Archaeodontosaurus

Z Encyklopedia Dinozaury.com
Skocz do: nawigacja, szukaj

Autor: Mateusz Tałanda
Korekta: Michał Siedlecki


Archaeodontosaurus(archeodontozaur)
Długość 14,9 m [1]
Wysokość 3,25 m (w biodrach) [1]
Masa 7,5 t [1]
Dieta roślinożerny
Miejsce Madagaskar - prowincja Mahajanga

(formacja Isalo III)

Czas
252 201 145
66

ok. 168-165 Ma
środkowa jura (późny bajos-baton)

Systematyka Dinosauria

Saurischia

Sauropodomorpha

Sauropoda

?Gravisauria

Archaeodontosaurus.JPG
Niekompletna kość zębowa archeodontozaura - jedyny znany okaz tego dinozaura. Źródło: Buffetaut, 2005.
Mapa znalezisk
Wczytywanie mapy…


Wstęp

Archaeodontosaurus to rodzaj stosunkowo niewielkiego zauropoda żyjącego na terenie obecnego Madagaskaru w połowie epoki środkowej jury.

Etymologia

Nazwa rodzajowa oznacza z greki "jaszczura o starożytnych zębach", co odnosi się do prymitywnej budowy jego zębów. Epitet gatunkowy upamiętnia znalazcę skamieniałości Didiera Descouensa.

Materiał kopalny, budowa i systematyka

Holotyp (MHNDPal 2003-396) to niekompletna prawa kość zębowa, zawierająca kilka zębów. Brakuje w niej zarówno przedniej jak i tylniej części. Zachowany element mierzy prawie 20 cm długości (187 mm). Zawiera 16 miejsc na zęby, ale tylko w połowa jest przez nie zajęta. Z wyjątkiem jednego korzenia z ułamaną koroną, zęby są prawie kompletne, ale niewyrżnięte, przez co nie wystają nad górną krawędź kości. Materiał przypisany do tego rodzaju obejmuje 2 morfotypy zębów - J4 (MSNM V6181, V6184 oraz V6215) i J5 (MSNM V6190 i V6223), mogą one jednak równie dobrze należeć do innego taksonu zauropoda (Bindellini i Dal Sasso, 2021).

Zęby archeodontozaura widoczne od wewnętrznej (językowej) strony kości zębowej. Skala: 1 cm. Źródło: Buffetaut, 2005.

Kość jest wyraźnie zakrzywiona do środka i staje się wyższa ku przodowi tak jak to jest u wielu zauropodów a odróżnia archeodontozaura od prozauropodów. Zęby są liściokształtne, symetryczne i spłaszczone bocznie. Mają wyraźnie ząbkowane krawędzie. Ogólnie znacznie bardziej przypominają zęby prozauropodów niż zauropodów. Zęby tych drugich są w kształcie łyżki - wklęsłe od wewnątrz i wypukłe na zewnątrz. Tymczasem zęby archeodontozaura są wyraźnie wypukłe od wewnętrznej strony jak u prozauropodów. Z drugiej strony szkliwo ma wyraźne zmarszczki, co jest cechą euzauropodów. Dlatego ostatecznie archeodontozaur jest uważany za zauropoda. Najbardziej podobny do niego wydaje się chiński protognatozaur, żyjący również w środkowej jurze. Inne przykłady zauropodów o prymitywnym uzębieniu to czinszakiangozaur z Chin i tazoudazaur z Maroka.

Choć zazwyczaj Archaeodontosaurus był klasyfikowany jako prymitywny zauropod, nowe analizy filogenetyczne umieszczają go jako dość zaawansowanego przedstawiciela kladu Gravisauria, będącego taksonem siostrzanym Eusauropoda (Pol i in., 2020; Gomez i in., 2021; Rincón i in., 2022).

Paleoekologia

Archeodontozaur padający ofiarą razanandrongobe. Autor: Fabio Manucci [1]

Archeodontozaur sięgał prawdopodobnie po wysokie części roślin. Prawdopodobnie miał policzki, które pomagały mu żuć pokarm prymitywnymi zębami. Obok archeodontozaura żyło kilka innych zauropodów, takich jak lapparentozaur - zauropod o bardziej zaawansowanej budowie zębów i prawdopodobnie nieco innych upodobaniach pokarmowych czy narindazaur - przedstawiciel turiazaurów. Oba mogły paść łupem ogromnego krewniaka krokodyli z grupy Notosuchia zwanego Razanandrongobe lub jednego z miejscowych teropodów. Pod stopami wielkich archozaurów przebiegały ssaki z rodzaju Ambondro należące do blisko spokrewnionych z dzisiejszymi stekowcami rodziny Henosferidae, zaś nad ich głowami latały pterozaury podobnych do ramforyncha, czy skafognata.

Spis gatunków

Archaeodontosaurus Buffetaut, 2005
A. descouensi Buffetaut, 2005

Bibliografia

Bindellini, G.; Dal Sasso, C. (2021). "Sauropod teeth from the Middle Jurassic of Madagascar, and the oldest record of Titanosauriformes". Papers in Palaeontology. 7 (1): 137-161. https://doi.org/10.1002/spp2.1282

Buffetaut, E. (2005). "A new sauropod dinosaur with prosauropod-like teeth from the Middle Jurassic of Madagascar". Bulletin de la Société Géologique de France, t. 176, nr 5, str. 467-473.

Gomez, K.; Carballido, J.; Pol, D. (2021). "The axial skeleton of Bagualia alba (Dinosauria: Eusauropoda) from the Early Jurassic of Patagonia". Palaeontologia Electronica https://doi.org/10.26879%2F1176

Maganuco, S., Dal Sasso, C., Pasini, G. (2006). "A new large predatory archosaur from the Middle Jurassic (Bathonian) of Madagascar". Atti della Società italiana di scienze naturali e del Museo civico di storia naturale di Milano, t. 147, str. 19-51.

Pol, D.; Ramezani, J.; Gomez, K.; Carballido, J. L.; Paulina Carabajal, A.; Rauhut, O. W. M.; Escapa, I. H.; Cúneo, N. R. (2020). "Extinction of herbivorous dinosaurs linked to Early Jurassic global warming event". Proceedings of the Royal Society B: Biological Sciences. 287 (1939): Article ID 20202310 https://doi.org/10.1098%2Frspb.2020.2310

Rincón, A. F.; Raad Pájaro, D. A.; Jiménez Velandia, H. F.; Ezcurra, M. D.; Wilson Mantilla, J. A. (2022). "A sauropod from the Lower Jurassic La Quinta Formation (Dept. Cesar, Colombia) and the initial diversification of eusauropods at low latitudes". Journal of Vertebrate Paleontology. 42: e2077112. https://doi.org/10.1080%2F02724634.2021.2077112

Upchurch, P., Barrett, P.M., Xijin, Z., Xu X. (2007). "A re-evaluation of Chinshakiangosaurus chunghoensis Ye vide Dong 1992 (Dinosauria, Sauropodomorpha): implications for cranial evolution in basal sauropod dinosaurs". Geological Magazine, t. 144, nr 2, str. 247–262. DOI: 10.1017/S0016756806003062

  1. 1,0 1,1 1,2 Molina-Pérez, R., & Larramendi, A. (2020). "Dinosaur Facts and Figures: The Sauropods and Other Sauropodomorphs". Princeton University Press.