Lagerpetidae

Autor:	Korekta:
Mateusz Tałanda

---

Lagerpetidae (lagerpetidy)
Czas występowania	251-249 do 212 Ma wczesny olenek do późnego noryku
Dieta	prawdopodobnie mięsożerne
Rozmiary	poniżej metra długości
Występowanie	prawdopodobnie cały świat tropy znajdowane w obu Amerykach, Europie i Afryce, kości tylko w Amerykach (Argentyna i USA)
Systematyka	Archosauria Ornithodira Avemetatarsalia Dinosauromorpha

Lagerpetidae (lagerpetidy) - grupa niewielkich, wyspecjalizowanych dinozauromorfów, które najwcześniej oddzieliły się od linii dinozaurowej. Znane są tylko z pięciu form. Początkowo zostały przez Arcucciego (1986) ochrzczone jako Lagerpetonidae, ale według zasad ICZN była to nazwa nieprawidłowa i została zastąpiona na obecną.

Formalna definicja (stem-based)

Wszystkie taksony bliżej spokrewnione z Lagerpeton chanarensis niż z Alligator mississippiensis, Eudimorphodon ranzii, Marasuchus lilloensis, Silesaurus opolensis, Triceratops horridus, Saltasaurus loricatus i Passer domesticus (wróbel).

Cechy charakterystyczne (synapomorfie)

Uwaga! Poniższy fragment przedstawia szczegółowe dane i może wymagać od Czytelnika znajomości fachowych pojęć anatomicznych.

• hakowata główka kości udowej, z brzusznoboczną wcięciem i powiększonym guzem przyśrodkowym,
• dalsza część kości udowej z powiększonym grzebieniem piszczelowo-strzałkowym i dogłowowoprzyśrodkowy róg tworzący kąt bliski 90 stopni lub mniejszy,

Być może także:

• przeciwkrętarz panewkowy na kości biodrowej,
• bliższa część kości udowej z płaską dogłowowoboczną płaszczyzną,
• kość skokowa z tylnym wyrostkiem wznoszącym,
• brak guza piętowego,
• kość śródstopia IV dłuższa niż III.

Zasięg czasowy

Najstarsze tropy zwierząt przypominających lagerpetidy pochodzą z Gór Świętokrzyskich i są datowane na wczesny olenek, czyli około 251-249 milionów lat. Najstarsze kości pochodzą dopiero z ladynu (237-228 Ma) Argentyny. Grupa wymarła prawdopodobnie w późnym noryku. Najmłodsze szczątki mają około 212 milionów lat i pochodzą z USA.

Skład

Dromomeron gregorii
Dromomeron romeri
Lagerpeton chanarensis
forma z Eagle Basin
forma z formacji Ischigualasto

Kladogram głównych grup dinozaurokształtnych za Kammerer i in. (2012).

Paleobiologia i ewolucja

Lokomocja

Eucelofyz (silezauryd) biegnący obok dromomerona - późnego przedstawiciela lagerpetidów. Autor: Jakub Kowalski.

Naukowcy mieli różne pomysły na temat sposobu poruszania się lagerpetidów. Sugerowano zarówno pełną czworonożność jak i dwunożność. Najciekawsza była jednak hipoteza zaproponowana przez Arcucciego. Według niej zwierzęta te miały się poruszać szybkimi skokami. Brak jednak w kręgosłupie znanych lagerpetidów specjalizacji typowych dla takiej formy lokomocji. Hipoteza ta nie znalazła też potwierdzenia w tropach, które wskazują, że były to zwierzęta czworonożne zdolne do dwunożnego biegu. Miednica miała jeszcze prymitywną, krokodylową budowę. Wciąż była szeroka, krótka, z płytką panewką, co wymuszało ustawienie nóg po bokach ciała. Jednak tylne nogi były już bardzo długie. Dawały główną siłą napędową zwierzęciu. W porównaniu do nich przednie łapy były krótkie i służyły głównie do podpierania się. Przez to w czasie biegu tylne nogi wyprzedzały przednie. W czasie chodu, a zwłaszcza biegu, przywodziciele uda i mięsień łonowo-kulszowo-piszczelowy ściągały nogi pod tułów w momencie stąpania. Ruch nóg odbywał się zatem w płaszczyźnie nachylonej pod pewnym kątem do podłoża. Miało to swe odbicie w budowie stopy, która była wyjątkowa wśród dinozauromorfów. Lagerpetidy były zwierzętami palcochodnymi. V palec był zredukowany do niewielkiej kości śródstopia. IV był najdłuższy, a kolejne co raz krótsze. Nadawało to stopie trójkątny zarys. Dlatego odbijały się od ziemi głównie na dwóch palcach stopy - III i IV.

Rozmiary

Lagerpetidy były zwierzętami o niewielkich rozmiarach. Ich tropy mierzyły koło czterech, a całe zwierzęta około 40-60 centymetrów długości. Ich masę szacuje się na kilkaset gram do maksymalnie czterech kilo.

Paleoekologia

Były to szybkie, aktywne drapieżniki. Polowały na owady i małe kręgowce. Prawdopodobnie zamieszkiwały całą Pangeę, ale w znanych nam środowiskach nie były częste.

Literatura

Brusatte S.L., Niedźwiedzki G. i R.J. Butler. 2010. Footprints pull origin and diversification of dinosaur stem lineage deep into Early Triassic. Proceedings of the Royal Society B, str. 1-7.

Fechner R. 2009. Morphofunctional evolution of the pelvic girdle and hindlimb of Dinosauromorpha on the lineage to Sauropoda. Rozprawa doktorska, Fakultät für Geowissenschaften, Ludwig-Maximilians-Universität, Munich, str. 1-197.

Kammerer C.F., Nesbitt S.J. i N.H. Shubin. 2012. The first basal dinosauriform (Silesauridae) from the Late Triassic of Morocco. Acta Palaeontologica Polonica, t. 57, nr 2, str. 277-284. doi:10.4202/app.2011.0015

Langer M.C., Nesbitt S.J., Bittencourt J.S. i R.B. Irmis. 2013. Non-dinosaurian Dinosauromorpha. W: Nesbitt S.J., Desojo J.B. i R.B. Irmis (red.) Anatomy, Phylogeny and Palaeobiology of Early Archosaurs and their Kin. Geological Society, London, Special Publications, t. 379.