Panoplosaurus
| Autor: | Korekta: |
| Maciej Ziegler
"Riloy" |
Tomasz Sokołowski |
| Panoplosaurus (panoplozaur) | |
|---|---|
| Długość: | 5-7 m |
| Masa: | 0,7-3 t |
| Miejsce występowania: | Kanada - Alberta
(grupa Judith River - Wedge) i USA - Teksas (formacja Aguja) |
| Czas występowania | ok. 76 Ma |
| Systematyka | Dinosauria |
Rekonstrukcja przyżyciowa, w tle Styracosaurus. Autor: Julius Csotonyi [1] | |
Wstęp
Panoplozaur był podobnym do czołgu nodozaurydem, czyli ankylozaurem bez kostnej maczugi na ogonie. Żył w późnej kredzie na zachodzie Ameryki Północnej. Jest jednym z lepiej znanych nodozaurydów - znaleziono dwa niekompletne szkielety i trzy czaszki. Jego nazwa oznacza "jaszczur w pełni opancerzony" - ze względu na jego kolczasty pancerz.
Budowa
Jego niskie, szerokie ciało pokrywał rozbudowany pancerz, na który składały się wyrastające ze skóry kostne płyty chroniące jego głowę, szyję, grzbiet i ogon. Głowa była osłonięta kostnym pancerzem. Panoplozaur posiadał również kolce na szyi, bokach, ogonie i na grzbiecie. Jego twarda skóra i liczne wyrostki powodowały, że dla większości drapieżników był on zbyt ciernistym posiłkiem. Miał typowy dla roślinożernego dinozaura bezzębny dziób i małe, liściokształtne zęby. Ze względu na swoją masę poruszał się wyłącznie na czterech łapach, żywiąc się nisko rosnącymi roślinami. Podobnie jak u innych nodozaurydów, jego pysk był wąski, co sugeruje selektywna dietę. Położenie kłykcia potylicznego sugeruje, że panoplozaur trzymał swój łeb nisko. Co nietypowe dla czworonożnego zwierzęcia, nodozauryd ten miał tylko trzy palce na stopach. Znalezione czaszki nieco się różniły. Bakker w 1988 roku zasugerował więc, że są to szczątki więcej niż jednego gatunku. Jednak Carpenter (1990) stwierdził, że różnice te są wynikiem po części uszkodzeń skamieniałości, a po części różnicami w wieku i płci zwierząt. Przypuszczał, że osobniki z krótszymi szczękami mogą być młode.
Panoplosaurus a Edmontonia
W tym samym miejscu i czasie co panoplozaur żyła Edmontonia rugosidens, którą kiedyś uważano za gatunek rodzaju Panoplosaurus. Z tego powodu wiele rekonstrukcji panoplozaura w rzeczywistości przedstawia tego drugiego nodozauryda. Różniły się jednak dość wyraźnie - panoplozaur nie miał charakterystycznych kolców barkowych edmontonii, skierowanych w dół i do przodu. Różniły się także kształtem czaszki i zębów. Panoplozaur miał ją wyższą i mocniej opancerzoną. Inna była także budowa kręgów i synsakrum - u edmontonii przyrośnięte były trzy kręgi krzyżowe, a u tego drugiego cztery. Dodatkowo u panoplozaura kość krucza i łopatka były zrośnięte. Wg obszernej analizy Thompsona i in. (2011) są one prawdopodobnie taksonami siostrzanymi. Rodzaj Edmontonia przetrwał dłużej niż Panoplosaurus, który wymarł około 74 milionów lat temu. Niewątpliwe szczątki edmontonii znane są z osadów z mastrychtu.
Materiał kopalny
- Holotyp:
NMC 2759 to artykułowane: czaszka, kręgi szyjne i początkowe grzbietowe zraz z opancerzeniem. W skład osobnika typowego wchodzą także: kilka środkowych i dalszych kręgów grzbietowych, część synsakrum z jednym kręgiem grzbietowym, czterema krzyżowymi i jednym ogonowym, kilka wolnych kręgów ogonowych, żebra szyjne, lewa kość łopatkowo-krucza i ramienna, kompletna(?) trójpalczasta kończyna przednia, kość piszczelowa i strzałkowa, skostniała płyta międzymostkowa, para skostniałych połączeń między wyrostkiem mieczykowatym a mostkiem, różne elementy stopy i ponad 200 tarczek.
- Przypisany osobnik:
ROM 1215 zawiera czaszkę, lewą żuchwę, pierwsze kręgi szyjne czyli dźwigacz i obrotnik, kilka kręgów piersiowych, ogonowych i szyjnych (wraz z żebrami), prawą kość łopatkowo-kruczą, obie płyty mostkowe , skostniała płyta międzymostkowa, para skostniałych połączeń między wyrostkiem mieczykowatym a mostkiem, obie kości ramienne, prawą kość łokciową, trzy paliczki, ponad 200 płytek kostnych i 38 gastrolitów.
- Panoplosaurus sp.:
Okaz zaliczony do rodzaju Panoplosaurus to zrośnięta kość łapatkowo-krucza odnaleziona w osadach formacji Aguja w Teksasie (OMNH, bez numeru katalogowego).
Spis gatunków
| Panoplosaurus | Lambe, 1919 | |
|---|---|---|
| P. mirus | Lambe, 1919 | |
| P. longiceps | Sternberg, 1928 (Coombs, 1971) | = Edmontonia longiceps |
| P. rugosidens | Gilmore, 1930 (Coombs, 1971) | = Edmontonia rugosidens |
Bibliografia
Carpenter, K. 1990. Ankylosaur systematics: example using Panoplosaurus and Edmontonia (Ankylosauria: Nodosauridae). In Carpenter, K. & Currie, P. J. (eds) Dinosaur Systematics: Approaches and Perspectives. Cambridge University Press, Cambridge, pp. 281-298.
http://scienceblogs.com/tetrapodzoology/2008/02/panoplosaurus.php
http://www.dinoruss.com/de_4/5a77df1.htm
Thompson, R.S., Parish, J.C., Maidment, S.C.R. & Barrett, P.M. (2011) "Phylogeny of the ankylosaurian dinosaurs (Ornithischia: Thyreophora)" Journal of Systematic Palaeontology DOI:10.1080/14772019.2011.569091
