jpg]]]
-Pierwszy raz na szczątki ''Lisowicia'' natrafiono w 2006 roku na terenie cegelnii we wsi Lisowicie około 100 kilometrów na północny zachód od Krakowa. Wówczas pierwszą skamieniałość należącą do dicynodontia odnaleziono w zaledwie 15 minut (Vogel, 2018). W 2008 roku Jerzy Dzik, Tomasz Sulej i Grzegorz Niedźwiedzki poinformowali o odkryciu ogromnego zwierzęcia, jednak nie nadali mu nazwy. Badacze pierwotnie sądzili, iż skamieniałości należą do 11 metrowego zauropoda. W ciągu 11 lat wykopanych zostało ponad 1000 kości (Vogel, 2018). Po dokładnym zbadaniu szczątków na łamach czasopisma Science w 2019 roku pojawiła się publikacja nadająca nazwę nowemu dicynotontowi autorstwa Tomasza Suleja i Grzegorza Niedźwieckiego.
+Pierwszy raz na szczątki ''Lisowicia'' natrafiono w 2006 roku na terenie cegielni we wsi Lisowce około 100 kilometrów na północny zachód od Krakowa. Wówczas pierwszą skamieniałość należącą do dicynodonta odnaleziono w zaledwie 15 minut (Vogel, 2018). W 2008 roku Jerzy Dzik, Tomasz Sulej i Grzegorz Niedźwiedzki poinformowali o odkryciu ogromnego zwierzęcia, jednak nie nadali mu nazwy. Badacze pierwotnie sądzili, iż skamieniałości należą do 11 metrowego zauropoda. W ciągu 11 lat wykopanych zostało ponad 1000 kości (Vogel, 2018). Po dokładnym zbadaniu szczątków na łamach czasopisma Science w 2019 roku pojawiła się publikacja nadająca nazwę nowemu dicynodontowi autorstwa Tomasza Suleja i Grzegorza Niedźwiedzkiego.
 ==Materiał kopalny==
-[[Plik:Fosilní kost dicynodonta.jpg|thumb|Kość udowa ''Lisowicia''. Fot. Vladimír Socha [https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Fosiln%C3%AD_kost_dicynodonta.jpg]]]
+[[Plik:Fosilní kost dicynodonta.jpg|thumb|Kość ramieniowa ''Lisowicia''. Fot. Vladimír Socha [https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Fosiln%C3%AD_kost_dicynodonta.jpg]]]
 [[Holotyp]] (ZPAL V.33/96) to lewa kość ramienna.
-[[Paratyp]]y to szczątki należące do wielu osobników będące podobnej wielkości co [[holotyp|okaz typowy]]: ZPAL V.33/85 (lewa kość szczękowa), ZPAL MB/18 (kość czołowa z częścią przedczołową), ZPAL V.33/741 (kość ciemieniowa); ZPAL V.33/712 (środkowa część kości łuskowej), ZPAL V.33/708 (kość zaoczodołowa), ZPAL V.33/717 (lewa kość łzowa), ZPAL V.33/739 (lewa k. kwadratowa), ZPAL V.33/531 (puszka mózgowa); ZPAL V.33/730 (fragment k. skrzydłowej), ZPAL V.33/735 (tylna część prawej żuchwy), ZPAL V.33/468 (lewa łopatka), ZPAL V.33/665 (lewa k. promieniowa), ZPAL V.33/470 (lewa kość łokciowa), ZPAL V.33/760 (mostek), ZPAL V.33/720 (kręg szyjny), ZPAL V.33/720 (kręg grzbietowy), ZPAL V.33/720 (lewa kość biodrowa, łonowa i kulszowa), ZPAL V.33/75 (lewa kość udowa), ZPAL V.33/75 (lewa kość piszczelowa), ZPAL V.33/75 (lewa kość strzałkowa).
+[[Paratyp]]y to szczątki należące do wielu osobników będące podobnej wielkości co [[holotyp|okaz typowy]]: ZPAL V.33/85 (lewa kość szczękowa), ZPAL MB/18 (kość czołowa z częścią przedczołowej), ZPAL V.33/741 (kość ciemieniowa); ZPAL V.33/712 (środkowa część kości łuskowej), ZPAL V.33/708 (kość zaoczodołowa), ZPAL V.33/717 (lewa kość łzowa), ZPAL V.33/739 (lewa k. kwadratowa), ZPAL V.33/531 (puszka mózgowa); ZPAL V.33/730 (fragment k. skrzydłowej), ZPAL V.33/735 (tylna część prawej żuchwy), ZPAL V.33/468 (lewa łopatka), ZPAL V.33/665 (lewa k. promieniowa), ZPAL V.33/470 (lewa kość łokciowa), ZPAL V.33/760 (mostek), ZPAL V.33/720 (kręg szyjny), ZPAL V.33/720 (kręg grzbietowy), ZPAL V.33/720 (lewa kość biodrowa, łonowa i kulszowa), ZPAL V.33/75 (lewa kość udowa), ZPAL V.33/75 (lewa kość piszczelowa), ZPAL V.33/75 (lewa kość strzałkowa).
 Do omawianego należą również dodatkowe kości nieopisane w publikacji z 2019 roku.
@@ Linia 48: / Linia 48: @@
 ==Budowa i rozmiary==
 [[Plik:Dicynodont from PolandDB.jpg|thumb|Rekonstrukcja. Autor: Dmitry Bogdanov [https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Dicynodont_from_PolandDB.jpg]]]
-Lisowicia to duży dicynotont mający duzą głowę ze stosunkowo długim pyskiem zakonczonym bezzębnym dziobem podobnym do żółwiowego. Nie miała ona charakterystycznych kłów wystających z okolic pyska. Zamiast nich posiadała się dwa krótkie i grube trójkątne wypustek znajdujących się na kości szczękowej za dziobem podobnych do tych u ''Ischigualastia''. Ogólną budową przypominała swoich kuzynów, ale była znacznie masywniej zbudowana. Miała ona beczkowaty tułów z krępymi kończynami oraz krótkim ogonem. . Kręgi szyjne posiadały unikatowe wgłębienia po bokach i miały solidną budowę wewnętrzną. Kończyny tylne oraz miednica ''Lisowicia'' były przystosowane do utrzymania ogromnej masy. Największa znana kość udowa mierzy aż 80 cm długości. Podobnie jak u najbliższych kuzynów ''Lisowicia'' miała wyprostowane tylne kończyny. Przednie kończyny miały wyjątkową budowę spośród synapsydów oraz miały wspólne cechy z kończynami ssaków i dinozaurów z [[klad]]u [[Sauropodomorpha]] oraz [[Ceratopsia]] (Sulej i Niedźwiecki, 2019).
+Lisowicia to duży dicynodont mający dużą głowę ze stosunkowo długim pyskiem zakończonym bezzębnym dziobem podobnym do żółwiowego. Nie miała ona charakterystycznych kłów wystających z okolic pyska. Zamiast nich miała dwie krótkie i grube, trójkątne wyrostki znajdujące się na kości szczękowej za dziobem, podobne do tych u ''Ischigualastia''. Ogólną budową przypominała swoich kuzynów, ale była znacznie masywniej zbudowana. Miała ona beczkowaty tułów z krępymi kończynami oraz krótkim ogonem. Kręgi szyjne posiadały charakterystyczne wgłębienia po bokach i miały solidną budowę wewnętrzną. Kończyny tylne oraz miednica ''Lisowicia'' były przystosowane do utrzymania ogromnej masy. Największa znana kość udowa mierzy aż 80 cm długości. Podobnie jak u najbliższych kuzynów, ''Lisowicia'' miała wyprostowane tylne kończyny. Przednie kończyny miały wyjątkową budowę wśród synapsydów, o cechach przypominających kończyny ssaków i dinozaurów - [[Sauropodomorpha|zauropodomorfów]] oraz [[Ceratopsia|ceratopsów]] (Sulej i Niedźwiedzki, 2019).
-Według Suleja i Niedźwieckiego (2019) lisowicia osiągała rozmiary słonia. Ich zdaniem miała długość ponad 4,5 m, 2,6 m wysokości w biodrach oraz 9 t masy. Romano i Manucci (2019) zauważyli jednak, że masa ''Lisowicia'' podana przez autorów opisu jest przeszacowana. Sugerują, że prawdopodobny przedział masy jest w zakresie od ok. 4,9 t do 7 t, a średnia jej wartość wynosi ok. 5,9 t.
+Według Suleja i Niedźwiedzkiego (2019) lisowicia osiągała rozmiary słonia. Ich zdaniem miała długość ponad 4,5 m, 2,6 m wysokości w biodrach oraz 9 t masy. Romano i Manucci (2019) zauważyli jednak, że masa ''Lisowicia'' podana przez autorów opisu jest przeszacowana. Sugerują, że prawdopodobny przedział masy jest w zakresie od ok. 4,9 t do 7 t, a średnia jej wartość wynosi ok. 5,9 t.
 ==Paleobiologia==
 ===Wzrost===
-Badanie kości konczyń młodych osobników ''Lisowicia'' wykazało, że podobnie jak inne duże dicynotonty miały szybkie tempo wzrostu. Z czasem tempo wzrostu u kuzynów ''Lisowica'' zwalniało w miarę ich rozwoju. Jednak kości kończyn opisywanego rodzaju nie wykazywały oznak spowolnienia wzrostu. Kości mogły należeć do młodych osobników o większych rozmiarach niż dorosłe. Hipoteza ta jednak wydaje się niemożliwa, gdyż kości były dobrze skostniałe i dojrzałe rozwojowo. Lisowicia prawdopodobnie rosła bardzo szybko, bez żadnych przerw, aż do osiągnięcia dorosłych rozmiarów ciała, ponieważ nie było widać wyraźnych linii zatrzymanego wzrostu na kościach. Linie wzrostu mogły być nieobecne lub zostać usunięte w wyniku przebudowy kości u dorosłych osobników. Podobny proces występuje u dzisiejszych słoni (Voleg, 2018; Sulej i Niedżwiecki, 2019).
+Badanie kości kończyn osobników ''Lisowicia'' wykazało, że miała szybkie tempo wzrostu, podobnie jak inne duże dicynodonty. Z czasem tempo wzrostu u kuzynów ''Lisowica'' zwalniało w miarę ich rozwoju osobniczego. Jednak u opisywanego rodzaju nie było widać oznak zatrzymania wzrostu w kolejnych etapach życia. Potencjalne linie wzrostu na kości piszczelowej sugerują, że wzrost z czasem zwalniał. Mogły one być rzeczywiście nieobecne lub zostać usunięte w wyniku przebudowy kości u dorosłych osobników. Podobny proces występuje u dzisiejszych słoni (Voleg, 2018; Sulej i Niedżwiedzki, 2019).
 ===Dieta===
-Bajdek i wspólnicy (2014) opisali koprolity dicynotontów odnalezione w cegielnii w Lisowicach które najprawdopodobniej należały do omawianego taksonu. Znajdowało się w nich dużo materiału roślinnego takich jak pyłki i zarodniki, skórki czy zdrewniałe tkanki nagonasiennych. Podobnie jak niektóre współczesne ssaki roślinożerne, dicynodonty pozostawiały raczej średniej wielkości i owalne odchody. Lisowicia zapewne odżywianła się wartościowymi roślinami, jednak uzupełniała również słabszej jakości pożywieniem z włóknistymi składnikami pokarmowymi.
+Bajdek i wspólnicy (2014) opisali koprolity dicynotontów odnalezione w cegielni w Lisowicach które najprawdopodobniej należały do omawianego taksonu. Znajdowało się w nich dużo materiału roślinnego takich jak pyłki i zarodniki, skórki czy zdrewniałe tkanki nagonasiennych. Podobnie jak niektóre współczesne ssaki roślinożerne, dicynodonty pozostawiały raczej średniej wielkości i owalne odchody. Lisowicia zapewne odżywiała się wartościowymi roślinami, jednak uzupełniała również słabszej jakości pożywieniem z włóknistymi składnikami pokarmowymi.
 ==Systematyka==
 [[Plik:Lisowicia bojani Wikipedia Juandertal.jpg|thumb|Rekonstrukcja ''Lisowicia''. Autor: Juandertal [https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Lisowicia_bojani_Wikipedia_Juandertal.jpg]]]
-Analiza filogenetyczna przeprowadzona przez Suleja i Niedźwieckiego (2019) wykazała, że lisowicia jest blisko spokrewniona z amerykańskim ''Placerias'' oraz marokańskim ''Moghreberia''.
+Analiza filogenetyczna przeprowadzona przez Suleja i Niedźwiedzkiego (2019) wykazała, że lisowicia jest blisko spokrewniona z amerykańskim ''Placerias'' oraz marokańskim ''Moghreberia''.
 ==Paleośrodowisko==
@@ Linia 66: / Linia 67: @@
 ==Etymologia==
-Nazwa rodzajowa ''Lisowicia'' nawiązuje do wsi Lisowicie, gdzie odnaleziono szczątki zwierzęcia. Epitet gatunkowy ''bojani'' honoruje Ludwiga Heinricha Bojanusa, anatoma porównawczego i paleontologa żyjącego w latach 1776–1827.
+Nazwa rodzajowa ''Lisowicia'' nawiązuje do wsi Lisowice, gdzie odnaleziono szczątki zwierzęcia. Epitet gatunkowy ''bojani'' honoruje Ludwiga Heinricha Bojanusa, anatoma porównawczego i paleontologa żyjącego w latach 1776–1827.
 ==Spis gatunków==
 {| class="wikitable"
 | {{V|''Lisowicia''}}
-| {{Kpt|[[Sulej]]}} i {{Kpt|Niedźwiecki}}, 2019
+| {{Kpt|[[Sulej]]}} i {{Kpt|[[Niedźwiedzki]]}}, 2019
 |-
 | {{V|''L. bojani''}}
-| {{Kpt|[[Sulej]]}} i {{Kpt|Niedźwiecki}}, 2019
+| {{Kpt|[[Sulej]]}} i {{Kpt|[[Niedźwiedzki]]}}, 2019
 |}

Lisowicia: Różnice pomiędzy wersjami

Aktualna wersja na dzień 20:29, 27 sty 2024

Wstęp

Historia taksonu

Materiał kopalny

Budowa i rozmiary

Paleobiologia

Wzrost

Dieta

Systematyka

Paleośrodowisko

Etymologia

Spis gatunków

Bibliografia

Menu nawigacyjne

Narzędzia osobiste

Przestrzenie nazw

Warianty

Widok

Więcej

Szukaj

Nawigacja

Kategorie

Narzędzia