Dinosauriformes

Z Encyklopedia Dinozaury.com
Skocz do: nawigacja, szukaj

Autor: Korekta:
Mateusz Tałanda


Dinosauriformes (dinozauriformy)
Czas występowania
252 201 145

66

0

245-243 Ma do dzisiaj
bazalne: 245-243 do 210 Ma
wczesny olenek do późnego noryku

Dieta prymitywne mięsożerne, owadożerne

zaawansowane także wszystko- i roślinożerne

Rozmiary prymitywne pół metra długości

zaawansowane często znacznie większych rozmiarów

Występowanie cały świat

niedinozaurowe znajdowane w obu Amerykach, Europie i Afryce

Systematyka Archosauria

Avemetatarsalia

Ornithodira

Dinosauromorpha

Dinosauriformes Novas, 1992

Agnosphitys
Marasuchus
Nyasasaurus
Saltopus
Dracohors
Dinosauria
Silesauridae

Dinosauromorpha
Dinosauriformes

Dinosauria



Silesauridae



Lagerpetidae



Dinosauriformes (dinozauriformy) - grupa gadów obejmująca dinozaury i ich najbliższych krewnych (nie dalszych niż marazuch). Obejmuje więc dinozaury, silezaurydy i wspomnianego marazucha. Nazwę wymyślił Novas w 1992 roku.

Formalna definicja (node-based)

Ostatni wspólny przodek dinozaurów i marazucha oraz wszyscy jego potomkowie.

Cechy charakterystyczne (synapomorfie)

Uwaga! Poniższy fragment przedstawia szczegółowe dane i może wymagać od Czytelnika znajomości fachowych pojęć anatomicznych.

  • kość łonowa dłuższa od kulszowej,
  • powierzchnie stawowe na kości łonowej dla pozostałych kości miednicy są oddzielone przez rowek lub przerwę,
  • te powierzchnie na kości kulszowej oddzielone przez dół,
  • zredukowany przeciwkrętarz i kontakt łonowy,
  • bliższa część kości udowej z półką krętarzową,
  • i wystającym mniejszym krętarzem (tworzącym stromą bliższą krawędź do trzonu) na kości udowej - aczkolwiek większe osobniki Dromomeron gregorii też mają tę cechę,
  • dalsza część piszczeli ze skierowanym wzdłuż kości bocznym rowkiem,
  • kość skokowa z dogłowowym wyrostkiem wznoszącym.

Jednak nie wszystkie wczesne dinozauriformy mają wszystkie te cechy.

Zasięg czasowy

Najstarsze znane kości dinozauriformów pochodzą z późnego anizyku Tanzanii. Tropy o nazwie Sphingopus, które mogły być pozostawione przez prymitywne dinozauriformy są nieco starsze. Pochodzą z wczesnego anizyku (245-243 Ma) i zostały znalezione w Polsce w Górach Świętokrzyskich. Ostatnie niedinozaurowe wymarły prawdopodobnie w późnym noryku. Najmłodsze znane szczątki, datowane na około 210 milionów lat pochodzą z Polski i USA. Nie wiadomo jednak jaka jest pozycja filogenetyczna rodzaju Agnosphitys, który jest kilka milionów lat młodszy. Nieptasie dinozaury wymarły z końcem kredy, a ptaki żyją do dziś.

Skład

Lewisuchus admixtus
Marasuchus lilloensis
Saltopus elginensis
Silesauridae
Dinosauria
Agnosphitys cromhallensis

Kladogram Silesauridae.jpg

Kladogram głównych grup dinozaurokształtnych za Kammerer i in. (2012).

Paleobiologia i ewolucja

Lokomocja

Eucelofyz (silezauryd) biegnący obok dromomerona - późnego przedstawiciela lagerpetidów. Autor: Jakub Kowalski.

Dinozauriformy doskonaliły swe zdolności do efektywnego poruszania się poprzez podciągnięcie swych kończyn jeszcze bardziej pod tułów. Ułatwiła to głębsza panewka stawu biodrowego i modyfikacja kości udowej. Stopa zginała się tylko w płaszczyźnie przód-tył i uderzała palcami prostopadle o podłoże. Dlatego palce I i V przesuwały się ku tyłowi i redukowały, a największy stał się palec środkowy (III). Kończyny przednie były długie i smukłe. Służyły głównie do podpierania przodu ciała. U dinozaurów powstała pełna dwunożność. Świadczy o tym ich krótki tułów i przednie kończyny.

Rozmiary

Prymitywne dinozauriformy, takie jak marazuch, były niedużymi zwierzętami. Mierzyły pół metra długości i ważyły około 0,2-4 kilogramów. Przez długi czas dinozauriformy nie przekraczały 3 metrów długości. Dopiero w noryku (216-203 Ma) część dinozaurów gadziomiedniczych znacznie zwiększyła swe rozmiary, przekraczając 8 metrów długości 1000 kilogramów masy ciała.

Paleoekologia

Eucelofyz zaatakowany przez redondazaura.
Autor: Edyta Felcyn.

Początkowo dinozauriformy były mięsożerne, owadożerne lub wszystkożerne. Wraz z rosnącym zróżnicowaniem w grupie tej pojawiło się kilka niezależnych trendów ku roślinożerności (silezaurydy, prozauropody i dinozaury ptasiomiedniczne). Teropody zastąpiły większość przedstawicieli linii krokodylowej w roli dużych i średnich drapieżników. Rozprzestrzeniły się na całą Pangeę, choć na półkuli północnej stały się powszechne dopiero w jurze.

Literatura

Brusatte, S.L., Niedźwiedzki, G., Butler, R.J. 2010. Footprints pull origin and diversification of dinosaur stem lineage deep into Early Triassic. Proceedings of the Royal Society B, t. 278, nr 1708, str. 1107-1113. DOI: 10.1098/rspb.2010.1746

Fechner, R. 2009. Morphofunctional evolution of the pelvic girdle and hindlimb of Dinosauromorpha on the lineage to Sauropoda. Rozprawa doktorska, Fakultät für Geowissenschaften, Ludwig-Maximilians-Universität, Munich, str. 1-197. [1]

Kammerer, C.F., Nesbitt, S.J., Shubin, N.H. 2012. The first basal dinosauriform (Silesauridae) from the Late Triassic of Morocco. Acta Palaeontologica Polonica, t. 57, nr 2, str. 277-284. doi:10.4202/app.2011.0015

Langer, M.C., Nesbitt, S.J., Bittencourt, J.S., Irmis, R.B. 2013. Non-dinosaurian Dinosauromorpha. W: Nesbitt S.J., Desojo J.B. i R.B. Irmis (red.) Anatomy, Phylogeny and Palaeobiology of Early Archosaurs and their Kin. Geological Society, London, Special Publications, t. 379, str. 157-186. doi: 10.1144/SP379.9

Piechowski, R., Tałanda, M. 2020. The locomotor musculature and posture of the early dinosauriform Silesaurus opolensis provides a new look into the evolution of Dinosauromorpha. Journal of Anatomy, w druku. [2]

Qvarnström, M., Wernström, J.V., Piechowski, R., Tałanda, M., Ahlberg, P.E., Niedźwiedzki, G. 2019. Beetle-bearing coprolites possibly reveal the diet of a Late Triassic dinosauriform. Royal Society Open Science, t. 6, 181042. [3]