Elaphrosaurus

Do aktualizacji: Rauhut i Carrano 2016

Autor:	Korekta:
Maciej Ziegler	Marcin Szermański, Daniel Madzia, Tomasz Skawiński

---

Elaphrosaurus (elafrozaur)
Długość:	6-6,5 m
Masa:	200-400 kg
Miejsce występowania:	Tanzania ogniwa Middle Dinosaur i ??Upper Dinosaur (formacja Tendaguru)
Czas występowania	153-151(??-145) Ma późny kimeryd-?tyton (późna jura)
Systematyka	Dinosauria Saurischia Theropoda Neotheropoda (?) Ceratosauria ? Abelisauroidea ?? Noasauridae Elaphrosaurinae
Autor: "FunkMonk" (Michael B. H.) [2]

Wstęp

Elaphrosaurus to późnojurajski, prymitywny ceratozaur żyjący na terenie Afryki. Jego nazwa znaczy "gibki jaszczur" (gr. elaphros = gibki, lekko zbudowany + gr. sauros = jaszczur). W przeszłości utworzono wiele gatunków elarfozaura i przypuszczano, że szczątki odnajdywane w Ameryce Północnej, Afryce i Europie, pochodzące (jak się dziś uważa) z przedziału czasowego środkowa jura-"środkowa" kreda należą to tego rodzaju. Takie zakwalifikowanie tych skamieniałości jest jednak bardzo wątpliwe. Dziś ważny pozostaje tylko jeden, typowy gatunek.

Elaphrosaurus to stosunkowo smukły dinozaur, sylwetką przypominający celofyzoidy. Przy długości ponad sześciu metrów Elaphrosaurus był też wyjątkowo niski. Prawdopodobnie umiał szybko biegać.

Jego szczątki odkrył podczas jednej z wypraw do Afryki niemiecki paleontolog i geolog Werner E. M. Janensch. Opisał dinozaura w roku 1920.

Materiał kopalny

Holotyp (HMN dd) to niekompletny szkielet bez czaszki, dystalnych kości kończyn przednich, większości żeber, kości łonowych i kulszowych.

Pozostały materiał to izolowany kręg grzbietowy. Także paliczek z kończyny przedniej (HMN MB.R.1762), lewa kość promieniowa (HMN MR.R.1755) i część lewej kości kulszowej (HMN MB.R.1756) a nawet zęby mogą należeć do tego taksonu.

Odnalezione kości E. bambergi. Czerwonymi strzałkami zaznaczono kości, które wg Carrano i Sampsona (2008) nie zostały znalezione. Autor: Jaime Headden [1]

Pozycja filogenetyczna i paleobiogeografia

Elaphrosaurus kiedyś był uważany za celurozaura (przedstawiciela grupy, do której zaliczano wszystkie lekko zbudowane teropody), pierwszego strusiokształtnego dinozaura (Ornithomimosauria, np. Galton, 1982) lub celofyzoida (Saidler i in., 2008; Paul, 1988). Później wykazano, że to bazalny ceratozaur, prymitywniejszy od rodzaju Ceratosaurus lub bardziej od niego zaawansowany - bliższy abelizaurom lub należący nawet do Noasauridae.

Do dziś pozycja filogenetyczna jest niepewna, jednak prawdopodobnie jest to prymitywny ceratozaur, bliski krewny Deltadromeus i Spinostropheus (wg Carrano i Sampsona (2008) jego takson siostrzany). W analizie Canale i współpracowników (2009) mającej na celu zbadanie pozycji skorpiowenatora wśród abelizaurydów, okazało się, że elafrozaur jest noazaurydem. Jednak jedynym badanym nieabelizauroidowym ceratozaurem był Ceratosaurus, co zapewne wpłynęło na wynik. Według najnowszej analizy (Xu i in., 2009) elafrozaur wraz z limuzaurem tworzą klad bazalnych ceratozaurów. Pewne określenie taksonomii jest na razie utrudnione, ponieważ brak wśród szczątków kluczowego elementu - czaszki, która zawsze jest cennym źródłem informacji o pozycji systematycznej danego dinozaura i jego zwyczajach żywieniowych.

Paleoekologia

W czasach elafrozaura tereny dzisiejszej Afryki (wtedy południowy superkontynent - Gondwana) nie były mocno oddalone od terenów północnych (Laurazja) i umożliwiały większym dinozaurom wędrówki. Fauna i flora osadów z Tendaguru jest dość podobna do tych znanych z innych późnojurajskich formacji - północnoamerykańskiej formacja Morrison oraz europejskich (np. Lourinhã z Portugalii), natomiast mniej do azjatyckich środowisk. Klimat był ciepły i raczej wilgotny, z okresowymi suszami. W skałach Tendaguru znaleziono osady pochodzenia lądowego i morskiego. Żyły tam rośliny takie jak skrzypy, miłorzębowe i araukariowate. Wśród bezkręgowców rozpoznano małże, skorupiaki i małżoraczki. Natomiast kręgowce to różnorodne ryby, płazy bezogonowe, gady łuskonośne (z Paramacellodidae), sfenodonty, krokodylokształtne (z Goniopholididae), pterozaury (z Rhamphorhynchidae i Pterodactyloidea, np. Tendaguripterus) oraz ssaki: trykonodonty (z Triconodontidae), haramidy i przedstawiciele Paurodontidae.

Elaphrosaurus bambergi żył w otoczeniu takich słynnych dinozaurów jak wielkie zauropody - Tornieria, Giraffatitan, Australodocus, Janenschia, Tendaguria (dwa ostatnie pochodzą z górnych osadów formacji - ogniwo Upper Dinosaur) i Dicraeosaurus, kolczaste stegozaurydy Kentrosaurus czy mniejsze, mogące padać często jego ofiarą iguanodonty Dysalotosaurus. Wśród teropodów odnaleziono jego bliskich krewnych - dużego ceratozaura ?Ceratosaurus roechlingi, różne abelizauroidy oraz dużego karcharodontozauryda Veterupristisaurus i wielkiego megalozauroida.

Choć tradycyjnie Elaphrosaurus uważany jest za mięsożercę, to jednak niedawne odkrycie w Chinach nieco wcześniejszego bezzębnego ceratozaura (Limusaurus) może wskazywać na wszystkożerność lub nawet roślinożerność elafrozaura.

Gatunki nieważne

?E. sp. (1)

Lokalizacja: USA - Kolorado (ogniwo Brushy Basin - formacja Morrison)

Wiek: 153-147 Ma

Materiał kopalny: kość ramienna (USNM 8415) przypisana przez Galtona (1982), niekompletna kość piszczelowa (DMNH 36248) przypisana przez Churego (2001), II i IV kość śródstopia (USNM 8414) przypisana przez Pickeringa (1995) do "E". "philtippettensis" / "E". "philtippettorum" (obecnie Tanycolagreus topwilsoni).

Klasyfikacja: Theropoda - Ceratosauria

Komentarz: dwie pierwsze znalezione kości kończyn należały z pewnością do przedstawiciela Ceratosauria. Kość piszczelowa jest bardziej podobna do izolowanej kości abelizauroida znalezionej w Tendaguru, niż do tej znanej u elafrozaura.

"E." iguidiensis

Opisany: Lapparent, 1960

Lokalizacja: Algieria, Libia, Niger (Continental Intercalaire) i Niger (formacja Elrhaz)

Wiek: 115-99 Ma

Materiał kopalny: syntypy to 94 zęby, 8 tylnych kręgów ogonowych, pazur z kończyny przedniej (30 mm), część kości udowej i piszczel (350 mm)

Klasyfikacja: Theropoda - Averostra

Komentarz: jest to wątpliwy gatunek teropoda (nomen dubium), należący tymczasowo do rodzaju Elaphrosaurus. Nie wiadomo, czy odnalezione szczątki pochodzą od jednego taksonu. Lapparent wyróżnił dwa opisane przez siebie nowe gatunki elafrozaura - E. iguidiensis i E. gautieri (obecnie Spinostropheus) jedynie na podstawie wielkości - E. iguidiensis był mniejszy.

cf. E.

Opisany: Stromer (1934)

Lokalizacja: Egipt (formacja Baharija)

Wiek: 99-93 Ma

Materiał kopalny: (BSP 1911 XII 29, 1912 VIII 76, 192) - obecnie zniszczony

Klasyfikacja: Theropoda

Komentarz: szczątki nie miały cech pozwalających na zaliczenie do rodzaju Elaphrosaurus.

?E. sp. (2)

Lokalizacja: Maroko - prowincja Kasr-es-Souk (formacja Tegana)

Wiek: 112-99 Ma

Materiał kopalny: ?

Klasyfikacja: Theropoda

Spis gatunków

Elaphrosaurus	Janensch, 1920
E. bambergi	Janensch, 1920
E. agilis	(Marsh, 1884) Russell, Beland i McIntosh, 1980	=Coelurus fragilis
E. gautieri	Lapparent, 1960	=Spinostropheus gautieri
"E." iguidiensis	Lapparent, 1960	nomen dubium
E. "philtippettensis"	Pickering, 1995	nomen nudum	=Tanycolagreus topwilsoni
E. "philtippettorum"	Pickering, 1995	nomen nudum	=Tanycolagreus topwilsoni

Bibliografia

Canale, J.I., Scanferla, C.A., Agnolin, F.L. & Novas, F.E. (2009) "New carnivorous dinosaur from the Late Cretaceous of NW Patagonia and the evolution of abelisaurid theropods" Naturwissenschaften, 96, 409-414.

Carrano, M.T. & Sampson, S.D. (2008) "The phylogeny of Ceratosauria (Dinosauria: Theropoda)" Journal of Systematic Palaeontology, 6, 182-236.

Galton, P.M. (1982) "Elaphrosaurus, an ornithomimid dinosaur from the Upper Jurassic of North America and Africa" Paläontologische Zeitschrift, 56, 265-275.

Mateus O. (2006). "Late Jurassic dinosaurs from the Morrison Formation (USA), the Lourinhã and Alcobaça formations (Portugal), and the Tendaguru Beds (Tanzania): a comparison". in Foster, J.R., Lucas, S.G. (red.). Paleontology and Geology of the Upper Morrison Formation. New Mexico Museum of Natural History and Science (bulletin 36). s. 223–232. ISSN 1524-4156.

Rauhut, O.W.M. (2011) "Theropod Dinosaurs from the Late Jurassic of Tendaguru (Tanzania)" Special Papers in Palaeontology, 86, 195-239. doi: 10.1111/j.1475-4983.2011.01084.x

Rauhut, O.W.M. & Carrano, M.T. (2016) "The theropod dinosaur Elaphrosaurus bambergi Janensch, 1920, from the Late Jurassic of Tendaguru, Tanzania" Zoological Journal of the Linnean Society, doi:10.1111/zoj.12425

Sadleir, R., Barrett, P.M. & Powell, H.P. (2008) "The anatomy and systematics of Eustreptospondylus oxoniensis, a theropod dinosaur from the Middle Jurassic of Oxfordshire, England" Monograph of the Palaeontographical Society, 627, 160, 1-82.

Weishampel, D.B., Dodson, P. i Osmólska, H. (1990). "The Dinosauria". University of California Press.

Xu, X., Clark, J.M., Mo J., Choiniere, J., Forster, C.A., Erickson, G.M., Hone, D.W.E., Sullivan, C., Eberth, D.A., Nesbitt, S., Zhao, Q., Hernandez, R., Jia, C., Han, F. & Guo, Y. (2009) "A Jurassic ceratosaur from China helps clarify avian digital homologies" Nature, 459, 940-944.

http://home.comcast.net/~eoraptor