Dromaeosaurus

Z Encyklopedia Dinozaury.com
Skocz do: nawigacja, szukaj
Do sprawdzenia i aktualizacji.


Autor: Korekta:
Tomasz Skawiński Maciej Ziegler


Dromaeosaurus (dromeozaur)
Długość: 1,8 m
Masa: ok. 15 kg
Miejsce występowania: Kanada – Alberta

(formacja Oldman)

Czas występowania: 78–76,4 Ma

późna kreda (kampan)

Systematyka Dinosauria

Saurischia

Theropoda

Tetanurae

Coelurosauria

Maniraptora

Paraves

Deinonychosauria

Dromaeosauridae

Dromaeosaurinae

Dromaeosaurus skull paris.JPG

Czaszka dromeozaura w Muzeum Historii Naturalnej w Paryżu

Mapa znalezisk:
Wczytywanie mapy…

Wstęp

Dromaeosaurusrodzaj teropoda z kladu (rodziny) Dromaeosauridae. Żył w późnej kredzie, około 78–76,4 mln lat temu, na terenach dzisiejszej Ameryki Północnej. Mimo iż Dromaeosaurus jest jednym z pierwszych opisanych przedstawicieli Dromaeosauridae, ze względu na ubogi materiał kopalny jest jednak jednym z gorzej poznanych.

Budowa

Porównanie wielkości Dromaeosaurus albertensis i człowieka

Dromaeosaurus był niewielkim dinozaurem drapieżnym – osiągał długość 1,8 m i masę około 15 kg (np. według badań Therriena i Hendersona z 2007 roku, w których szacowano masę teropodów na podstawie długości czaszki, Dromaeosaurus ważył 16,29 kg).

Czaszka holotypu mierzy 24 cm długości. Prawdopodobnie należy ona do osobnika dorosłego, na co wskazuje wysoki stopień zrośnięcia kości puszki mózgowej. Puszka mózgowa ma stosunkowo dużą objętość, jest jednak prymitywnie zbudowana i niespneumatyzowana (obecny jest jedynie tylny zachyłek bębenkowy). Kanały półkoliste (przedni i tylny) były zorientowane głównie pionowo. Otwór znajdujący się w kości szczękowej to prawdopodobnie okno promaksillarne (Turner i in. 2012). Szczęki dromeozaura uzbrojone były w zakrzywione ku tyłowi zęby. Ich liczba była jednak stosunkowo niewielka – w kości przedszczękowej znajdowały się prawdopodobnie cztery zęby, w szczękowej – dziewięć, a w zębowej – jedenaście. Liczba ząbkowań na przedniej i tylnej krawędzi zębów kości szczękowej i zębowej jest zbliżona (na 5 mm jest to odpowiednio 15 i 16). Currie stwierdził, że zęby kości przedszczękowej nie są D-kształtne w przekroju (w przeciwieństwie do wielu innych celurozaurów, jak np. Tyrannosauroidea), lecz przypominają zęby zaurornitolesta (Currie 1995). W późniejszych pracach (Norell i Makovicky 2004, Turner i in. 2012, Choiniere i in. 2013) autorzy podawali, że zęby te jednak są D-kształtne w przekroju, w odróżnieniu od większości pozostałych dromeozaurydów. Zęby osadzone w kości szczękowej mierzą 15 mm długości, natomiast te z kości zębowej – 14 mm (Currie i in. 1990).

Bardzo niewiele wiadomo o morfologii szkieletu pozaczaszkowego. Stopa była podobna jak u deinonycha, lecz o stosunkowo krótszych paliczkach (Colbert i Russell 1969).

Systematyka

Stopa dromeozaura. Widoczny sierpowaty pazur na drugim palcu, typowy dla deinonychozaurów (choć nie zachował się on u holotypu dromeozaura)
Rekonstrukcja przyżyciowa Dromaeosaurus.
© Nobu Tamura [1]

Dromaeosaurus był niewielkim dinozaurem drapieżnym – osiągał długość 1,8 m i masę około 15 kg (np. według badań Therriena i Hendersona z 2007 roku, w których szacowano masę teropodów na podstawie długości czaszki, Dromaeosaurus ważył 16,29 kg).

Początkowo Dromaeosaurus został zaklasyfikowany przez Williama Dillera Matthew i Barnuma Browna do rodziny Deinodontidae – obecnie będącej synonimem Tyrannosauridae – jednak spostrzegli oni odmienność dromeozaura od innych przedstawicieli tej rodziny, ustanowili więc dla niego nową podrodzinę – Dromaeosaurinae. Późniejsi autorzy zwykle zgadzali się z taką klasyfikacją albo uznawali dromeozaura za celurozaura z rodziny Compsognathidae (lub jej odpowiednika), choć Nopcsa zaklasyfikował ten rodzaj do Megalosaurinae, a Colbert i Russell (1969) uważali, że deinonychozaury są grupą odrębną zarówno od karnozaurów, jak i celurozaurów. Dopiero opisanie deinonycha przez Johna Ostroma w 1969 roku doprowadziło do przedefiniowania pozycji systematycznej dromeozaura i włączenia go do jednej grupy wraz z deinonychem i welociraptorem – zwinnymi i szybkimi dinozaurami drapieżnymi z kredy, charakteryzującymi się sierpowatymi pazurami na drugim palcu stopy, blisko spokrewnionymi z ptakami.

Dokładna pozycja filogenetyczna dromeozaura wewnątrz Dromaeosauridae nie została ustalona. Np. w analizie przeprowadzonej przez Curriego i Varricchio (2004) był on najbardziej bazalnym z uwzględnionych dromeozaurydów. Według Sentera i in. (2004) Dromaeosaurus zajmuje bardziej zaawansowaną pozycję – jest przedstawicielem dość licznej w gatunki grupy Dromaeosaurinae spośród których jego najbliższym krewnym jest Utahraptor ostrommaysorum. Również analiza Turnera i in. (2012) potwierdziła ich bliskie pokrewieństwo. Oprócz nich do Dromaeosaurinae należały również Atrociraptor i Achillobator, choć kwestia dokładnych pokrewieństw pomiędzy tymi taksonami pozostała nierozwiązana (dokładny przegląd hipotez dotyczących filogenezy Dromaeosauridae znajduje się w artykułach o Dromaeosauridae i Coelurosauria).

Gatunki

Jedynym gatunkiem zaliczanym obecnie do rodzaju Dromaeosaurus jest gatunek typowyD. albertensis. Hay (1930) przeniósł do Dromaeosaurus gatunki Laelaps cristatus, L. explanatus i L. laevifrons, opisane przez Cope'a z górnokredowych osadów formacji Judith River w Montanie. Matthew i Brown (1922) wstępnie włączyli "Coelurus" gracilis, opisany przez Marsha z dolnej kredy Marylandu (jako ?D. gracilis) – wszystkie te szczątki są jednak zbyt niekompletne, by można je było przypisać do Dromaeosaurus (Colbert i Russell 1969). Gregory Paul (1988) zaproponował, że Adasaurus mongoliensis i D. albertensis powinny być klasyfikowane w tym samym rodzaju, jednak również ta propozycja nie przyjęła się wśród paleontologów.

Paleobiologia

Dwa szkielety dromeozaurów

Dromeozaury były niewielkimi dinozaurami drapieżnymi – od momentu opublikowania pracy Ostroma (1969) uważano przeważnie, że przedstawiciele tej grupy polowali stadnie, co zapewne umożliwiałoby im łowić znacznie większe zwierzęta. Jednak w 2007 roku paleontolodzy Brian Roach i Daniel Brinkman zakwestionowali tę koncepcję. W przypadku dromeozaura, przeciwko tej hipotezie świadczy również fakt, że do tej pory znaleziono tylko jeden okaz należący z pewnością do tego rodzaju, co sugeruje, że w swoim ekosystemie był zwierzęciem rzadszym niż inne małe teropody (Currie 1995). Prawdopodobnie Dromaeosaurus zasiedlał bagniste tereny zalewowe (Norell i Makovicky 2004).

Dromaeosaurus różnił od wielu innych dromeozaurydów krótszą czaszką i bardziej masywnymi zębami. Budowa żuchwy sugeruje, że dromeozaurydy mogły wykonywać ukąszenia rozcinające ciało ofiary, podobnie jak współczesne warany z Komodo. Ponadto mięśnie odpowiadające za zaciskanie szczęk były prawdopodobnie bardzo dobrze rozwinięte, co świadczy o mocnym zgryzie dromeozaurów – badania Therriena, Hendersona i Ruffa (2005) wykazały, że Dromaeosaurus mógł zaciskać szczęki z siłą większą niż będący podobnej wielkości Velociraptor czy niemal dwukrotnie większy Deinonychus. Sugeruje to, że podczas polowania dromeozaur wykorzystywał szczęki w większym stopniu niż przedstawiciele Velociraptorinae. Prawdopodobnie nie używał szczęk do przytrzymywania ofiary, lecz do wykonywania silnych, rozcinających ukąszeń. Podobną koncepcję przedstawił już Paul (1988), który sugerował też, że zakrzywiony szpon na stopie mógł być raczej bronią defensywną.

Historia odkryć

Szkielet dromeozaura

Pierwszy znany szkielet dromeozaura został odkryty w 1914 przez Barnuma Browna podczas wyprawy na tereny grupy Judith River, przeprowadzonej na zlecenie Amerykańskiego Muzeum Historii Naturalnej. Odkrycia dokonano w prowincji Alberta w Kanadzie, na terenie obecnego Prowincjonalnego Parku Dinozaurów, na południowym brzegu rzeki Red Deer, niedaleko Stevevill (obecnie osady formacji Oldman). Szkielet ten, desygnowany na holotyp (AMNH FARB 5356), obejmuje niekompletną czaszkę długości 24 cm, żuchwę, kości gnykowe, kilka kości stóp oraz kość I lewego śródręcza. Później do D. albertensis przypisano również kość czołową z osadów grupy Judith River (Sues 1978), liczne zęby z tej samej grupy (Currie i in. 1990) oraz niekompletną kość zębową (Currie 1987). Materiał ten trudno jednak bezspornie przypisać do tego gatunku. Do D. albertensis przypisywano również inne elementy – później uznane za należące do Saurornitholestes langstoni (Currie 1995).

Nazwa Dromaeosaurus albertensis nadana przez Matthew i Browna pochodzi od greckich słów δρομευς/dromeus i σαυρος/sauros i oznacza „biegający jaszczur” oraz odnosi się do miejsca znalezienia holotypu – kanadyjskiej prowincji Alberta.

Spis gatunków

Dromaeosaurus Matthew i Brown, 1922
D. albertensis Matthew i Brown, 1922
D. gracilis (Marsh, 1888) Matthew i Brown, 1922 nomen dubium, = "Coelurus" gracilis
D. cristatus (Cope, 1876) Hay, 1930 nomen dubium, = "Dryptosaurus" cristatus
D. explanatus (Cope, 1876) Hay, 1930 nomen dubium, = "Dryptosaurus" explanatus
D. laevifrons (Cope, 1876) Hay, 1930 nomen dubium, = "Dryptosaurus" laevifrons

Bibliografia

Choiniere J.N., Clark J.M., Forster C.A., Norell M.A., Eberth D.A., Erickson G.M., Chu H., Xu, X. 2013. A juvenile specimen of a new coelurosaur (Dinosauria: Theropoda) from the Middle-Late Jurassic Shishugou Formation of Xinjiang, People's Republic of China. Journal of Systematic Palaeontology. doi:10.1080/14772019.2013.781067.

Colbert E.H., Russell D.A. 1969. The small Cretaceous dinosaur Dromaeosaurus. American Museum Novitates 2380: 1–49. PDF.

Currie P.J. 1987. Bird-like characteristics of the jaws and teeth of troodontid theropods (Dinosauria, Saurischia). Journal of Vertebrate Paleontology 7: 72–81. doi:10.1080/02724634.1987.10011638.

Currie P.J. 1995. New information on the anatomy and relationships of Dromaeosaurus albertensis (Dinosauria: Theropoda). Journal of Vertebrate Paleontology 15: 576–591. doi:10.1080/02724634.1995.10011250.

Currie P.J., Varricchio D.J. 2004. A new dromaeosaurid from the Horseshoe Canyon Formation (Upper Cretaceous) of Alberta, Canada. W: Currie P.J., Koppelhus E.B., Shugar M.A., Wright J.L. (red.). Feathered Dragons. Studies on the Transition from Dinosaurs to Birds. Bloomington: Indiana University Press, s. 112–132. ISBN 978-0-253-34373-4.

Currie P.J., Rigby J.K., Sloan R.E. 1990. Theropod teeth from the Judith River Formation of southern Alberta, Canada. W: Currie P.J., Carpenter K. (red.). Dinosaur systematics: approaches and perspectives. Cambridge: Cambridge University Press, s. 107–125. ISBN 9780521438100.

Matthew W.D., Brown B. 1922. The family Deinodontidae, with notice of a new genus from the Cretaceous of Alberta. Bulletin of the American Museum of Natural History 46: 367–385. PDF.

Norell M.A., Makovicky P.J. 2004. Dromaeosauridae. W: Weishampel D.B., Dodson P., Osmólska H. (red.). The Dinosauria. Wyd. II. Berkeley: University of California Press, s. 196–209. ISBN 9780520242098. doi:10.1525/california/9780520242098.003.0012.

Ostrom J.H. 1969. Osteology of Deinonychus antirrhopus, an unusual theropod from the Lower Cretaceous of Montana. Peabody Museum of Natural History Bulletin 30: 1–165.

Paul G.S. 1988. The Wonderful and Spectacular Dromaeosaurian Sickle-Claws. W: Predatory Dinosaurs of the World. Nowy Jork: Simon & Schuster, s. 357–370. ISBN 0671619462.

Roach B.T., Brinkman D.L. 2007. A reevaluation of cooperative pack hunting and gregariousness in Deinonychus antirrhopus and other nonavian theropod dinosaurs. Bulletin of the Peabody Museum of Natural History 48: 103–138. doi:10.3374/0079-032X(2007)48[103:AROCPH]2.0.CO;2.

Senter P., Barsbold R., Britt B.B., Burnham D.B. 2004. Systematics and evolution of Dromaeosauridae (Dinosauria, Theropoda). Bulletin of the Gunma Museum of Natural History 8: 1–20.

Sues H.-D. 1978. A new small theropod dinosaur from the Judith River Formation (Campanian) of Alberta Canada. Zoological Journal of the Linnean Society 62: 381–400. doi:10.1111/j.1096-3642.1978.tb01049.x.

Therrien F., Henderson D.M. 2007. My theropod is bigger than yours... or not: estimating body size from skull length in theropods. Journal of Vertebrate Paleontology 27: 108–115. doi:10.1671/0272-4634(2007)27[108:MTIBTY]2.0.CO;2.

Therrien F., Henderson D.M., Ruff C.B. 2005. Bite me: biomechanical models of theropod mandibles and implications for feeding. W: Carpenter K. (red.). The Carnivorous Dinosaurs. Bloomington: Indiana University Press, s. 179–237. ISBN 0253345391.

Turner A.H., Makovicky P.J., Norell M.A. 2012. A review of dromaeosaurid systematics and paravian phylogeny. Bulletin of the American Museum of Natural History 371: 1–206. doi:10.1206/748.1.