Titanosaurus: Różnice pomiędzy wersjami
| Linia 16: | Linia 16: | ||
|- | |- | ||
! '''Długość''': | ! '''Długość''': | ||
| − | | 9-12 m | + | | 9-12 m* |
|- | |- | ||
! '''Masa''': | ! '''Masa''': | ||
| − | | ? t | + | | ? t* |
|- | |- | ||
! '''[[Lokacje|Miejsce występowania]]''': | ! '''[[Lokacje|Miejsce występowania]]''': | ||
| − | | [[Indie]] - Pradesh | + | | [[Indie]] - Pradesh (Bara Simla, Silondi i |
| − | + | Pisdura)* | |
| − | + | <small>([[formacja Lameta]])*</small> | |
| − | |||
| − | |||
|- | |- | ||
! '''[[Czas|Czas występowania]]''' | ! '''[[Czas|Czas występowania]]''' | ||
| − | | 70-65 Ma | + | | 70-65 Ma* |
| + | |||
| + | <small>późna [[kreda]] ("środkowy" - późny [[mastrycht]])* | ||
| − | + | * dotyczy ''T. indicus''</small> | |
|- | |- | ||
! '''Systematyka''' | ! '''Systematyka''' | ||
| Linia 63: | Linia 63: | ||
==Wstęp== | ==Wstęp== | ||
| − | ''Titanosaurus'' to "takson-worek" zauropodów – rodzaj zrzeszający wiele gatunków, które w znakomitej większości okazały się | + | ''Titanosaurus'' to "[[takson-worek]]" zauropodów – [[rodzaj]] zrzeszający wiele gatunków, które w znakomitej większości okazały się [[synonim]]ami innych, bądź to nowymi (często monotypowymi) [[rodzaj]]ami, lub gatunkami niepewnymi (mającymi status ''[[nomen dubium]]''). |
==Materiał kopalny== | ==Materiał kopalny== | ||
| + | Poniżej gatunki tytanozaura, które nie zostały przemianowane lub przypisane (jak ''T. falloti'') innym [[rodzaj]]om. | ||
| + | ===Gatunki z terenów Indii=== | ||
[[Holotyp]] ''T. indicus'' to 2 środkowe kręgi ogonowe. | [[Holotyp]] ''T. indicus'' to 2 środkowe kręgi ogonowe. | ||
Materiał przypisany – niekompletny szewron, kość piszczelowa, strzałkowa, udowa (niekompletna) i 3 kręgi ogonowe. | Materiał przypisany – niekompletny szewron, kość piszczelowa, strzałkowa, udowa (niekompletna) i 3 kręgi ogonowe. | ||
| − | ''T. | + | ''T. blandfordi'' - krąg i częściowa kość piszczelowa ([[mastrycht]]). |
| + | |||
| + | ''T. rahioliensis'' - zęby ([[mastrycht]]). | ||
| − | ''T. | + | ===Gatunki z terenów Ameryki Południowej=== |
| + | ''T. nanus'' - kręg szyjny i grzbietowy ([[kampan]]). | ||
| − | ''T. | + | ''T. robustus'' - 2 kości łokciowe, promieniowa i udowa ([[kampan]]). |
| − | ''T. valdensis'' – kilka kręgów ogonowych. | + | ''T. araukanicus'' - kość piszczelowa i strzałkowa ([[kampan]]). |
| + | |||
| + | ===Gatunki znane z Afryki=== | ||
| + | ''T. madagascariensis'' - kręgi ogonowe ([[mastrycht]]). | ||
| + | |||
| + | ===Gatunki znane z Europy=== | ||
| + | ''T. valdensis'' – kilka kręgów ogonowych ([[barrem]]). | ||
| + | |||
| + | ''T. lydekkeri'' – kręg ogonowy ([[cenoman]]). | ||
==Historia odkryć== | ==Historia odkryć== | ||
| − | Tytanozaur został nazwany przez | + | Tytanozaur został nazwany przez [[Lydekker]]a w [[1877]] roku na podstawie skamieniałości odkrytych w osadach formacji Lameta w Indiach. Wkrótce naukowcy z całego świata zaczęli przypisywać do tego rodzaju nowe osobniki (do gatunku typowego) oraz same nowe gatunki. Dochodziło nawet do tego, iż na podstawie pojedynczych kości zwierzęcia ustalało się nowy [[gatunek]] w obrębie [[rodzaj]]u ''Titanosaurus'', czyniąc z niego nijako "śmietnik" dla pojedynczych okruchów kostnych. W efekcie przypisuje się do niego dinozaury żyjące na niemal wszystkich kontynentach, w dodatku od wczesnej kredy ([[barrem]]) do końca kredy ([[mastrycht]]), co jest mało prawdopodobne. Obecne analizy zakwalifikowały część gatunków tytanozaura do nowych [[rodzaj]]ów, natomiast słabo poznane mają obecnie status ''[[nomen dubium]]''. |
| − | == | + | ==Taksonomia i ważność== |
| − | Jego systematyka jest jedną z najbardziej zawiłych u zauropodów. Podobna sytuacja jest u ''[[Cetiosaurus]]'', ''[[Pelorosaurus]]'', ''[[Mamenchisaurus]]'' i ''[[Omeisaurus]]'', choć te dwa ostatnie nie zostały jeszcze jak pozostałe rozbite na nowe | + | Jego systematyka jest jedną z najbardziej zawiłych u zauropodów. Podobna sytuacja jest u ''[[Cetiosaurus]]'', ''[[Pelorosaurus]]'', ''[[Mamenchisaurus]]'' i ''[[Omeisaurus]]'', choć te dwa ostatnie nie zostały jeszcze jak pozostałe rozbite na nowe [[rodzaj]]e. |
| − | + | Obszerna rewizja [[Wilson]]a i [[Upchurch]]a ([[2003]]), wykazuje, że [[gatunek typowy]] ''T. indicus'' nie charakteryzuje się cechami diagnostycznymi. Podane przez [[Lydekker]]a cechy te (obecność pleuroceli w kręgach) są niewystarczające, gdyż odkrycie innych przedstawicieli [[Titanosauria]] spowodowało, że przestały być unikalne - dlatego jest ''[[nomen dubium]]''. Jak zauważają, spośród 14 gatunków tylko 5 jest ważnych: ''[[Isisaurus]]'', ''[[Laplatasaurus]]'', ''[[Magyarosaurus]]'', ''[[Neuquensaurus]]'' (które pierwotnie były uważane za gatunki tytanozaura) i "''Titanosaurus''" sp. z Peiropolis. | |
| + | |||
| + | Najlepiej poznany [[gatunek]] "''Titanosaurus''" ("''T. colberti''") obecnie należy do ''[[Isisaurus]]'' i jest jego gatunkiem typowym. Ciekawa jest także kwestia nazewnictwa "''T. montanus''", obecnie znanego jako ''[[Atlantosaurus]] montanus''. | ||
==Etymologia== | ==Etymologia== | ||
| − | Nazwa | + | Nazwa [[rodzaj]]owa ''Titanosaurus'' w tłumaczeniu to "tytaniczny jaszczur". Znaczenie epitetów gatunkowych: |
| + | |||
| + | ''indicus'' - "indyjski", gdyż właśnie w Indiach natrafiono po raz pierwszy na jego szczątki, | ||
| + | |||
| + | ''blandfordi'' - honoruje W.T. Blanforda, który znalazł jego szczątki, | ||
| + | |||
| + | ''nanus'' - "mały, młodociany", | ||
| + | |||
| + | ''madagascariensis'' - upamiętnia wyspę i państwo, gdzie znaleziono jego szczątki - [[Madagaskar]], | ||
| + | |||
| + | ''lydekkeri'' - honoruje R. [[Lydekker]]a, który opisał [[gatunek typowy]] ''T. indicus'', jak i cały [[rodzaj]] ''Titanosaurus'', | ||
| + | |||
| + | ''robustus'' - "silny, mocny", | ||
| + | |||
| + | ''valdensis'' - ? | ||
| + | |||
| + | ''rahioliensis'' - upamiętnia nazwę wioski Rahioli w Gujarat, nieopodal której odnaleziono jego szczątki, | ||
==Spis gatunków== | ==Spis gatunków== | ||
{| class="wikitable" | {| class="wikitable" | ||
| − | + | | ''Titanosaurus'' | |
| [[Lydekker]], [[1877]] | | [[Lydekker]], [[1877]] | ||
| − | | ''[[nomen dubium]]'' | + | | ''[[nomen dubium]]'' |
|- | |- | ||
| − | + | | ''T. indicus'' | |
| [[Lydekker]], [[1877]] | | [[Lydekker]], [[1877]] | ||
| − | | ''[[nomen dubium]]'' | + | | ''[[nomen dubium]]'' |
|- | |- | ||
| − | | "T. montanus" | + | | "''T. montanus''" |
| [[Marsh]], [[1877]] | | [[Marsh]], [[1877]] | ||
| | | | ||
| Linia 109: | Linia 140: | ||
| ''T. blandfordi'' | | ''T. blandfordi'' | ||
| [[Lydekker]], [[1879]] | | [[Lydekker]], [[1879]] | ||
| + | | ''[[nomen dubium]]'' | ||
|- | |- | ||
| ''T. australis'' | | ''T. australis'' | ||
| Linia 118: | Linia 150: | ||
| ''T. nanus'' | | ''T. nanus'' | ||
| [[Lydekker]], [[1893]] | | [[Lydekker]], [[1893]] | ||
| − | | ''[[nomen dubium]]'' | + | | ''[[nomen dubium]]''? |
| ?= ''[[Neuquensaurus]] australis'' | | ?= ''[[Neuquensaurus]] australis'' | ||
| | | | ||
| Linia 154: | Linia 186: | ||
| ''T. falloti'' | | ''T. falloti'' | ||
| [[Hoffet]], [[1942]] | | [[Hoffet]], [[1942]] | ||
| − | | | + | | |
| = ''[[Tangvayosaurus]] hoffeti'' | | = ''[[Tangvayosaurus]] hoffeti'' | ||
|- | |- | ||
| Linia 175: | Linia 207: | ||
Wilson J.A., Upchurch P. (2003) A revision of Titanosaurus Lydekker (Dinosauria – Sauropoda), the first dinosaur genus with a 'Gondwanan' distribution. „Journal of Systematic Palaeontology”. 1 (3), s. 125–160. doi:10.1017/S1477201903001044 [http://www-personal.umich.edu/~wilsonja/JAW/Publications_files/Wilson%26Upchurch2003.pdf] | Wilson J.A., Upchurch P. (2003) A revision of Titanosaurus Lydekker (Dinosauria – Sauropoda), the first dinosaur genus with a 'Gondwanan' distribution. „Journal of Systematic Palaeontology”. 1 (3), s. 125–160. doi:10.1017/S1477201903001044 [http://www-personal.umich.edu/~wilsonja/JAW/Publications_files/Wilson%26Upchurch2003.pdf] | ||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
</small> | </small> | ||
Wersja z 11:16, 11 maj 2012
| Autor: | Korekta: |
| Marcin Szermański | Mateusz Tałanda |
| Titanosaurus (tytanozaur) | |
|---|---|
| Długość: | 9-12 m* |
| Masa: | ? t* |
| Miejsce występowania: | Indie - Pradesh (Bara Simla, Silondi i
Pisdura)* |
| Czas występowania | 70-65 Ma*
późna kreda ("środkowy" - późny mastrycht)* * dotyczy T. indicus |
| Systematyka | Dinosauria |
Być może podobnie wyglądał holotyp gatunku typowego T. indicus. [1] | |
Wstęp
Titanosaurus to "takson-worek" zauropodów – rodzaj zrzeszający wiele gatunków, które w znakomitej większości okazały się synonimami innych, bądź to nowymi (często monotypowymi) rodzajami, lub gatunkami niepewnymi (mającymi status nomen dubium).
Materiał kopalny
Poniżej gatunki tytanozaura, które nie zostały przemianowane lub przypisane (jak T. falloti) innym rodzajom.
Gatunki z terenów Indii
Holotyp T. indicus to 2 środkowe kręgi ogonowe.
Materiał przypisany – niekompletny szewron, kość piszczelowa, strzałkowa, udowa (niekompletna) i 3 kręgi ogonowe.
T. blandfordi - krąg i częściowa kość piszczelowa (mastrycht).
T. rahioliensis - zęby (mastrycht).
Gatunki z terenów Ameryki Południowej
T. nanus - kręg szyjny i grzbietowy (kampan).
T. robustus - 2 kości łokciowe, promieniowa i udowa (kampan).
T. araukanicus - kość piszczelowa i strzałkowa (kampan).
Gatunki znane z Afryki
T. madagascariensis - kręgi ogonowe (mastrycht).
Gatunki znane z Europy
T. valdensis – kilka kręgów ogonowych (barrem).
T. lydekkeri – kręg ogonowy (cenoman).
Historia odkryć
Tytanozaur został nazwany przez Lydekkera w 1877 roku na podstawie skamieniałości odkrytych w osadach formacji Lameta w Indiach. Wkrótce naukowcy z całego świata zaczęli przypisywać do tego rodzaju nowe osobniki (do gatunku typowego) oraz same nowe gatunki. Dochodziło nawet do tego, iż na podstawie pojedynczych kości zwierzęcia ustalało się nowy gatunek w obrębie rodzaju Titanosaurus, czyniąc z niego nijako "śmietnik" dla pojedynczych okruchów kostnych. W efekcie przypisuje się do niego dinozaury żyjące na niemal wszystkich kontynentach, w dodatku od wczesnej kredy (barrem) do końca kredy (mastrycht), co jest mało prawdopodobne. Obecne analizy zakwalifikowały część gatunków tytanozaura do nowych rodzajów, natomiast słabo poznane mają obecnie status nomen dubium.
Taksonomia i ważność
Jego systematyka jest jedną z najbardziej zawiłych u zauropodów. Podobna sytuacja jest u Cetiosaurus, Pelorosaurus, Mamenchisaurus i Omeisaurus, choć te dwa ostatnie nie zostały jeszcze jak pozostałe rozbite na nowe rodzaje.
Obszerna rewizja Wilsona i Upchurcha (2003), wykazuje, że gatunek typowy T. indicus nie charakteryzuje się cechami diagnostycznymi. Podane przez Lydekkera cechy te (obecność pleuroceli w kręgach) są niewystarczające, gdyż odkrycie innych przedstawicieli Titanosauria spowodowało, że przestały być unikalne - dlatego jest nomen dubium. Jak zauważają, spośród 14 gatunków tylko 5 jest ważnych: Isisaurus, Laplatasaurus, Magyarosaurus, Neuquensaurus (które pierwotnie były uważane za gatunki tytanozaura) i "Titanosaurus" sp. z Peiropolis.
Najlepiej poznany gatunek "Titanosaurus" ("T. colberti") obecnie należy do Isisaurus i jest jego gatunkiem typowym. Ciekawa jest także kwestia nazewnictwa "T. montanus", obecnie znanego jako Atlantosaurus montanus.
Etymologia
Nazwa rodzajowa Titanosaurus w tłumaczeniu to "tytaniczny jaszczur". Znaczenie epitetów gatunkowych:
indicus - "indyjski", gdyż właśnie w Indiach natrafiono po raz pierwszy na jego szczątki,
blandfordi - honoruje W.T. Blanforda, który znalazł jego szczątki,
nanus - "mały, młodociany",
madagascariensis - upamiętnia wyspę i państwo, gdzie znaleziono jego szczątki - Madagaskar,
lydekkeri - honoruje R. Lydekkera, który opisał gatunek typowy T. indicus, jak i cały rodzaj Titanosaurus,
robustus - "silny, mocny",
valdensis - ?
rahioliensis - upamiętnia nazwę wioski Rahioli w Gujarat, nieopodal której odnaleziono jego szczątki,
Spis gatunków
| Titanosaurus | Lydekker, 1877 | nomen dubium | ||||
| T. indicus | Lydekker, 1877 | nomen dubium | ||||
| "T. montanus" | Marsh, 1877 | = Atlantosaurus montanus | Marsh, 1877 | ?= Apatosaurus ajax | Marsh, 1877 | |
| T. blandfordi | Lydekker, 1879 | nomen dubium | ||||
| T. australis | Lydekker, 1893 | = Neuquensaurus australis | ||||
| T. nanus | Lydekker, 1893 | nomen dubium? | ?= Neuquensaurus australis | |||
| T. madagascariensis | Deperet, 1896 | nomen dubium | ||||
| T. dacus | Nopcsa, 1915 | = Magyarosaurus dacus | ||||
| T. araukanicus | von Huene, 1929 | = Laplatasaurus araukanicus | ||||
| T. lydekkeri | von Huene, 1929 | nomen dubium | ||||
| T. robustus | von Huene, 1929 | nomen dubium? | ?= Saltasaurus robustus | |||
| T. valdensis | von Huene, 1929 | nomen dubium | ||||
| T. falloti | Hoffet, 1942 | = Tangvayosaurus hoffeti | ||||
| T. rahioliensis | Mathur i Srivastava, 1987 | nomen dubium | ||||
| T. colberti | Jain i Bandyopadhay, 1997 | = Isisaurus colberti | Wilson i Upchurch, 2003 |
Bibliografia
Taylor M.P. (2010) "Sauropod dinosaur research: a historical review". Geological Society, London, Special Publications; v. 343; p. 361-386; doi:10.1144/SP343.22
Upchurch P., Barrett P.M., Dodson P. (2004) Sauropoda. [w:] David B. Weishampel, Peter Dodson, Halszka Osmólska (red.): "The Dinosauria". Wyd. drugie. Berkeley: University of California Press
Wilson J.A., Upchurch P. (2003) A revision of Titanosaurus Lydekker (Dinosauria – Sauropoda), the first dinosaur genus with a 'Gondwanan' distribution. „Journal of Systematic Palaeontology”. 1 (3), s. 125–160. doi:10.1017/S1477201903001044 [2]
![[1]](http://www.dinosaures-web.com/images/dino/Titanosaurus.jpg){kind=link}