Tsintaosaurus

Z Encyklopedia Dinozaury.com
Wersja z dnia 17:05, 28 lis 2015 autorstwa Mateusz (dyskusja | edycje) (aktualizacja)
Skocz do: nawigacja, szukaj

Autorzy: Korekta:
Marcin Szermański

Maciej Ziegler

Jakub Starzyński

Mateusz Tałanda


Tsintaosaurus (tsintaozaur)
Długość: 8,3[1]-9[2] m
Masa: 2,5[1]-4 t
Miejsce występowania: Chiny - Shantung

(dolna część formacji Hongtuya)

Czas występowania 77,3-73,5 Ma

późna kreda (kampan)

Systematyka Dinosauria

Ornithischia

Ornithopoda

Iguanodontia

Hadrosauridae

Lambeosaurinae

Tsintaosaurini

Tsintaosaurus2 NT.jpg

Rekonstrukcja przyżyciowa tsintaozaura. © Nobu Tamura [6]

Wstęp

Tsintaozaur to przedstawiciel Lambeosaurinae z terenów dzisiejszych Chin. Został opisany przez Younga w 1958 roku, jako ornitopod należący do Saurolophinae. Żył w późnej kredzie, we wczesnym kampanie.

Materiał kopalny

Aktualna rekonstrukcja czaszki. Źródło: Prieto-Márquez i Wagner, 2013 [2].

Tsintaosaurus znany jest z przynajmniej czterech osobników (zważywszy na ilość kości ramiennych) (Prieto-Márquez i Wagner, 2013). O pięciu osobnikach piszą Horner i in. (2004), z kolei Young (1958) pisze o przynajmniej trzech. Jednak okazów może być więcej, zważywszy na liczne fragmenty czaszki czy kości śródręcza i paliczki mające należeć do "wielu" osobników.

Holotyp: IVPP V725 to częściowa artykułowana czaszka (puszka mózgowa, kości czołowe, nosowe, łuskowe, zaoczodołowe, ciemieniowa i lewa przedczołowa). Young zaliczył do niego również wiele elementów czaszki i pozaczaszkowych, które niekoniecznie pochodzą od tego samego osobnika. Są to: dystalne części lewego i prawego wyrostku nosowego, kręgi szyjne, grzbietowe i ogonowe, kompletna kość krzyżowa, lewa k. łopatkowa i krucza, lewa i prawa płyta mostkowa, obie k. ramienne, lewa k. biodrowa, prawa i częściowa lewa k. kulszowa, częściowa lewa k. łonowa, prawa i częściowa lewa k. udowa, częściowa lewa i prawa k. strzałkowa i dystalna część lewej k. piszczelowej (Prieto-Márquez i Wagner, 2013).

Paratyp: IVPP V818 to artykułowane części czaszki (puszka mózgowa, kości czołowe, łuskowe, zaoczodołowe, ciemieniowa i lewa przedczołowa).

Materiał przypisany (Prieto-Márquez i Wagner, 2013): IVPP V723 to k. przedzębowa oraz prawa i lewa k. zębowa; V727 to obie k. ramienne; V728 to k. krzyżowa, obie k. ramienne, prawe k. biodrowa, kulszowa i łonowa oraz lewa k. udowa; V729 to k. krzyżowa i lewa k. ramienna; V768 to izolowane korony zębowe k. zębowej; V829 to artykułowany grzbietowy fragment czaszki: zrośniętego "romboida" (ang. rhomboid, którego autorzy uznają za część kości nosowej), dystalnych wyrostków k. nosowej i grzbietowej części k. przedszczękowej; V830 to częściowa lewa i prawie kompletna prawa k. jarzmowa. Dodatkowo do T. spinorhinus zalicza się: IVPP (numery nadane kościom w wykopaliskach, nie formalne numery katalogowe w IVPP): K24 - częściowa k. przedzębowa; K63 - k. przedzębowa; K28 - lewa k. kwadratowa i prawa k. szczękowa; K45 - lewa k. szczękowa; K63 - lewa i prawa k. zębowa; K68 - prawie kompletna lewa k. kwadratowa; K69 - lewa k. łokciowa; K70 - prawa k. krucza i łopatka; K82 - prawa k. łokciowa; K86 - lewa k. promieniowa; K93 - lewa k. szczękowa; K96 - prawa k. krucza i łopatki; K97 - prawa k. kątowa górna; K107 - dziobowy region lewej k. przedszczękowej; K141 - k. przedzębowa; K149 - lewa k. kątowa górna; K150 - lewa k. kątowa górna; K155 - ząb k. zębowej; K156 - kilka/kilkanaście (ang. several) k. śródręcza i paliczki "dłoni" wielu osobników; K197 - lewa i częściowa prawa k. zębowa.

Holotyp (tylna część czaszki) wraz z dodatkowym materiałem (C) i zbliżenia na wyrostek (A-B). Źródło: Prieto-Márquez i Wagner, 2013 [3].

Materiał przypisany do Tanius przez Younga (1958) może należeć do tsintaozaura (Prieto-Márquez i Wagner, 2013); autorzy ci uznają Tanius chingkankouensis za nomen dubium.

Ze względu na prawdopodobne wymieszanie szczątków różnych hadrozaurydów Weishampel i Horner (1990) stwierdzili, że Tsintaosaurus to możliwa chimera. Ograniczenie holotypu do artykułowanej części czaszki (Prieto-Márquez i Wagner, 2013) powoduje, że niezależnie od identyfikacji materiału pozaczaszkowego, Tsintaosaurus jest ważny.

Budowa

Rekonstrukcja Tsintaosaurus, obecnie uznawana przez autora - Jaime'go A. Headdena - za niepoprawną [4].
Klasyczna (niepoprawna) rekonstrukcja Tsintaosaurus z charakterystycznym wyrostkiem na głowie. Autor: Dmitry Bogdanov [5].

Cechą wyróżniającą Tsintaosaurus miał być długi i wąski wyrostek na głowie (Young, 1958). Wg badań przeprowadzonych w latach 90-tych (Taquet, 1991) stwierdzono, że ten "wyrostek" jest w rzeczywistości złamaną kością nosową, która została zniekształcona przez zmiażdżenie i pierwotnie była ułożona dość płasko, jak u przedstawicieli Saurolophinae. Teza ta została zakwestionowana przez Buffetauta i Tonga (1995), którzy przebadali dziobową część kości czołowej i przedczołowej u dwóch osobników (uwzględnili także pomijany wcześniej paratyp) i stwierdzili, że grzebień był skierowany ku górze, jak w pierwotnej rekonstrukcji. Prieto-Márquez i Wagner (2013) zgodzili się częściowo z Taquetem, uznając, że wyrostek jest przemieszczony. Wg ich rekonstrukcji czaszki tsintaozaura, miał on na czubku głowy grzebień, przypominający nieco ozdobę np. Corythosaurus. Był wg nich skierowany ku tyłowi, nie ku przodowi, jak w rekonstrukcji Younga. Reszta ciała jest podobna do innych hadrozaurów, jak np. Lambeosaurus.

Filogeneza

Tsintaosaurus jest uniwersalnie uważany za bazalnego przedstawiciela Lambeosaurinae. Wraz z późniejszym, europejskim Pararhabdodon tworzy Tsintaosaurini (zob. kladogramy).

Etymologia

Young w swojej pracy opisującej tsintaozaura (1958) nie wyjaśnia oficjalnie, skąd zaczerpnął jego nazwę. Jednakże np. Creisler wyjaśnia nazwę rodzajową - Tsintaosaurus znaczy "jaszczur z (miasta) Qingdao" (Tsingtao, Ch'ing-tao)[3]. Epitet gatunkowy spinorhinus najprawdopodobniej w wolnym tłumaczeniu znaczy "kolczasty nosorożec" i odnosi się do pierwotnego (jak się okazało błędnego) wyobrażenia kształtu głowy tego hadrozaura.

Spis gatunków

Tsintaosaurus Young, 1958
T. spinorhinus Young, 1958
?= Tanius chingkankouensis Young, 1958 nomen dubium
= Tanius laiyangensis Zhen, 1976

Bibliografia

An, W., Kuang, H.W., Liu, Y.Q., Peng, N., Xu, K.M., Xu, H., Zhang, P., Wang, K.-B., Chen, S.-Q. & Zhang, Y.X. (2015) Detrital zircon dating and tracing the provenance of dinosaur bone beds from the Late Cretaceous Wangshi Group in Zhucheng, Shandong, East China. Journal of Palaeogeography, w druku.

Horner, J.R., Weishampel, D.B. & Forster, C.A. (2004) "Hadrosauridae" [w]: Weishampel, D.B., Dodson, P. & Osmólska, H. [red.] "The Dinosauria" Wyd. drugie. Berkeley: University of California Press, 438–463.

Prieto-Márquez, A. & Wagner, J.R. (2013) "The ‘Unicorn’ Dinosaur That Wasn’t: A New Reconstruction of the Crest of Tsintaosaurus and the Early Evolution of the Lambeosaurine Crest and Rostrum" PLoS ONE, 8(11), e82268. doi:10.1371/journal.pone.0082268

Weishampel, D.B. & Horner, J.R. (1990) "Hadrosauridae" [w:] Weishampel, D.B., Dodson, P. & Osmólska, H. [red.] "The Dinosauria" Berkeley: University of California Press, 534–561.

Young, C.C. (1958) "The dinosaurian remains of Laiyang, Shantung" Palaeontologia Sinica, 142, 53–159.

  1. 1,0 1,1 Paul, G.S. (2010) "The Princeton Field Guide to Dinosaurs" wyd. Princeton University, Princeton i Oxford.
  2. Holtz, T.R. Jr. (2012) "Dinosaurs: The Most Complete, Up-to-Date Encyclopedia for Dinosaur Lovers of All Ages Supplementary Information" [1]
  3. Creisler, B. (online) "Dinosauria Translation and Pronunciation Guide: T" [kopia umieszczona na http://archive.is/Yo8mr]