Xenoceratops

Autor:

Marcin Szermański, Paweł Konarzewski, Tomasz Singer, Maciej Ziegler

---

Xenoceratops (ksenoceratops)
Dieta	roślinożerny
Miejsce	Kanada - Alberta (formacja Foremost)
Czas	Trias 252 Jura 201 Kreda 145 66 ok. 80,2-79,5 Ma późna kreda (kampan)
Systematyka	Dinosauria Ornithischia Ceratopsia Ceratopsoidea Ceratopsidae Centrosaurinae ?Eucentrosaura / ?Nasutoceratopsini ?Pachyrhinosaurini / ?Centrosaurini
Rekonstrukcja przyżyciowa Xenoceratops foremostensis. Autor: Jakub Kowalski
Mapa znalezisk
Wczytywanie mapy… {"minzoom":false,"maxzoom":false,"mappingservice":"leaflet","width":"auto","height":"350px","centre":false,"title":"","label":"","icon":"","visitedicon":"","lines":[],"polygons":[],"circles":[],"rectangles":[],"wmsoverlay":false,"copycoords":false,"static":false,"zoom":3,"defzoom":14,"layers":["OpenStreetMap"],"overlaylayers":[],"resizable":false,"enablefullscreen":false,"scrollwheelzoom":true,"markercluster":false,"clustermaxzoom":20,"clusterzoomonclick":true,"clustermaxradius":80,"clusterspiderfy":true,"geojson":"","locations":[{"text":"\u003Cb\u003E\u003Cdiv class=\"mw-parser-output\"\u003E\u003Cp\u003ELokalizacja typowa \u003Ci\u003EXenoceratops foremostensis\u003C/i\u003E (Brown, 2018, ryc. 1)\n\u003C/p\u003E\u003C/div\u003E\u003C/b\u003E\u003Chr /\u003E\u003Cdiv class=\"mw-parser-output\"\u003E\u003C/div\u003E","title":"Lokalizacja typowa Xenoceratops foremostensis (Brown, 2018, ryc. 1)\n","link":"","lat":49.5071999999999974306774674914777278900146484375,"lon":-111.356999999999999317878973670303821563720703125,"icon":""},{"text":"\u003Cb\u003E\u003Cdiv class=\"mw-parser-output\"\u003E\u003Cp\u003ETMP 1989.068.0001 (Brown, 2018, ryc. 1)\n\u003C/p\u003E\u003C/div\u003E\u003C/b\u003E\u003Chr /\u003E\u003Cdiv class=\"mw-parser-output\"\u003E\u003C/div\u003E","title":"TMP 1989.068.0001 (Brown, 2018, ryc. 1)\n","link":"","lat":49.8179392089920298758443095721304416656494140625,"lon":-112.2723054890229974489557207562029361724853515625,"icon":""},{"text":"\u003Cb\u003E\u003Cdiv class=\"mw-parser-output\"\u003E\u003Cp\u003ETMP 2017.022.0037 (Brown, 2018, ryc. 1)\n\u003C/p\u003E\u003C/div\u003E\u003C/b\u003E\u003Chr /\u003E\u003Cdiv class=\"mw-parser-output\"\u003E\u003C/div\u003E","title":"TMP 2017.022.0037 (Brown, 2018, ryc. 1)\n","link":"","lat":49.5913516027313647782648331485688686370849609375,"lon":-112.1086406716494821012020111083984375,"icon":""}],"imageoverlays":null}

Wstęp

Xenoceratops foremostensis to gatunek ceratopsyda z obszaru dzisiejszej Kanady, żył na tych terenach pod koniec okresu kredowego, w kampanie. Jest jednym z najstarszych znanych centrozaurynów – starszym od Albertaceratops, Wendiceratops i Medusaceratops, ale młodszym od Menefeeceratops, Diabloceratops i Machairoceratops (Fowler 2017; Dalman i in., 2021; Beveridge i in., 2022). Szczątki ksenoceratopsa odkrył amerykański paleontolog Wann Langston Jr. w 1958 roku (Ryan i in., 2012). Oficjalnie został opisany w 2012 roku przez Ryana, Evansa i Shepherda.

Lokalizacja odkrycia

Szczątki ksenoceratopsa odnaleziono w słabo poznanych pokładach formacji Foremost, należącej do grupy Belly River. Pokłady te datowane są na kampan. Znalezisko miało miejsce 7 km na północny-wschód od wsi Foremost w prowincji Alberta, z której znanych jest wiele gatunków dinozaurów.

Materiał kopalny

Zrekonstruowana czaszka Xenoceratops. Autor zdjęcia: ケラトプスユウタ [1]

Xenoceratops znany jest głównie z elementów kryzy.

Holotyp o numerze katalogowym CMN 53282 to częściowa kość ciemieniowa.

Paratypy to dwie kości ciemieniowe o numerach katalogowych CMN 54950 i CMN 54951.

Materiał przypisany to okazy od CMN 54952 do CMN 54965, w tym: 5 kości ciemieniowych (CMN 54952, CMN 54953, CMN 54958, CMN 54964 i CMN 54960 – ta ostatnia ze szwem P3), wyrostek P4 kości ciemieniowej (CMN 54959), 3 kości łuskowe (CMN 54954, CMN 54956 i CMN 54957), 1 kość nosowa (CMN 54955) i 3 kości epiparietales (CMN 54961, CMN 54962 i CMN 54963). Żadna z tych skamieniałości nie może zostać definitywnie przypisana do holotypu lub paratypów, choć jest to bardzo możliwe przez bliskie położenie tych szczątków. Pod numerem CMN 54965 skatalogowano wszystkie niezidentyfikowane fragmenty (Ryan i in., 2012).

Okaz TMP 1989.068.0001. Źródło: Brown, 2018 [2]

Okaz TMP 2017.022.0037. Źródło: Brown, 2018 [3]

W formacji Foremost odkryto również szczątki niezidentyfikowanych ceratopsydów, być może należące do rodzaju Xenoceratops.

Okaz TMP 2010.076.0024 to niewypreparowana fragmentaryczna czaszka zawierająca dwa duże fragmenty rogów nadocznych.

Okaz TMP 1989.068.0001 został odnaleziony w 1989 roku w odległości 8 km na północny-zachód od miasta Taber wzdłuż północnego brzegu rzeki Oldman. Skamieniałość składała się z lewego, dużego rogu nadocznego. Właścicielem rogu prawdopodobnie był dorosły centrozauryn.

Okaz TMP 2017.022.0037 znaleziono na plaży wzdłuż południowej części jeziora Chin, gdy poziom wód opadł w 2017 roku. Stanowił znacznie mniejszy element rogu nadocznego. Był to prawdopodobnie młodociany osobnik należący do tego samego taksonu co TMP 1989.068.0001 (Brown, 2018).

Budowa

Xenoceratops charakteryzuje się unikatowym umieszczeniem różków ciemieniowych (epiparietale) P2 i P3 (P1 i P2 według numeracji np. Chiba i in. [2017]) na tylnej gałęzi kości ciemieniowej. Wyrostek P2 jest krótki, gruby, szeroki u podstawy i skręcony lekko w górę. Wyrostek P3 jest wydłużonym kolcem, grzbietowogrzusznie spłaszczonym, zorientowanym tyłobocznie. Kolejne epiparietales zlewają się z jajowatymi zagłębieniami na bocznej gałęzi kryzy. Brzuszne brzegi kości ciemieniowej na kontakcie z epiparietales są mocno "nabrzmiałe". Nad oczami wyrasta para ostrych rogów. Na nosie znajduje się płaska narośl podobna jak u Medusaceratops i Albertaceratops (Ryan i in., 2012).

Paleośrodowisko

Xenoceratops (po lewej stronie) w środowisku naturalnym. Autor: ABelov2014 [4]

Osady formacji Foremost sugerują środowiska nadbrzeżne z estuariami lub lagunowe, które z czasem zmieniły się w obszary o większej powierzchni lądu w wyniku obniżenia się poziomu Morza Środkowego Zachodu oddzielającego od siebie Laramidię i Appalachię. Fauna dinozaurów była podobnie zróżnicowana, co inne, dobrze poznane kampańskie formacje z Ameryki Północnej (Thompson, 2018). Oprócz ksenoceratopsa w skałach formacji odnaleziono również: ryby, żółwie, łuskonośne, płazy ogoniaste, ssaki, przedstawicieli Champsosauridae i Eusuchia oraz dinozaury takie jak: hadrozaurydy, bazalne Neornithischia, ankylozaurydy, dromeozauryd Saurornitholestes, pachycefalozauryd Colepiocephale, tyranozauryd Thanatotheristes, Richardoestesia, Paronychodon oraz ptaki (Thompson, 2018; Voris i in., 2020).

Etymologia

Nazwa rodzajowa Xenoceratops to zbitek greckich słów xenos (obcy) i ceratops (rogate oblicze), co odnosi się do braku ceratopsów z formacji Foremost w czasie nadania nazwy. Drugi człon nazwy naukowej foremostensis odnosi się do wsi Foremost w Albercie, nieopodal której natknięto się na szczątki tego dinozaura rogatego.

Spis gatunków

Xenoceratops	Ryan, Evans i Shepherd, 2012
X. foremostensis	Ryan, Evans i Shepherd, 2012

Bibliografia

Beveridge, T. L., Roberts, E. M., Ramezani, J., Titus, A. L., Eaton, J. G., Irmis, R. B., & Sertich, J. J. (2022). "Refined geochronology and revised stratigraphic nomenclature of the Upper Cretaceous Wahweap Formation, Utah, USA and the age of early Campanian vertebrates from southern Laramidia". Palaeogeography, Palaeoclimatology, Palaeoecology, 591, 110876. doi:10.1016/j.palaeo.2022.110876

Brown, C.M. 2018. "Long-horned Ceratopsidae from the Foremost Formation (Campanian) of southern Alberta". PeerJ 6:e4265 doi:10.7717/peerj.4265

Chiba, K., Ryan, M.J., Fanti F., Loewen, M.A & Evans, D.C,. (2017). "New material and systematic re-evaluation of Medusaceratops lokii (Dinosauria, Ceratopsidae) from the Judith River Formation (Campanian, Montana)". Journal of Paleontology. 92 (2), s. 272–288, doi:10.1017/jpa.2017.62

Dalman, S.G., Lucas, S.G., Jasinki, S.G., Lichtig, A.J. & Dodson, P. (2021). "The oldest centrosaurine: a new ceratopsid dinosaur (Dinosauria: Ceratopsidae) from the Allison Member of the Menefee Formation (Upper Cretaceous, early Campanian), northwestern New Mexico, USA". PalZ 95, 291–335. doi:10.1007/s12542-021-00555-w

Fowler, D.W. (2017). "Revised geochronology, correlation, and dinosaur stratigraphic ranges of the Santonian-Maastrichtian (Late Cretaceous) formations of the Western Interior of North America" PLoS ONE, 12(11), e0188426. doi:10.1371/journal.pone.0188426

Ryan, M. J., Evans, D. C., & Shepherd, K. M. (2012). "A new ceratopsid from the Foremost Formation (middle Campanian) of Alberta". Canadian Journal of Earth Sciences, 49(11), 1251-1262. doi:10.1139/e2012-056

Thompson, M. G. W. (2018). "A Multidisciplinary Palaeoenvironmental Reconstruction of the Campanian Foremost Formation of Southern Alberta "(dysertacja doktorska, Carleton University) [5]

Voris, J.T., Therrien, F., Zelenitzky, D.K., Brown, C.M.. (2020). "A new tyrannosaurine (Theropoda:Tyrannosauridae) from the Campanian Foremost Formation of Alberta, Canada, provides insight into the evolution and biogeography of tyrannosaurids". Cretaceous Research: 104388. doi:10.1016/j.cretres.2020.104388