Wendiceratops: Różnice pomiędzy wersjami
m |
m |
||
| (Nie pokazano 12 wersji utworzonych przez 2 użytkowników) | |||
| Linia 1: | Linia 1: | ||
| − | |||
| − | |||
{{DISPLAYTITLE:''Wendiceratops''}} | {{DISPLAYTITLE:''Wendiceratops''}} | ||
| − | + | {{Opis | |
| − | + | |Autor = [[Marcin Szermański]], [[Paweł Konarzewski]] | |
| − | | | + | |Korekta = |
| − | | | + | |nazwa = ''Wendiceratops'' (wendyceratops) |
| − | |- | + | |długość = 4,5 m <ref name=Paul2016>Paul, G.S. (2016). "The Princeton Field Guide to Dinosaurs: 2nd Edition" wyd. Princeton University.</ref> |
| − | + | |wysokość = | |
| − | | | + | |masa = 1,5 t <ref name=Paul2016>Paul, G.S. (2016). "The Princeton Field Guide to Dinosaurs: 2nd Edition" wyd. Princeton University.</ref> |
| − | |} | + | |dieta = roślinożerny |
| − | </small> | + | |miejsce = [[Kanada]] - Alberta |
| + | <small> [[formacja]] [[Oldman]]</small> | ||
| + | |czas = {{Występowanie|79.5|79.2}} | ||
| + | 79,5-79,2 [[Ma]] <ref>Fowler, D.W. (2017). "Revised geochronology, correlation, and dinosaur stratigraphic ranges of the Santonian-Maastrichtian (Late Cretaceous) formations of the Western Interior of North America" PLoS ONE, 12(11), e0188426. [[doi:10.1371/journal.pone.0188426]]</ref> <br> | ||
| + | <small>[[późna kreda]] ([[kampan]])</small> | ||
| + | |systematyka = | ||
| + | [[Dinosauria]] | ||
| − | + | [[Ornithischia]] | |
| − | + | [[Ceratopsia]] | |
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | + | [[Ceratopsoidea]] | |
| − | |||
| − | |||
| − | + | [[Ceratopsidae]] | |
| − | |||
| − | |||
| − | + | [[Centrosaurinae]] | |
| − | + | |grafika = Wendiceratops_restoration.PNG | |
| − | + | |podpis = Rekonstrukcja głowy. Autorka: Danielle Dufault. Źródło: [https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/2/2d/Wendiceratops_restoration.PNG] | |
| − | | | + | |PorównanieGrupa = |
| + | |PorównanieDługość = | ||
| + | |mapa = | ||
| + | <display_points type="terrain" zoom=3> | ||
| + | 49.1209,-110.863~ Lokalizacja szczątków ''Wendiceratops pinhornensis'' | ||
| + | </display_points> | ||
| + | }} | ||
| + | ==Wstęp== | ||
| + | ''Wendiceratops'' to rodzaj [[Ceratopsidae|ceratopsyd]]a z [[późna kreda|późnej kredy]]. Jest czwartym znanym [[rodzaj]]em należącym do [[Centrosaurinae]], którego szczątki odnaleziono w pokładach [[formacja|formacji]] [[Oldman]] ([[Kanada]], Alberta), datowanej [[kampan]]. | ||
| − | + | ==Odkrycie== | |
| − | + | Złoże kości należące do ''Wendiceratops'' odnalazła Wendy Sloboda na terenie rezerwatu Pinhorn Grazing znajdującego się w Albercie w 2010 roku. W 2011 roku zespół z Royal Tyrrell Museum rozpoczął badanie terenu i wydobywanie szczątków. W następnym roku usunięto głębokie nadkłady. W latach 2013-2014 wykopano i skatalogowano skamieniałości. | |
| − | |||
| − | |||
| − | [[ | + | ==Materiał kopalny== |
| + | [[Plik:Wendiceratops skeletal reconstruction.PNG|300px|thumb|right|Rekonstrukcja szkieletu wendyceratopsa. Na niebiesko znane kości. Źródło: Evans i Ryan, 2015. [https://journals.plos.org/plosone/article?id=10.1371/journal.pone.0130007]]] | ||
| + | [[Holotyp]] (TMP 2011.051.0009) to niekompletna kość ciemieniowa i lewa gałąź (łac. ''ramus''). Ponadto odnaleziono wiele innych skamieniałości (łącznie ponad 200 kości). Należą one do osobników zarówno dorosłych, jak i młodocianych. Zdaniem Scotta i in. (2022) jest to najstarsze znane jednogatunkowe złoże kości należące do przedstawicieli [[Ceratopsidae]]. Nagromadzenie tylu osobników w jednym miejscu świadczy o stadnym trybie życia prowadzonym przez [[Ceratopsidae]]. | ||
| − | + | Odkrywczyni ceratopsa odnalazła pierwszą prawie kompletną czaszkę należącą do omawianego dinozaura. Zachowały się w niej rogi naodczne. Ich obecność potwierdza słuszność pierwotnej rekonstrukcji (Evans, online). | |
| − | [[ | + | ==Budowa== |
| + | ''Wendiceratops'' charakteryzował się bogatą ornamentacją kryzy, która upodobniła go wyglądem do azjatyckiego kuzyna ''[[Sinoceratops]]''. Nie posiadał kolczastych różków na czaszce jak ''[[Styracosaurus]]'' i przedstawiciele [[Pachyrhinosaurini]]. Wyrostki ciemieniowe (''[[epiparietale]] '' 1-4) były zakrzywione do środka kryzy, druga i trzecia para (ep2 i ep3) zachodziła na tylne i zewnętrzne ramiona ciemieniowe. Znad oczu wyrastała para długich i ostrych rogów. Róg nosowy był prawdopodobnie wyprostowany, lecz nie jest znana dokładna jego budowa ze względu na niekompletne zachowanie. Evans i Ryan (2015) uznali, że róg nosowy omawianego ceratopsa stanowił przejście między niskimi rogami wcześniejszych form jak ''[[Diabloceratops]]'', ''[[Nasutoceratops]]'' i ''[[Albertaceratops]]'', a znacznie wyższymi rogami zaawansowanych [[centrozauryn]]ów, takich jak ''[[Coronosaurus]]'', ''[[Centrosaurus]]'' i ''[[Styracosaurus]]''. Bazalne centrozauryny nie miały wydatnego rogu nosowego, prawdopodobnie wyewoluowały niezależnie u [[Chasmosaurinae]] i [[Centrosaurinae]] w wyniku [[konwergencja|ewolucji zbieżnej]] . Autorzy opisu uznali, że prostokątny kształt dystalnego końca kości kulszowej był [[autapomorfia|autapomorfią]] ''Wendiceratops''. Cecha ta występowała również u ''[[Medusaceratops]]''. Scott i in. (2022) uznali, że budowa kości kulszowej występująca u omawianego dinozaura może być [[synapomorfia|synapomorfią]] wśród [[bazalny|bazalnych]] [[Centrosaurinae|centrozaurynów]]. | ||
| − | [[ | + | ==Systematyka== |
| + | Wiele analiz wykazuje, że ''Wendiceratops'' jest blisko spokrewniony z ''[[Sinoceratops]]'' <ref>Ryan, M. J., Holmes, R., Mallon, J., Loewen, M., & Evans, D. C. (2017). "A basal ceratopsid (Centrosaurinae: Nasutoceratopsini) from the Oldman Formation (Campanian) of Alberta, Canada". Canadian Journal of Earth Sciences, 54(1), 1-14. [[doi:10.1139/cjes-2016-0110]]</ref><ref>Chiba, K., Ryan, M.J., Fanti F., Loewen, M.A & Evans, D.C,. (2017). "New material and systematic re-evaluation of ''Medusaceratops lokii'' (Dinosauria, Ceratopsidae) from the Judith River Formation (Campanian, Montana)". „Journal of Paleontology”. 92 (2), s. 272–288, [[doi:10.1017/jpa.2017.62]]</ref><ref>Dalman, S.G., Hodnett, J.-P.M., Lichtig, A.J., Lucas, S,G. (2018). "A new ceratopsid dinosaur (Centrosaurinae: Nasutoceratopsini) from the Fort Crittenden Formation, Upper Cretaceous (Campanian) of Arizona". New Mexico Museum of Natural History and Science Bulletin. 79: 141–164</ref>. | ||
| − | [ | + | ==Paleopatologia== |
| + | Trzy dystalne kręgi ogonowe okazu TMP 2011.051.022 były ze sobą zrośnięte. Zmiana ta mogła powstać w wyniku zesztywniającego zapalenia stawów kręgów, które prawdopodobnie było związane z interakcją międzyosobniczą (np. nadepnięcie na ogon) [Scott i in., 2022]. | ||
| − | [[ | + | ==Paleośrodowisko== |
| + | [[Plik:Oldman formation herbivores.jpg|thumb|300px| Roślinożerne dinozaury z formacji Oldman. ''Wendiceratops'' znajduje się między ''Chasmosaurus'' a ''Corythosaurus'' (po lewej stronie). Autor: Abelov2014. [https://en.wikipedia.org/wiki/Wendiceratops#/media/File:Oldman_formation_herbivores.jpg]]] | ||
| + | Osady z formacji Oldman sugerują występowanie środowisk dobrze nawodnionych (bagna i mokradła), które oddzielały względnie wyższe i suchsze obszary interfluwialne o niewielkiej powierzchni (kilkaset kilometrów kwadratowych). Klimat był prawdopodobnie umiarkowanie ciepły z sezonowymi opadami. Rośliny, które się zachowały wskazują na obecność drzew iglastych i innych oraz roślin słodkowodnych (Farlow, 1976). Tereny formacji Oldman zamieszkiwały główne [[Ceratopsidae|ceratopsydy]], [[tyranozauryd]]y, ankylozaury, [[hadrozauryd]]y, [[pachycefalozauyr]]y oraz ''[[Saurornitholestes]]''. | ||
| − | [[ | + | Ryan i Evans (2015) po opisaniu ''Wendiceratops'' zauważyli, że z dolnych warstw formacji Oldman oraz odpowiadającej jej wiekiem Judith River pochodziło dużo [[Ceratopsidae|ceratopsydów]] (''[[Albertaceratops]]'', ''[[Medusaceratops]]'', ''[[Judiceratops]]'' oraz ''[[Avaceratops]]''). Założyli oni, że było to możliwe dzięki specjalizacji ekologicznej, a także wskazywali na dużą rotację fauny oraz szybką sukcesję spokrewnionych ze sobą gatunków. |
| − | [[ | + | ==Etymologia== |
| + | Nazwa [[rodzaj]]owa honoruje Wendy Slobodę, odkrywczyni wendyceratopsa. Drugi człon nazwy - gr. ''ceratops'' - znaczy "rogate oblicze", więc możemy swobodnie ją tłumaczyć na "rogate oblicze Wendy". Z kolei epitet gatunkowy (''pinhornensis'') wziął się z nazwy rezerwatu w Albercie - z ang. ''Pinhorn Provincial Grazing Reserve in Alberta''. | ||
| − | [ | + | ==Galeria== |
| + | <gallery> | ||
| + | Plik:Parietal_of_Wendiceratops.PNG|Odnaleziona kość ciemieniowa. Źródło: [https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/3/34/Parietal_of_Wendiceratops.PNG] | ||
| − | + | Plik:Wendiceratops_parietal_01.png|Zrekonstruowana kość ciemieniowa. Źródło: [https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/6/64/Wendiceratops_parietal_01.png] | |
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | + | Plik:Wendiceratops mount.jpg|Zrekonstruowany szkielet ''Wendiceratops''. Żródło: [https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/c/c4/Wendiceratops_mount.jpg] | |
| − | ''Wendiceratops'' | ||
| − | + | Plik:Wendiceratops pinhornensis holotype quarry.jpg|Miejsce, w którym odkryto [[holotyp]] ''Wendiceratops''. Źródło: [https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Wendiceratops_pinhornensis_holotype_quarry.jpg] | |
| − | + | </gallery> | |
| − | |||
| − | [[ | ||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
==Spis gatunków== | ==Spis gatunków== | ||
| Linia 85: | Linia 80: | ||
| {{Kpt|[[David Evans|Evans]]}} i {{Kpt|[[Michael Ryan|Ryan]]}}, [[2015]] | | {{Kpt|[[David Evans|Evans]]}} i {{Kpt|[[Michael Ryan|Ryan]]}}, [[2015]] | ||
|- | |- | ||
| − | | {{V|'' | + | | {{V|''W. pinhornensis''}} |
| − | | {{Kpt| | + | | {{Kpt|Evans}} i {{Kpt|Ryan}}, 2015 |
|} | |} | ||
| − | == | + | ==Bibliografia== |
| − | < | + | <small> |
| − | + | Evans, D.E (online, 2022) [https://twitter.com/DavidEvans_ROM/status/1554483619791376386] | |
| + | |||
| + | Evans, D.E. & Ryan, M.J. (2015). "Cranial Anatomy of ''Wendiceratops pinhornensis'' gen. et sp. nov., a Centrosaurine Ceratopsid (Dinosauria: Ornithischia) from the Oldman Formation (Campanian), Alberta, Canada, and the Evolution of Ceratopsid Nasal Ornamentation". PloS One. [[doi:10.1371/journal.pone.0130007]] | ||
| + | Farlow, J. O. (1976). "A consideration of the trophic dynamics of a Late Cretaceous large‐dinosaur community (Oldman Formation)". Ecology, 57(5), 841-857. [[doi:10.2307/1941052]] | ||
| − | + | Scott, S. H. W., Ryan, M. J., & Evans, D. C. (2022). "Postcranial description of ''Wendiceratops pinhornensis'' and a taphonomic analysis of the oldest monodominant ceratopsid bonebed". The Anatomical Record, 1–18. [[doi:10.1002/ar.25045]] | |
| − | |||
| − | + | <references/></small> | |
| − | < | ||
| − | |||
| − | </small> | ||
[[Kategoria:Dinosauria]] | [[Kategoria:Dinosauria]] | ||
| Linia 111: | Linia 105: | ||
[[Kategoria:Kreda]] | [[Kategoria:Kreda]] | ||
[[Kategoria:Kampan]] | [[Kategoria:Kampan]] | ||
| − | |||
Aktualna wersja na dzień 19:34, 9 lip 2023
| Autor: | Marcin Szermański, Paweł Konarzewski |
| Wendiceratops (wendyceratops) | |
|---|---|
| Długość | 4,5 m [1] |
| Masa | 1,5 t [1] |
| Dieta | roślinożerny |
| Miejsce | Kanada - Alberta |
| Czas |
79,5-79,2 Ma [2] |
| Systematyka | Dinosauria |
 Rekonstrukcja głowy. Autorka: Danielle Dufault. Źródło: [7] | |
| Mapa znalezisk | |
Wczytywanie mapy…
| |
Wstęp
Wendiceratops to rodzaj ceratopsyda z późnej kredy. Jest czwartym znanym rodzajem należącym do Centrosaurinae, którego szczątki odnaleziono w pokładach formacji Oldman (Kanada, Alberta), datowanej kampan.
Odkrycie
Złoże kości należące do Wendiceratops odnalazła Wendy Sloboda na terenie rezerwatu Pinhorn Grazing znajdującego się w Albercie w 2010 roku. W 2011 roku zespół z Royal Tyrrell Museum rozpoczął badanie terenu i wydobywanie szczątków. W następnym roku usunięto głębokie nadkłady. W latach 2013-2014 wykopano i skatalogowano skamieniałości.
Materiał kopalny
Holotyp (TMP 2011.051.0009) to niekompletna kość ciemieniowa i lewa gałąź (łac. ramus). Ponadto odnaleziono wiele innych skamieniałości (łącznie ponad 200 kości). Należą one do osobników zarówno dorosłych, jak i młodocianych. Zdaniem Scotta i in. (2022) jest to najstarsze znane jednogatunkowe złoże kości należące do przedstawicieli Ceratopsidae. Nagromadzenie tylu osobników w jednym miejscu świadczy o stadnym trybie życia prowadzonym przez Ceratopsidae.
Odkrywczyni ceratopsa odnalazła pierwszą prawie kompletną czaszkę należącą do omawianego dinozaura. Zachowały się w niej rogi naodczne. Ich obecność potwierdza słuszność pierwotnej rekonstrukcji (Evans, online).
Budowa
Wendiceratops charakteryzował się bogatą ornamentacją kryzy, która upodobniła go wyglądem do azjatyckiego kuzyna Sinoceratops. Nie posiadał kolczastych różków na czaszce jak Styracosaurus i przedstawiciele Pachyrhinosaurini. Wyrostki ciemieniowe (epiparietale 1-4) były zakrzywione do środka kryzy, druga i trzecia para (ep2 i ep3) zachodziła na tylne i zewnętrzne ramiona ciemieniowe. Znad oczu wyrastała para długich i ostrych rogów. Róg nosowy był prawdopodobnie wyprostowany, lecz nie jest znana dokładna jego budowa ze względu na niekompletne zachowanie. Evans i Ryan (2015) uznali, że róg nosowy omawianego ceratopsa stanowił przejście między niskimi rogami wcześniejszych form jak Diabloceratops, Nasutoceratops i Albertaceratops, a znacznie wyższymi rogami zaawansowanych centrozaurynów, takich jak Coronosaurus, Centrosaurus i Styracosaurus. Bazalne centrozauryny nie miały wydatnego rogu nosowego, prawdopodobnie wyewoluowały niezależnie u Chasmosaurinae i Centrosaurinae w wyniku ewolucji zbieżnej . Autorzy opisu uznali, że prostokątny kształt dystalnego końca kości kulszowej był autapomorfią Wendiceratops. Cecha ta występowała również u Medusaceratops. Scott i in. (2022) uznali, że budowa kości kulszowej występująca u omawianego dinozaura może być synapomorfią wśród bazalnych centrozaurynów.
Systematyka
Wiele analiz wykazuje, że Wendiceratops jest blisko spokrewniony z Sinoceratops [3][4][5].
Paleopatologia
Trzy dystalne kręgi ogonowe okazu TMP 2011.051.022 były ze sobą zrośnięte. Zmiana ta mogła powstać w wyniku zesztywniającego zapalenia stawów kręgów, które prawdopodobnie było związane z interakcją międzyosobniczą (np. nadepnięcie na ogon) [Scott i in., 2022].
Paleośrodowisko
Osady z formacji Oldman sugerują występowanie środowisk dobrze nawodnionych (bagna i mokradła), które oddzielały względnie wyższe i suchsze obszary interfluwialne o niewielkiej powierzchni (kilkaset kilometrów kwadratowych). Klimat był prawdopodobnie umiarkowanie ciepły z sezonowymi opadami. Rośliny, które się zachowały wskazują na obecność drzew iglastych i innych oraz roślin słodkowodnych (Farlow, 1976). Tereny formacji Oldman zamieszkiwały główne ceratopsydy, tyranozaurydy, ankylozaury, hadrozaurydy, pachycefalozauyry oraz Saurornitholestes.
Ryan i Evans (2015) po opisaniu Wendiceratops zauważyli, że z dolnych warstw formacji Oldman oraz odpowiadającej jej wiekiem Judith River pochodziło dużo ceratopsydów (Albertaceratops, Medusaceratops, Judiceratops oraz Avaceratops). Założyli oni, że było to możliwe dzięki specjalizacji ekologicznej, a także wskazywali na dużą rotację fauny oraz szybką sukcesję spokrewnionych ze sobą gatunków.
Etymologia
Nazwa rodzajowa honoruje Wendy Slobodę, odkrywczyni wendyceratopsa. Drugi człon nazwy - gr. ceratops - znaczy "rogate oblicze", więc możemy swobodnie ją tłumaczyć na "rogate oblicze Wendy". Z kolei epitet gatunkowy (pinhornensis) wziął się z nazwy rezerwatu w Albercie - z ang. Pinhorn Provincial Grazing Reserve in Alberta.
Galeria
Odnaleziona kość ciemieniowa. Źródło: [1]
Zrekonstruowana kość ciemieniowa. Źródło: [2]
Zrekonstruowany szkielet Wendiceratops. Żródło: [3]
Spis gatunków
| Wendiceratops | Evans i Ryan, 2015 |
| W. pinhornensis | Evans i Ryan, 2015 |
Bibliografia
Evans, D.E (online, 2022) [8]
Evans, D.E. & Ryan, M.J. (2015). "Cranial Anatomy of Wendiceratops pinhornensis gen. et sp. nov., a Centrosaurine Ceratopsid (Dinosauria: Ornithischia) from the Oldman Formation (Campanian), Alberta, Canada, and the Evolution of Ceratopsid Nasal Ornamentation". PloS One. doi:10.1371/journal.pone.0130007
Farlow, J. O. (1976). "A consideration of the trophic dynamics of a Late Cretaceous large‐dinosaur community (Oldman Formation)". Ecology, 57(5), 841-857. doi:10.2307/1941052
Scott, S. H. W., Ryan, M. J., & Evans, D. C. (2022). "Postcranial description of Wendiceratops pinhornensis and a taphonomic analysis of the oldest monodominant ceratopsid bonebed". The Anatomical Record, 1–18. doi:10.1002/ar.25045
- ↑ 1,0 1,1 Paul, G.S. (2016). "The Princeton Field Guide to Dinosaurs: 2nd Edition" wyd. Princeton University.
- ↑ Fowler, D.W. (2017). "Revised geochronology, correlation, and dinosaur stratigraphic ranges of the Santonian-Maastrichtian (Late Cretaceous) formations of the Western Interior of North America" PLoS ONE, 12(11), e0188426. doi:10.1371/journal.pone.0188426
- ↑ Ryan, M. J., Holmes, R., Mallon, J., Loewen, M., & Evans, D. C. (2017). "A basal ceratopsid (Centrosaurinae: Nasutoceratopsini) from the Oldman Formation (Campanian) of Alberta, Canada". Canadian Journal of Earth Sciences, 54(1), 1-14. doi:10.1139/cjes-2016-0110
- ↑ Chiba, K., Ryan, M.J., Fanti F., Loewen, M.A & Evans, D.C,. (2017). "New material and systematic re-evaluation of Medusaceratops lokii (Dinosauria, Ceratopsidae) from the Judith River Formation (Campanian, Montana)". „Journal of Paleontology”. 92 (2), s. 272–288, doi:10.1017/jpa.2017.62
- ↑ Dalman, S.G., Hodnett, J.-P.M., Lichtig, A.J., Lucas, S,G. (2018). "A new ceratopsid dinosaur (Centrosaurinae: Nasutoceratopsini) from the Fort Crittenden Formation, Upper Cretaceous (Campanian) of Arizona". New Mexico Museum of Natural History and Science Bulletin. 79: 141–164
![[7]](https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/2/2d/Wendiceratops_restoration.PNG){kind=link}
![[6]](https://en.wikipedia.org/wiki/Wendiceratops#/media/File:Oldman_formation_herbivores.jpg){kind=link}
![[1]](https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/3/34/Parietal_of_Wendiceratops.PNG){kind=link}
![[2]](https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/6/64/Wendiceratops_parietal_01.png){kind=link}
![[3]](https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/c/c4/Wendiceratops_mount.jpg){kind=link}
![[4]](https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Wendiceratops_pinhornensis_holotype_quarry.jpg){kind=link}