Saurolophus: Różnice pomiędzy wersjami

Z Encyklopedia Dinozaury.com
Skocz do: nawigacja, szukaj
m
m (→‎Diagnoza)
Linia 98: Linia 98:
 
===Diagnoza===
 
===Diagnoza===
 
{{Szablon:Diagnoza}}
 
{{Szablon:Diagnoza}}
 +
 +
Czaszka z długim, rozciągającym się ku tyłowi, kostnym grzebieniem, tworzonym przez wyrostki kości czołowej i nosowej; k. łzowa wydłużona, wyższy wyrostek k. przedszczękowej wznosi się do tylnej granicy nozdrzy; k. promieniowa i barkowa podobnej długości; 8 kręgów krzyżowych; kość kulszowa bez wznoszącej się "stopy" (wbrew danym z oryginalnego opisu z 1912); kość łonowa z krótkim, wznoszącym się ku przodowi ostrzem; k. biodrowa silnie łukowata, przedni wyrostek zakrzywiający się w dół, cienki płat pionowy; czwarty krętarz k. udowej znajdujący się poniżej połowy kości; palce II i IV krótkie<ref name="Brown1912"></ref>.
 +
 +
[[Pierścień sklerotyczny]] z czaszki holotypowej wskazuje, że oko było znacznie mniejsze niż oczodół. W 1940 roku [[Loris Russell]] wykazał, że poszczególne płytki pierścienia nie są ustawione szeregowo, zachodząc na siebie w jednym kierunku, ale raczej występuje jeden lub więcej segmentów, w których kierunek nachodzenia na siebie płytek jest odwrotny niż w pozostałej części pierścienia<ref name="Russell40">Russell, L.S., 1940. "The sclerotic ring in the Hadrosauridae". Royal Ontario Museum, Toronto, Canada. 11 pp.</ref>.
  
 
===Etymologia===
 
===Etymologia===

Wersja z 12:43, 5 maj 2012

To jest zalążek artykułu. Rozbudową zajmuje się Dino: http://www.forum.dinozaury.com/viewtopic.php?p=44451#p44451.

Autor:
Łukasz Czepiński

Saurolophus (zaurolof)
Długość: do 12 m
Masa: 3 t
Miejsce występowania: Kanada

(formacja Horseshoe Canyon; Alberta)
Mongolia
(formacja Nemegt; prowincja Omnogov)
USA
(formacja Kirtland; stan Nowy Meksyk)
Chiny
(Beiliyie Kruchi; Heilungchiang)

Czas występowania 83,5-65,5 Ma

późna kreda (kampan-mastrycht)

Systematyka Dinosauria

Ornithischia

Ornithopoda

Iguanodontia

Hadrosauridae

Saurolophinae

Saurolophus.png

Ryc. 1. Rekonstrukcje przyżyciowe S. osborni (A) i S. angustirostris (B),
w oparciu o badania anatomii tkanek okrywających tych zwierząt z 2012 roku.
© L. Xing & Y. Liu, 2012 [1].

Mapa znalezisk:
Wczytywanie mapy…
Mapa 1. Występowanie Saurolophus osborni.
Wczytywanie mapy…
Mapa 2. Występowanie Saurolophus angustirostris i S. kryschtofovici.
Wczytywanie mapy…
Mapa 3. Występowanie Saurolophus sp.

Wstęp

Zaurolof (Saurolophus) to rodzaj późnokredowego, szeroko rozpowszechnionego hadrozauryda, którego liczne szczątki znane są z Ameryki Północnej i Azji. Ten roślinożerny dinozaur wyróżniał się charakterystycznym wyrostkiem na czaszce, tworzonym przez przedłużenie kości nosowej, a sięgającym aż za krawędź czaszki.

Saurolophus osborni

Ryc. 2. Szkielet holotypowy zaurolofa w trakcie wydobywania ze skał (rok 1911). Okaz leży na prawym boku, czaszka jest otoczona piaskowcem z ripplemarkami (zmarszczkami), po lewej stronie znajduje się kręgosłup, zaś ogon rozciąga się aż do miejsca, w którym pracuje naukowiec.

© Brown, 1913
Ryc. 3. Czaszka S. osborni Brown, 1912 z ułamanym wyrostkiem naczaszkowym ("grzebieniem").

© Brown, 1912
Ryc. 4. Holotyp S. osborni Brown, 1912 z ułamanym wyrostkiem naczaszkowym ("grzebieniem").

© Brown, 1912

Historia odkrycia

W 1911 roku w trakcie wykopalisk prowadzonych na terenie formacji Horseshoe Canyon (wówczas nazywana formacją Edmonton) w stanie Alberta w Kanadzie (patrz: mapa 1) zespół naukowców z Amerykańskiego Muzeum Historii Naturalnej, z paleontologiem Barnumem Brownem na czele, odkrył wspaniale zachowany, artykułowany szkielet zaurolofa, któremu nadany został numer katalogowy AMNH 5220 (ryc. 2, 4). Nieopodal tego samego miejsca odnaleziono również nieartykułowaną czaszkę (AMNH 5221), która została później ustanowiona paratypem[1] oraz fragment kości kulszowej (AMNH 5225), błędnie przypisanej jako plezjotyp (więcej o AMNH 5225 w rozdziale "Historia AMNH 5225").

Materiał kopalny

Holotyp: AMNH 5220 - artykułowany, niemal kompletny szkielet (m.in. brak dystalnego końca kości kulszowej), z zachowanymi odciskami skóry (ryc. 2,3,4)

Paratyp: AMNH 5221 - nieartykułowana czaszka.

Plezjotyp: AMNH 5225 - kompletna kość kulszowa (więcej o AMNH 5225 w rozdziale "Historia AMNH 5225").

Diagnoza

Uwaga! Poniższy fragment przedstawia szczegółowe dane i może wymagać od Czytelnika znajomości fachowych pojęć anatomicznych.

Czaszka z długim, rozciągającym się ku tyłowi, kostnym grzebieniem, tworzonym przez wyrostki kości czołowej i nosowej; k. łzowa wydłużona, wyższy wyrostek k. przedszczękowej wznosi się do tylnej granicy nozdrzy; k. promieniowa i barkowa podobnej długości; 8 kręgów krzyżowych; kość kulszowa bez wznoszącej się "stopy" (wbrew danym z oryginalnego opisu z 1912); kość łonowa z krótkim, wznoszącym się ku przodowi ostrzem; k. biodrowa silnie łukowata, przedni wyrostek zakrzywiający się w dół, cienki płat pionowy; czwarty krętarz k. udowej znajdujący się poniżej połowy kości; palce II i IV krótkie[2].

Pierścień sklerotyczny z czaszki holotypowej wskazuje, że oko było znacznie mniejsze niż oczodół. W 1940 roku Loris Russell wykazał, że poszczególne płytki pierścienia nie są ustawione szeregowo, zachodząc na siebie w jednym kierunku, ale raczej występuje jeden lub więcej segmentów, w których kierunek nachodzenia na siebie płytek jest odwrotny niż w pozostałej części pierścienia[3].

Etymologia

Nazwa rodzajowa Saurolophus oznacza "grzebieniasty jaszczur" (z greckiego sauros - jaszczur i lophus - grzebień)[4]. Epitet gatunkowy - osborni - honoruje zasłużonego amerykańskiego paleontologa - Henry'ego Fairfielda Osborna.

S. angustirostris

Historia odkryć

Materiał kopalny

Diagnoza

Uwaga! Poniższy fragment przedstawia szczegółowe dane i może wymagać od Czytelnika znajomości fachowych pojęć anatomicznych.

Porównanie z S. osborni

Tropy

Etymologia

Jak podaje Anatoly Konstantinovich Rozhdestvensky w oryginalnej, rosyjskiej publikacji z 1952 roku, S. angustirostris oznacza "зауролоф узкомордый", czyli "wąskopyski zaurolof"[5].

S. morrisi

Historia odkrycia

Materiał kopalny

Diagnoza

Uwaga! Poniższy fragment przedstawia szczegółowe dane i może wymagać od Czytelnika znajomości fachowych pojęć anatomicznych.

Etymologia

S. morrisi honoruje paleontologa Williama J. Morrisa, który wsławił się badaniami nad morfologią funkcjonalną i historią ewolucyjną hadrozaurydów z wybrzeża Pacyfiku i Środkowego Zachodu Ameryki Północnej[6].

S. kryschtofovici

Ryc. XX. Okaz holotypowy S. kryschtofovici Riabinin, 1930 - fragment kości kulszowej.

© Riabinin, 1930

W 1930 roku rosyjski paleontolog, Anatoly Nikolaevich Riabinin opisał fragment lewej kości kulszowej (dokładnie jej bliższy koniec; ryc. XX) jako nowy gatunek zaurolofa - S. kryschtofovici (najprawdopodobniej na cześć kogoś o nazwisku Kryschtofovic). Skamieniałość została znaleziona w Beilyie Kruchi, na północy Heilungchiang w Chinach[7]. Obecnie gatunek ten jest uznawany za nomen dubium i zazwyczaj łączony z S. angustitornis, m.in. ze względu na bliskość ich występowania (patrz: Mapa 2)[1].

Paleobiogeografia

Analiza filogenetyczna

Historia AMNH 5225

Ponieważ holotypowemu okazowi brakowało jedynie dystalnego (czyli najbardziej odsuniętego od ciała) końca kości kulszowej (wchodzącej w skład miednicy), Barnum Brown przypisał znalezioną w okolicy, nieartykułowaną k. kulszową (AMNH 5225) jako należącą do zaurolofa. Błędna, jak się później okazało, decyzja amerykańskiego paleontologa wprowadziła zamieszanie w klasyfikacji zaurolofa. W 1914 roku Brown zaproponował dwie nowe nazwy grup dinozaurów - "Trachodontidae" (obecnie Hadrosauridae) i Saurolophinae, do którego należał Saurolophus, Corythosaurus i Lambeosaurus, ze względu na podobieństwo w kształcie dystalnej główki kości kulszowej (określanym jako "footed") i, jak ponownie błędnie uważał Brown, grzebień na czaszce tworzony przez wyrostki tych samych kości[8]. W 1916 roku Barnum Brown opisał prozaurolofa (Prosaurolophus), który, ze względu na podobieństwo w anatomii czaszki, został uznany za przodka zaurolofa i włączony do wcześniej wspomnianej grupy Saurolophinae. W osiem lat później, w 1924 roku, kanadyjski paleontolog William Arthur Parks opisał niemal kompletny szkielet prozaurolofa (okaz ROM 787), na którym dokładnie widać odmienny kształt główki kości kulszowej ("unfooted")[9]. Dopiero w 1954 roku amerykański paleontolog Charles Mortram Sternberg stwierdził, że nie ma podstaw, by uznawać przypisany przez Browna materiał za należący do zaurolofa; jednocześnie uznał za wielce prawdopodobne, że kość kulszowa zaurolofa i prozaurolofa miały podobną budowę (czyli "unfooted")[10]. Ostatecznie kłopotliwy fragment miednicy z Horseshoe Canyon został przypisany do Hypacrosaurus[11][12].

Spis gatunków

Saurolophus Brown, 1912
S. osborni Brown, 1912
S. angustirostris Rozhdestvensky, 1952
S. morrisi Prieto-Márquez i Wagner, 2012
S. kryschtofovici Riabinin, 1930 nomen dubium ?= S. angustirostris

Bibliografia

  1. ↑ 1,0 1,1 Glut, D.F. 1997. Saurolophus. "Dinosaurs: The Encyclopedia". McFarland & Co. pp. 788–789.
  2. ↑ Błąd rozszerzenia cite: Błąd w składni elementu <ref>. Brak tekstu w przypisie o nazwie Brown1912
  3. ↑ Russell, L.S., 1940. "The sclerotic ring in the Hadrosauridae". Royal Ontario Museum, Toronto, Canada. 11 pp.
  4. ↑ Barnum Brown, 1912. A crested dinosaur from the Edmonton Cretaceous. Bulletin of the American Museum of Natural History 31 (14): 131–136.
  5. ↑ Рождественский, A.K. 1952. Новый представитель утконосых динозавров из Верхнемеловых отложений монголии. Доклады Академии Наук СССР 86: 405-408.
    [Rozhdestvensky, A.K. 1952. A new representative of the duck-billed dinosaurs from the Upper Cretaceous deposits of Mongolia. Doklady Akademii Nauk S.S.S.R. 86: 405–408.]
  6. ↑ Prieto-Márquez, A., Wagner, J.R. 2012. Saurolophus morrisi, a new species of hadrosaurid dinosaur from the Late Cretaceous of the Pacific coast of North America. Acta Palaeontologica Polonica (w druku)
  7. ↑ Riabinin, A.N. 1930. On the age and fauna of the dinosaur beds on the Amur River. Mémoir, Société Mineral Russia 59: 41–51.
  8. ↑ Brown, B. 1914. Corythosaurus casuarius, a new crested dinosaur from the Belly River Cretaceous, with provisional classification of the family Trachodontidae. Bulletin of the American Museum of Natural History 33(35):559-564
  9. ↑ Parks, W. A. 1924. Dyoplosaurus acutosqameus, a new genus and species of armored dinosaur; and notes on a skeleton of Prosaurolophus maximus. University of Toronto Studies, Geological Series 18: 1-35.
  10. ↑ Sternberg, C. M. 1954. Classification of North American duck-billed dinosaurs. Journal of Paleontology 28: 382-383
  11. ↑ Russell, D.A. and Chamney, T.P. 1967. Notes on the biostratigraphy of dinosaurian and microfossil faunas in the Edmonton Formation (Cretaceous), Alberta. National Museum of Canada Natural History Papers 35: 22.
  12. ↑ Prieto-Márquez, A. 2008. Phylogeny and historical biogeography of hadrosaurid dinosaurs. Ph.D. dissertation. Department of Biological Science. 934 pp.
Źródło: „https://www.encyklopedia.dinozaury.com/index.php?title=Saurolophus&oldid=7202”