Titanoceratops

Z Encyklopedia Dinozaury.com
Skocz do: nawigacja, szukaj

Autor: Marcin Szermański, Maciej Ziegler
Korekta: Tomasz Skawiński, Dawid Mika, Paweł Konarzewski


Titanoceratops (tytanoceratops)
Długość 6,5[1]-6,8[2] m
Masa 4,5[1]-10,8[3] t
Dieta roślinożerny
Miejsce USA - Nowy Meksyk

wyższe pokłady formacji Fruitland
lub niższe pokłady formacji Kirkland

Czas
252 201 145
66

74-73 Ma
późna kreda (kampan)

Systematyka Dinosauria

Ornithischia

Ceratopsia

Ceratopsoidea

Ceratopsidae

Chasmosaurinae

Triceratopsini

Titanoceratops Skeletal.svg
Rekonstrukcja szkieletu. Znany materiał na biało, niewystarczająco zilustrowany na jasnoszaro, zrekonstruowany na ciemnoszaro. Autor: Slate Weasel [4]
Homo sapiens.png Titanoceratops silhouette.png

6.5 m

Porównanie wielkości Titanoceratops i człowieka.
Sylwetki: Phylopic.org

Mapa znalezisk
Wczytywanie mapy…

Wstęp

Titanoceratops to rodzaj dinozaura rogatego, który należy do kladu Triceratopsinizaawansowanej grupy zrzeszającej m.in. Eotriceratops, Ojoceratops, Torosaurus oraz Triceratops i jest jego najstarszym przedstawicielem.

Titanoceratops jest zdaniem Longricha (2011) największym (najcięższym) znanym dinozaurem kampanu Ameryki Północnej, choć w tej kwestii Longrich raczej się myli, np. Magnapaulia laticaudus przerasta go. Niemniej Titanoceratops osiągał rozmiary zbliżone do Triceratops. Odkrycie tytanoceratopsa zmieniło dotychczasowy pogląd na ewolucję dużych chasmozaurynów – jak się okazało Triceratopsini wyewoluowały 5 milionów lat wcześniej, niż sądzono wcześniej.

Materiał kopalny

Holotyp (OMNH 10165) to niekompletny szkielet, na który składają się: niekompletna (brak głównie tyłu kryzy) czaszka z żuchwą, elementy kręgosłupa (syncervical, tylny kręg szyjny, 6 grzbietowych, 7 krzyżowych i 7 ogonowych), niekompletne żebra, kości obręczy i kończyny przedniej (łopatka, ramienne, prawa promieniowa), kości kończyny tylnej (udowe, piszczelowe, prawa strzałkowa), kości miednicy (biodrowe, kulszowe) i skostniałe ścięgna (Lehman, 1998; Longrich, 2011).

Rekonstrukcja Titanoceratops. Autor: Paleocolour [1].
Częściowo zekonstruowana czaszka. Fot.: Nicholas R. Longrich [2].
Rekonstrukcja. Autor: Nobu Tamura [3].

Budowa i ważność

Początkowo jego holotyp traktowano jako wyrośnięty okaz Pentaceratops sternbergi (Lehman, 1998), jednak nie wykazuje jego cech diagnostycznych (Longrich, 2011).

Diagnoza według Longricha (2011): przedstawiciel kladu Triceratopsini różniący się: od innych chasmozaurynów ekstremalnym powiększeniem dołu w kości przedszczękowej; od Triceratops w posiadaniu cienkich kości łuskowych, obecnością okien ciemieniowych (oba mogą być związane z wiekiem zwierzęcia - Horner i Goodwin, 2006; Scannella i Horner, 2010), przypominającą róg kością najarzmową; różniący się od Triceratops i Torosaurus w wąskiej części kości ciemieniowej między oknami i pionowej rozpórki nosowej (ang. narial strut) z wąską podstawą; różniący się od Triceratops i Torosaurus i Eotriceratops w posiadaniu rozszerzonego episquamosal (małego rożku) na tylnym końcu kości łuskowej (może być związane z wiekiem zwierzęcia - Horner i Goodwin, 2006) i bardzo dużym dołem w kości przedszczękowej, brakiem grzbietowo zgiętego wyrostka nosowego kości przedszczękowej; różniący się od eotriceratopsa w posiadaniu wydłużonej kości przedszczękowej w stosunku do jej wysokości (Longrich, 2011).

Longrich (2011) podał również 22 cechy odróżniające Titanoceratops od Pentaceratopsa, z których na pewno część (1, 3, 5, 6, 8, 9) może zależeć od wieku osobnika i zmienności między przedstawicielami tego samego gatunku (por. Horner i Goodwin, 2006; Longrich i Field, 2012). Wiele z nich dotyczy kości przedszczękowej a kilka szkieletu pozaczaszkowego. Kolejne cechy różniące oba rodzaje zostały wskazane przez Dalmana i in. (2022).

Etymologia

Nazwa rodzajowa Titanoceratops znaczy "tytaniczne/olbrzymie rogate oblicze" (gr. titan + ceras + ops). Epitet gatunkowy ouranos (odrzucona ostatecznie inna wersja Longricha - ouranous) została zaczerpnięta od Uranosa – ojca tytanów z mitologii greckiej.

Spis gatunków

Titanoceratops Longrich, 2011
T. ouranos Longrich, 2011
= "T. ouranos" Longrich, 2010 nomen nudum
= "T. ouranous" Longrich, 2010 nomen nudum

Bibliografia

Dalman, S., Jasinski, S., & Lucas, S. (2022) "A New Chasmosaurine Ceratopsid from the Upper Cretaceous (Campanian) Farmington Member of the Kirtland Formation, New Mexico" New Mexico Museum of Natural History and Science Bulletin, 90, 127-153.

Lehman T.M. (1998) "A gigantic skull and skeleton of the horned dinosaur Pentaceratops sternbergi from New Mexico" Journal of Paleontology, 72(5), 894-906.

Longrich N.R. (2011) "Titanoceratops ouranos, a giant horned dinosaur from the Late Campanian of New Mexico" Cretaceous Research, 32 (3), 264-276. doi:10.1016/j.cretres.2010.12.007

Longrich, N.R. & Field, D.J. (2012) "Torosaurus Is Not Triceratops: Ontogeny in Chasmosaurine Ceratopsids as a Case Study in Dinosaur Taxonomy" PLoS ONE 7(2), e32623. doi:10.1371/journal.pone.0032623

Horner J.R. & Goodwin M.B. (2006) "Major cranial changes during Triceratops ontogeny" Proceedings of the Royal Society B: Biological Sciences, 273 (1602), 2757-2761. doi:10.1098/rspb.2006.3643

Scannella, J. & Horner J.R. (2010) "Torosaurus Marsh, 1891, is Triceratops Marsh, 1889 (Ceratopsidae: Chasmosaurinae): synonymy through ontogeny" Journal of Vertebrate Paleontology, 30(4): 1157-1168. doi:10.1080/02724634.2010.483632

  1. 1,0 1,1 Paul, G.S. (2016). "The Princeton Field Guide to Dinosaurs: 2nd Edition" wyd. Princeton University.
  2. Lehman (1998)
  3. Benson, R.B.J., Campione, N.E., Carrano, M.T., Mannion, P.D., Sullivan, C., Upchurch, P. & Evans, D.C. (2014) "Rates of Dinosaur Body Mass Evolution Indicate 170 Million Years of Sustained Ecological Innovation on the Avian Stem Lineage" PLoS Biology, 12(5), e1001853. doi:10.1371/journal.pbio.1001853