Tietasaura: Różnice pomiędzy wersjami
m (→Środowisko) |
m (→Etymologia) |
||
| (Nie pokazano 6 wersji utworzonych przez 2 użytkowników) | |||
| Linia 34: | Linia 34: | ||
==Etymologia== | ==Etymologia== | ||
| − | Nazwa rodzajowa oznacza " | + | Nazwa rodzajowa oznacza "jaszczur Tiety" (Tieta to skrócone portugalskie imię Antonieta), co odnosi się do tytułowego bohatera powieści "Tieta do Agreste" napisanej przez słynnego pisarza Jorge Amado urodzonego w stanie Bahia gdzie znaleziono szczątki tietazaury. Z drugiej strony Antonieta w przenośni oznacza "bezcenny", co stanowi nawiązanie do dużej wartości tietazaury jako pierwszego nazwanego ornitopoda z Brazylii. Epitet gatunkowy upamiętnia Orville'a A. Derby'ego, założyciela i pierwszego dyrektora Brazylijskiej Służby Mineralogicznej i Geologicznej oraz byłego dyrektora Muzeum Narodowego Rio de Janeiro i jednego z pionierów badań paleontologicznych w basenie sedymentacyjnym Recôncavo. |
==Materiał kopalny i historia odkryć== | ==Materiał kopalny i historia odkryć== | ||
| − | [[Holotyp]] (NHM-PV R.3424) to tylna część lewej kości udowej. Została znaleziona w 1906 roku przez badaczy z Muzeum Historii Naturalnej w Londynie podczas jednej z wypraw paleontologicznych tej instytucji do Brazylii. Początkowo | + | [[Holotyp]] (NHM-PV R.3424) to tylna część lewej kości udowej. Została znaleziona w 1906 roku przez badaczy z Muzeum Historii Naturalnej w Londynie podczas jednej z wypraw paleontologicznych tej instytucji do Brazylii. Początkowo została oznaczona jako część szkieletu krokodylomorfa z grupy Dyrosauridae ''Hyposaurus'' [[Sp.|sp.]]., później zaś uznano ją za szczątki innego krokodylomorfa, słynnego sarkozucha, a konkretniej jego brazylijskiego gatunku ''S. hartti''. W 2024 roku zespół paleontologów pod kierownictwem Bandeiry przeanalizował zebrane przez brytyjskich paleontologów skamieniałości brazylijskich zwierząt zebranych ze stanu Bahia i uznał ów okaz za pozostałość ornitopoda, który jest na tyle diagnostyczny, iż na jego podstawie opisał nowy rodzaj dinozaura ptasiomiednicznego. |
==Budowa i systematyka== | ==Budowa i systematyka== | ||
| Linia 43: | Linia 43: | ||
==Środowisko== | ==Środowisko== | ||
| − | Tietazaura żyła na terenie obecnie znanym jako formacja [[Marfim]]. Jej pokłady datuje się na okres od środkowego [[walanżyn|walanżynu]] do środkowego [[hoteryw|hoterywu]]. W tym czasie teren ten był prawdopodobnie równiną, przez którą przepływała rzeka. Pływały w niej liczne ryby: słodkowodne rekiny z grupy hybodontów (''Acrodus nitidus''), krewniacy dzisiejszych niszczuk (''"Lepidotes"'' sp.) oraz olbrzymie ryby trzonopłetwe z gatunku ''Mawsonia gigas'' (ryby z tego rodzaju znane również z innych kredowych brazylijskich formacji, ale również z [[kimeryd|kimerydu]] Urugwaju, jury i kredy Egiptu, Kamerunu, Tunezji i Maroka oraz z [[cenoman|cenomanu]] Teksasu). Polowały na nie krokodylomorfy (wspomniany ''Sarcosuchus hartti'' oraz prawdopodobnie spokrewniony z gawialami ''"Thoracosaurus" bahiaensis'' -zapewne [[nomen dubium|taksonem wątpliwym]]), nieokreślone żółwie, nieokreślone pterozaury z grupy Anhangueridae oraz nienazwany [[Spinosauridae|spinozauryd]] znany z przedniego trzonu kręgu ogonowego i paliczka. Innymi dinozaurami koegzystującymi z tietazaurą były [[Iguanodontia|iguanodonty]] z grupy [[Styracosterna|styrakosternów]] znane z trzonu kręgu grzbietowego i trzonu kręgu ogonowego, [[Diplodocidae|diplodocyd]] znany też z trzonu kręgu ogonowego, | + | Tietazaura żyła na terenie obecnie znanym jako formacja [[Marfim]]. Jej pokłady datuje się na okres od środkowego [[walanżyn|walanżynu]] do środkowego [[hoteryw|hoterywu]]. W tym czasie teren ten był prawdopodobnie równiną, przez którą przepływała rzeka. Pływały w niej liczne ryby: słodkowodne rekiny z grupy hybodontów (''Acrodus nitidus''), krewniacy dzisiejszych niszczuk (''"Lepidotes"'' sp.) oraz olbrzymie ryby trzonopłetwe z gatunku ''Mawsonia gigas'' (ryby z tego rodzaju znane są również z innych kredowych brazylijskich formacji, ale również z [[kimeryd|kimerydu]] Urugwaju, jury i kredy Egiptu, Kamerunu, Tunezji i Maroka oraz z [[cenoman|cenomanu]] Teksasu). Polowały na nie krokodylomorfy (wspomniany ''Sarcosuchus hartti'' oraz prawdopodobnie spokrewniony z gawialami ''"Thoracosaurus" bahiaensis'' - zapewne [[nomen dubium|taksonem wątpliwym]]), nieokreślone żółwie, nieokreślone pterozaury z grupy Anhangueridae oraz nienazwany [[Spinosauridae|spinozauryd]] znany z przedniego trzonu kręgu ogonowego i paliczka. Innymi dinozaurami koegzystującymi z tietazaurą były [[Iguanodontia|iguanodonty]] z grupy [[Styracosterna|styrakosternów]] znane z trzonu kręgu grzbietowego i trzonu kręgu ogonowego, [[Diplodocidae|diplodocyd]] znany też z trzonu kręgu ogonowego, nieokreślony [[Theropoda|teropod]] z grupy [[Averostra|awerostrów]] znany z pojedynczego paliczka prawej stopy IV-1 oraz [[Carcharodontosauridae|karcharodontozaurydy]] z czego jeden znany jest z tylnej połowy trzonu kręgu grzbietowego i paliczka, natomiast drugi z trzonu środkowego kręgu ogonowego, który jest bardzo dużych rozmiarów i może należeć do bardzo dużego karcharodontozauryda, jednak istnieją wątpliwości co do przynależności systematycznej tego okazu, gdyż mógł należeć do [[Megaraptora|megaraptora]] lub do zauropoda , być może przedstawiciela [[Titanosauria|tytanozaurów]] lub [[Rebbachisauridae|rebbachizaurydów]] (dotyczy się to również wcześniej wspomnianego [[Allosauroidea|allozauroida]], po więcej informacji zobacz [https://www.forum.dinozaury.com/viewtopic.php?f=6&t=8535|temat Gigantyczny karcharodontozauryd? na forum Dinozaury.com]). |
==Spis gatunków== | ==Spis gatunków== | ||
Aktualna wersja na dzień 08:49, 18 kwi 2024
| Autor: | Michał Siedlecki |
| Tietasaura (tietazaura) | |
|---|---|
| Dieta | roślinożerny |
| Miejsce | Brazylia - Bahia |
| Czas |
ok.135 - 129 Ma |
| Systematyka | Dinosauria |
 Rekonstrukcja szkieletu tietazaury. Na biało zostały oznaczone znane elementy szkieletu Autor: SlvrHwk [1] | |
Wstęp
Tietasaura to słabo poznany rodzaj ornitopoda z grupy elasmarów żyjący na terenie dzisiejszej Brazylii w pierwszej połowie epoki wczesnej kredy. Jest to pierwszy nazwany ornitopod z tego państwa.
Etymologia
Nazwa rodzajowa oznacza "jaszczur Tiety" (Tieta to skrócone portugalskie imię Antonieta), co odnosi się do tytułowego bohatera powieści "Tieta do Agreste" napisanej przez słynnego pisarza Jorge Amado urodzonego w stanie Bahia gdzie znaleziono szczątki tietazaury. Z drugiej strony Antonieta w przenośni oznacza "bezcenny", co stanowi nawiązanie do dużej wartości tietazaury jako pierwszego nazwanego ornitopoda z Brazylii. Epitet gatunkowy upamiętnia Orville'a A. Derby'ego, założyciela i pierwszego dyrektora Brazylijskiej Służby Mineralogicznej i Geologicznej oraz byłego dyrektora Muzeum Narodowego Rio de Janeiro i jednego z pionierów badań paleontologicznych w basenie sedymentacyjnym Recôncavo.
Materiał kopalny i historia odkryć
Holotyp (NHM-PV R.3424) to tylna część lewej kości udowej. Została znaleziona w 1906 roku przez badaczy z Muzeum Historii Naturalnej w Londynie podczas jednej z wypraw paleontologicznych tej instytucji do Brazylii. Początkowo została oznaczona jako część szkieletu krokodylomorfa z grupy Dyrosauridae Hyposaurus sp.., później zaś uznano ją za szczątki innego krokodylomorfa, słynnego sarkozucha, a konkretniej jego brazylijskiego gatunku S. hartti. W 2024 roku zespół paleontologów pod kierownictwem Bandeiry przeanalizował zebrane przez brytyjskich paleontologów skamieniałości brazylijskich zwierząt zebranych ze stanu Bahia i uznał ów okaz za pozostałość ornitopoda, który jest na tyle diagnostyczny, iż na jego podstawie opisał nowy rodzaj dinozaura ptasiomiednicznego.
Budowa i systematyka
Tietazaura zapewne przypominała wyglądem innych przedstawicieli Elasmaria, od których różniła się szczegółami w budowie kości udowej. Analiza filogenetyczna umieściła ją jako takson siostrzany notohypsilofodona.
Środowisko
Tietazaura żyła na terenie obecnie znanym jako formacja Marfim. Jej pokłady datuje się na okres od środkowego walanżynu do środkowego hoterywu. W tym czasie teren ten był prawdopodobnie równiną, przez którą przepływała rzeka. Pływały w niej liczne ryby: słodkowodne rekiny z grupy hybodontów (Acrodus nitidus), krewniacy dzisiejszych niszczuk ("Lepidotes" sp.) oraz olbrzymie ryby trzonopłetwe z gatunku Mawsonia gigas (ryby z tego rodzaju znane są również z innych kredowych brazylijskich formacji, ale również z kimerydu Urugwaju, jury i kredy Egiptu, Kamerunu, Tunezji i Maroka oraz z cenomanu Teksasu). Polowały na nie krokodylomorfy (wspomniany Sarcosuchus hartti oraz prawdopodobnie spokrewniony z gawialami "Thoracosaurus" bahiaensis - zapewne taksonem wątpliwym), nieokreślone żółwie, nieokreślone pterozaury z grupy Anhangueridae oraz nienazwany spinozauryd znany z przedniego trzonu kręgu ogonowego i paliczka. Innymi dinozaurami koegzystującymi z tietazaurą były iguanodonty z grupy styrakosternów znane z trzonu kręgu grzbietowego i trzonu kręgu ogonowego, diplodocyd znany też z trzonu kręgu ogonowego, nieokreślony teropod z grupy awerostrów znany z pojedynczego paliczka prawej stopy IV-1 oraz karcharodontozaurydy z czego jeden znany jest z tylnej połowy trzonu kręgu grzbietowego i paliczka, natomiast drugi z trzonu środkowego kręgu ogonowego, który jest bardzo dużych rozmiarów i może należeć do bardzo dużego karcharodontozauryda, jednak istnieją wątpliwości co do przynależności systematycznej tego okazu, gdyż mógł należeć do megaraptora lub do zauropoda , być może przedstawiciela tytanozaurów lub rebbachizaurydów (dotyczy się to również wcześniej wspomnianego allozauroida, po więcej informacji zobacz Gigantyczny karcharodontozauryd? na forum Dinozaury.com).
Spis gatunków
| Tietasaura | Bandeira, Navarro, Pêgas, Brilhante, Brum, de Souza, da Silva i Valéria, 2024 |
| T. derbiyana | Bandeira, Navarro, Pêgas, Brilhante, Brum, de Souza, da Silva i Valéria, 2024 |
Bibliografia
Bandeira, K.L.N.; Navarro, B.A.; Pêgas, R.V.; Brilhante, N.S.; Brum, A.S.; de Souza, L.G.; de Silva, R.C.; Gallo, V. (2024). "A reassessment of the historical fossil findings from Bahia State (Northeast Brazil) reveals a diversified dinosaur fauna in the Lower Cretaceous of South America". Historical Biology: 1–42. [2]
![[1]](https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Tietasaura_Skeletal.svg){kind=link}