Buriolestes

Autor:	Mateusz Tałanda
Korekta:	Kamil Kamiński, Michał Siedlecki

---

Buriolestes (buriolest)
Długość	ok. 1,6-1,8 m
Wysokość	ok. 45-50 cm (w biodrach)
Masa	ok. 5-12 (15?) kg
Dieta	mięsożerny
Miejsce	Brazylia - Rio Grande de Sul (ogniwo Alemoa formacji Santa Maria)
Czas	Trias 252 Jura 201 Kreda 145 66 ok. 233-228 Ma późny trias (środkowy - poźny karnik)
Systematyka	Dinosauria Saurischia Sauropodomorpha
Rekonstrukcja przyżyciowa buriolesta. Autor: Audrey.m.horn. [[1]]
Mapa znalezisk
Wczytywanie mapy… {"minzoom":false,"maxzoom":false,"mappingservice":"leaflet","width":"auto","height":"350px","centre":false,"title":"","label":"","icon":"","visitedicon":"","lines":[],"polygons":[],"circles":[],"rectangles":[],"wmsoverlay":false,"copycoords":false,"static":false,"zoom":4,"defzoom":14,"layers":["OpenStreetMap"],"overlaylayers":[],"resizable":false,"enablefullscreen":false,"scrollwheelzoom":true,"markercluster":false,"clustermaxzoom":20,"clusterzoomonclick":true,"clustermaxradius":80,"clusterspiderfy":true,"geojson":"","locations":[{"text":"\u003Cb\u003E\u003Cdiv class=\"mw-parser-output\"\u003E\u003Cp\u003E\u017cleb Buriol \u003Cbr\u003E\n\u003C/p\u003E\u003C/div\u003E\u003C/b\u003E\u003Chr /\u003E\u003Cdiv class=\"mw-parser-output\"\u003E\u003C/div\u003E","title":"\u017cleb Buriol \n","link":"","lat":-29.658333333333001036180576193146407604217529296875,"lon":-53.43555555555600022898943279869854450225830078125,"icon":""}],"imageoverlays":null}

Wstęp

Buriolest (łac. Buriolestes schultzi) to najprymitywniejszy znany zauropodomorf i zarazem jeden z najstarszych znanych dinozaurów. Reprezentuje etap ewolucji zauropodomofów poprzedzający przystosowanie się do roślinnego pokarmu. Buriolest opisany został w 2016 roku z Brazylii przez zespół badaczy z tego kraju. Jego nazwa jest kombinacją greckiego słowa oznaczającego rabusia i nazwiska Buriol, które nosi rodzina będąca właścicielem terenu. Drugi człon nazwy honoruje paleontologa Cesara Schultza.

Materiał kopalny

Blok skalny zawierający szkielet buriolestesa. Został otoczony gipsem, by chronić całość podczas wydobycia i transportu.

Zęby buriolesta świetnie się nadawały do cięcia mięsa.

Znaleziono szkielet (ULBRA-PVT 280) składający się z częściowo zachowanej czaszki, paru kręgów przedkrzyżowych, trzech krzyżowych i 42 ogonowych. Ponadto ma zachowaną lewą łopatkę i rękę, ale bez większości elementów dłoni, obie kości biodrowe i kulszowe, częściowo zachowaną lewą kość łonową i niemal kompletną lewą nogę. Obok niego wydobyto dwa okazy iksalerpetona oraz jakiegoś małego dinozaura. Jest to okaz typowy Buriolestes schulzi.

Oprócz holotypu znamy jeszcze kilka okazów przypisywanych do tego zauropodomorfa: - CAPPA/UFSM 0035 - prawie kompletny szkielet osiowy, obejmujący czaszkę iwiększość kręgosłupa (oprócz ostatniego kręgu krzyżowego i części ogonowej). Ponadto, zachowały się większość miednicy oraz fragmentaryczne kończyny (w tym kompletna prawa kość udowa). Szkielet ten należał do osobnika większego od ULBRA-PVT 280

-?ULBRA-PVT289 - izolowana prawa kość udowa

-?ULBRA-PVT056 - niekompletny szkielet, obejmujący 2 kręgi szyjne, kość biodrową, przednią część k. łonowej, prawą k. udową i paliczki. Jeśli należał do buriolestes, byłby najmniejszym znanym przedstawicielem tego rodzaju

-?CAPPA/UFSM 0179 - izolowany obrotnik

Z innej lokalizacji w formacji Santa Maria znany jest niekompletny szkielet (oznaczony jako cf. Buriolestes schultzi), odznaczający się większymi rozmiarami od powyżej wymienionych szczątków. (Müller i in, 2018; Moro i in., 2023).

Budowa

Buriolest nie ma jeszcze typowej dla zauropodomorfów małej głowy i powiększonych nozdrzy. Na dodatek miał ostre, zakrzywione do tyłu zęby, czym bardzo przypomina teropody. Natomiast budowa kości ramieniowej i piętowej przypomina najbardziej zauropodomorfy. Co ciekawe, główka kości udowej nie jest jeszcze w pełni zwrócona w stronę panewki biodrowej jak u typowych dinozaurów.

Badania wnętrza puszki mózgowej wskazują, że buriolest miał wydłużony przewód węchowy, względnie małą przysadkę mózgową oraz dobrze rozwinięty kłaczek móżdżkowy. Co ciekawe, zauropodomorfy jurajskie cechowały się przeciwną morfologią w tym zakresie. Współczynnik encefalizacji buriolesta był niższy od triasowych teropodów, ale przewyższał on późniejsze jurajskie zauropodomorfy (Müller i in., 2020).

Nowo odkryty materiał szkieletowy wskazuje, że buriolest mógł być bardziej masywny niż dawniej przypuszczano (Moro i in., 2023), a dotychczas znalezione okazy należały do osobników młodocianych.

Paleobiologia

Ostre zęby czyniły z buriolesta typowego drapieżnika. Jego łupem padały różne małe kręgowce, w tym młode innych dinozaurów. Możliwe, że atakował także współwystępujące z nim dorosłe iksalerpetony. Nie gardził też bezkręgowcami. Badania puszki mózgowej dowodzą, że buriolestes był zdolny do śledzenia poruszającej się ofiary (Müller i in., 2020).

Filogeneza

W analizie filogenetycznej przeprowadzonej przez Cabreira i in. (2016) buriolest znalazł się jako najprymitywniejszy znany zauropodomorf. Kolejni przedstawiciele tej grupy to eoraptor, pampadrom. Panfagia, chromogizaur i saturnalia wydają się być bardziej od nich zaawansowane.

Takie ustawienie tych dinozaurów na drzewie sugeruje następujące przemiany ewolucyjne. Wszystkie zauropodomorfy łączyła zagięta w dół na samym jej końcu górna krawędź żuchwy i nisko położony staw żuchwowy. Grzebień naramienny na kości ramieniowej uległ rozbudowie. U form bardziej zaawansowanych od buriolesta i eoraptora, pojawiły się liściowate zęby, co było związane ze stopniowym przechodzeniem tej grupy na roślinożerność. U panfagii, chromogizaura, saturnalii i późniejszych zauropodomorfów obserwuje się obniżenie koron zębów oraz zwiększenie ich liczby ku tyłowi szczęk.

Spis gatunków

Buriolestes	Cabreira, Kellner, Dias-da-Silva, da Silva, Bronzati, de Almeida Marsola, Müller, Bittencourt, Batista, Raugust, Carrilho, Brodt i Langer, 2016
B. schultzi	Cabreira, Kellner, Dias-da-Silva, da Silva, Bronzati, de Almeida Marsola, Müller, Bittencourt, Batista, Raugust, Carrilho, Brodt i Langer, 2016

Bibliografia

Cabreira, S.F., Kellner, A.W.A., Dias-da-Silva, S., da Silva, L.R., Bronzati, M., de Almeida Marsola, J.C., Müller, R.T., Bittencourt, J. de S., Jul’Armando Batista, B., Raugust, T., Carrilho, R., Brodt, A., Langer, M.C. 2016. A Unique Late Triassic Dinosauromorph Assemblage Reveals Dinosaur Ancestral Anatomy and Diet. Current Biology, t. 26, str. 1-6. [2]

Molina-Pérez, R., & Larramendi, A. (2020). "Dinosaur Facts and Figures: The Sauropods and Other Sauropodomorphs". Princeton University Press.

Moro, D., Damke, L.V.S., Müller, R.T., Kerber, R. & Pretto, F.A. (2023). "An unusually robust specimen attributed to Buriolestes schultzi (Dinosauria: Sauropodomorpha) from the Late Triassic of southern Brazil". The Anatomical Record.[3]

Müller, R.T., Ferreira, J.D., Pretto, F.A., Bronzati, M. & Kerber, L. 2020. The endocranial anatomy of Buriolestes schultzi (Dinosauria: Saurischia) and the early evolution of brain tissues in sauropodomorph dinosaurs. Journal of Anatomy [4].

Müller, Rodrigo T.; Langer, Max C.; Bronzati, Mario; Pacheco, Cristian P.; Cabreira, Sérgio F.; Dias-Da-Silva, Sérgio (15 May 2018). "Early evolution of sauropodomorphs: anatomy and phylogenetic relationships of a remarkably well-preserved dinosaur from the Upper Triassic of southern Brazil". Zoological Journal of the Linnean Society. 184 (4): 1187–1248 [5]