Saurolophus
To jest wstępna wersja artykułu.
Autor: |
Łukasz Czepiński |
Saurolophus (zaurolof) | |
---|---|
Długość: | do 12 m |
Masa: | 3 t |
Miejsce występowania: | Kanada
(formacja Horseshoe Canyon; Alberta) |
Czas występowania | 83,5-65,5 Ma |
Systematyka | Dinosauria |
Ryc. 1. Rekonstrukcje przyżyciowe S. osborni (A) i S. angustirostris (B), | |
Mapa znalezisk: | |
Wczytywanie mapy…
Mapa 1. Występowanie Saurolophus osborni.Wczytywanie mapy…
Mapa 2. Występowanie Saurolophus angustirostris i S. kryschtofovici.Wczytywanie mapy… Mapa 3. Występowanie Saurolophus sp.
|
Wstęp
Saurolophus osborni
Historia odkrycia
Materiał kopalny
Diagnoza
Etymologia
Nazwa rodzajowa Saurolophus oznacza "grzebieniasty jaszczur" (z greckiego sauros - jaszczur i lophus - grzebień)[1]. Epitet gatunkowy - osborni - honoruje zasłużonego amerykańskiego paleontologa - Henry'ego Fairfielda Osborna.
S. angustirostris
Historia odkryć
Materiał kopalny
Diagnoza
Porównanie z S. osborni
Tropy
Etymologia
Jak podaje Anatoly Konstantinovich Rozhdestvensky w oryginalnej, rosyjskiej publikacji z 1952 roku, S. angustirostris oznacza "зауролоф узкомордый", czyli "wąskopyski zaurolof"[2].
S. morrisi
Historia odkrycia
Materiał kopalny
Diagnoza
Etymologia
S. morrisi honoruje paleontologa Williama J. Morrisa, który wsławił się badaniami nad morfologią funkcjonalną i historią ewolucyjną hadrozaurydów z wybrzeża Pacyfiku i Środkowego Zachodu Ameryki Północnej[3].
S. kryschtofovici
W 1930 roku Anatoly Nikolaevich Riabinin opisał fragment lewej kości kulszowej (dokładnie jej bliższy koniec; ryc. XX) znaleziony w Beilyie Kruchi, na północy Heilungchiang w Chinach[4].
Spis gatunków
Saurolophus | Brown, 1912 | |
---|---|---|
S. osborni | Brown, 1912 | |
S. angustirostris | Rozhdestvensky, 1952 | |
S. morrisi | Prieto-Márquez i Wagner, 2012 | |
S. kryschtofovici | Riabinin, 1930 | nomen dubium |
Bibliografia
- ↑ Barnum Brown, 1912. A crested dinosaur from the Edmonton Cretaceous. Bulletin of the American Museum of Natural History 31 (14): 131–136.
- ↑ Рождественский, A.K. 1952. Новый представитель утконосых динозавров из Верхнемеловых отложений монголии. Доклады Академии Наук СССР 86: 405-408.
[Rozhdestvensky, A.K. 1952. A new representative of the duck-billed dinosaurs from the Upper Cretaceous deposits of Mongolia. Doklady Akademii Nauk S.S.S.R. 86: 405–408.] - ↑ Prieto-Márquez, A., Wagner, J.R. 2012. Saurolophus morrisi, a new species of hadrosaurid dinosaur from the Late Cretaceous of the Pacific coast of North America. Acta Palaeontologica Polonica (w druku)
- ↑ Riabinin, A.N. 1930. On the age and fauna of the dinosaur beds on the Amur River. Mémoir, Société Mineral Russia 59: 41–51.
Glut 1997
Znane z lokacji: formacja Horseshoe Canyon (Alberta, Kanada) formacja Nemegt (Omnogov; Mongolia) neinazwana formacja w Heilungchang, Chiny
znany materiał: 18 okazów (1997), kompletny szkielet, dwie kompletne izolowane czaszki, zarówno dojrzałych jak i młodocianych (juwenilnych) osobników.
Holotyp: AMNH 5220, niemal kompletny szkielet z odcisiem skóry Paratyp: AMNH 5221 - nieartykułowana czaszka Plezjotyp: AMNH 5225 - kompletna k. kulszowa
Diagnoza: S. osborni (Brown 1912b) czaszka z długim, tylnim kostnym grzebieniem tworzonym przez wydlużenie kosci czołowej i nosowej; k. lzowa bardzo długa, wyższy wyroste k. przedszczękowej wznosi się do tylnej granicy nozdrzy promieniowa i barkowa podobnej długości 8 kręgów krzyżowych kulszowa kończy się wznosząca "stopa" łonowa z któtkim wznoszącym się przednio ostrzem biodrowa silnie łukowata, przedni wyrostek zakrzywiony w dół, cienki płat czwarty krętarz k. udowej poniżej połowy trzony palce II i IV krótie
S. angustirostris -węzsza czaszka i dłuższy grzebień (Rozhdestevensky 1957) Maryańska & Osmólska 1981a: -krósze nozdrza -krótsza i głębsza k. łzowa -przednia część żuchwy wydłużona w długi wyrostek, wchodzący klinem między k. szczękową i łzową
Saurolophus to pierwszy kanadjski dinozaur znany z niemal kompletnego szkieletu.
Historia odkrycia:
1911 - Amerykańskie Muzeum historii naturalnej z Horseshoe Canyon Formation, wówczas znane jako formacja Edmonton.
1912 - Barnum Brown opisuje holotyp i czasszkę; szkielet zostaje wypreparowany i wystawiony w amerykańskim muzeum historii naturalnej
1913 - Barnum Brown opisuje Saurolophus osborni.
Saurolophus to duzy hadrozaur = holotypowysz szkielet mierzył ok. 8,4 m; 2 tony (Paul, 1988 - Glut, 1997)
Najbardziej wyróżniającą się cechą zaurolofa był kostny grzebień, który wznosi się ponad kąt czaszki niczym kolec. Brown 1912b,1913a porównywał grzebień do tego, ubecnego u kameleona, sugerując, że służył on do jako miejsce przyczepu silnych mięśni. Dodson 1975 - sugeruje, że grzebienie mogły mieć znaczenie w identyfikacji płciowej.
Pierścień sklerotyczny z holotypowej czaszki wykazuje, że oko było znacznie mniejsze niż oczodół. Ruszeel 1940a wykazal, że płyty pierścienia sklerotycznego nie są szeregowe w jednym kierunku, ale raczej mają jeden lub więcej segmentów w których płytki nachodzą na siebie w odwrotnym kierunu niż w innym segmencie/segmentach.
w 1914 roku Brown utworzył podrodzinę Saurolophinae, zawierającą hadrozaurydy noszące szczątkowy grzebień Brett-Surman zauważył, że wszystkie hadrozaurydy mogą byc przyporządkowane do jednej z dwóch podrodzin - Hadrosaurinae lub Lambeosaurinae, gdzie Saurolophinae zawierajacym się w Hadrozaurynach.
Duży okaz z Mongolii został wydobyty z formacji nemegt podczas Polsko-Mongolskich ekspedycji paleontologicznych. Przez Ryszarda Gradińskiego, Józefa Kazmierczaka i Jerzego Lefelda. Mierzył 12 metrów długości. S. angus to najbardziej obfity azjatycki hadrozaur, znany zarówno z Ałtan Uła jak i Tsagan hushu, i wydaje się być dominującym roślinożercą w formacji Nemegt
Bazując na badaniach czaszi młodego osobnik s.angu m&o 1979 stwierdziły, że jak u innych ptasiomiednicsznych - dwie kości ponadoczodołwe są inkorporowane w górną granicę oczodołu czaszki. M&o 1979 zasugerowały rówmnjież, że utrata ponadoczodołowych jest obecna zarówno u prymitywncyh lambeozaurynow jak i hadrozaurynów, podczas gdy u bardziej zaawansowanych lambezoaurynów ponadoczodołwe mogły być początkowo częścią obręczy oczodołowej, ulegając fuzji z przedczołową i zaoczodołową w czasie ontogenezy. Wykazały również 1981, że wysotek k. nosowej jest prawdopodobnie wydrążony, a lity jedynie w szczytowym końcu. Zasugerowały, że grzebien służył do zwiększenia powierzchni oddechowej otworu nosowego, mając tym samym funkcję regulacji termicznej. Również do pewnego stopnia utrata u hadrozaurynów stawów pomiędzy częściami czaszki, zwłaszcza pomiędzy dolną gałęzią . przedszczękwoej i szczekową, służyła jako coś w rodzaju amortyzator wstrząsów, chroniacy delikatną struktruę nozdrzy przed uszkodzeniem w trakcie żucia.
S. kryschtofovici - n.d. - opiera się na bliższym końcu lewej k. kulszowej, znalezionej w Beiliyie Kruchi, w północnym Heilungchiang w Chinach. Została opisana przez Riabinina w 1930b. Jest obecnie uznawany za synonim s. ang.
Glut 2001
w 1999 Ishigaki doniósł o odryciu ponad 600 dużych (25-155 cm długości), trójpalczastych tropów z późnej kredy w Bugeen Tsav i Gurilin Tsav w zachodniej części postyni Gobi.
Zostały odryte w latach 1995-1998 przez Hayshsibara Museum of Natural Science-Mongolian Paleontological Center Joint Paleoncological Expedicion Team, zostały przypisane do zaurolofa, bazując na obfitości kościu należących do tego rodzaju na tym samym terenie w tym samym czasie.
Jak twierdzi Ishigakio, ponad 15 000 tropów dinozaurów z 11 różnych lokacji na Gobi zopstały znalezionych podczas tej ekspedycji - również ankylozaurydów i teropodów.
Ishigaki,S. Abundant Dinosaur Footprints from Upper Cretaceous of Gobi Desert, Mongolia Journal of Vertebrate Paleontology, Vol. 19, Supplement to Number 3, p. 54A, 1999
Glut 2006