Tsintaosaurus: Różnice pomiędzy wersjami
m |
|||
| Linia 1: | Linia 1: | ||
| − | Hasło do | + | Hasło do weryfikacji i rozwinięcia |
| + | {{DISPLAYTITLE:''Tsintaosaurus''}} | ||
<small> | <small> | ||
{| class="wikitable" style="background-color:CornSilk" | {| class="wikitable" style="background-color:CornSilk" | ||
| Linia 6: | Linia 7: | ||
| Korekta: | | Korekta: | ||
|- | |- | ||
| − | |||
| [[Marcin Szermański]] | | [[Marcin Szermański]] | ||
| − | + | [[Jakub Starzyński]] | |
| − | [[Maciej Ziegler]] | + | | [[Maciej Ziegler]] |
|} | |} | ||
</small> | </small> | ||
| Linia 29: | Linia 29: | ||
| [[Chiny]] - Shandong | | [[Chiny]] - Shandong | ||
| − | <small>([[ | + | <small>(formacja [[Jingangkou]])</small> |
|- | |- | ||
! '''[[Czas|Czas występowania]]''' | ! '''[[Czas|Czas występowania]]''' | ||
| − | | | + | | <small>[[późna kreda]] (wczesny [[kampan]])</small> |
| − | |||
| − | <small> | ||
|- | |- | ||
! '''Systematyka''' | ! '''Systematyka''' | ||
| Linia 51: | Linia 49: | ||
[[Lambeosaurinae]] | [[Lambeosaurinae]] | ||
|- | |- | ||
| − | | colspan=2 |[[Plik: | + | | colspan=2 |[[Plik:Tsintaosaurus spinorhinus.png|400px|]] |
| − | <small> | + | <small>Aktualna rekonstrukcja czaszki ''T. spinorhinus'' [http://en.wikipedia.org/wiki/File:Tsintaosaurus_spinorhinus.png]. |
| + | |||
| + | Źródło: Prieto-Márquez i Wagner, 2013. | ||
| + | </small> | ||
|} | |} | ||
==Wstęp== | ==Wstęp== | ||
| − | Tsintaozaur to przedstawiciel [[Lambeosaurinae]] z terenów dzisiejszych Chin. Został opisany przez [[Young]]a w [[1958]] roku, jako ornitopod należący do [[Hadrosaurinae]]. Żył pod koniec kredy, | + | Tsintaozaur to przedstawiciel [[Lambeosaurinae]] z terenów dzisiejszych [[Chiny|Chin]]. Został opisany przez [[Yang Zhongjian|Young]]a w [[1958]] roku, jako ornitopod należący do [[Hadrosaurinae]]. Żył pod koniec kredy, we wczesnym [[kampan]]ie. |
| + | |||
| + | ==Materiał kopalny== | ||
| + | [[Holotyp]]: IVPP V725 to częściowa artykułowana czaszka (puszka mózgowa, kości czołowe, nosowe, łuskowe, zaoczodołowe, ciemieniowa i lewa przedczołowa). Young zaliczył do niego również wiele elementów pozaczaszkowych, które niekoniecznie pochodzą od tego samego osobnika. Są to: dystalne części lewego i prawego wyrostku nosowego, [[kręg]]i szyjne, grzbietowe i ogonowe, kompletna kość krzyżowa, lewa k. łopatkowa i krucza, lewa i prawa płyta mostkowa, obie k. ramienne, lewa k. biodrowa, prawa i częściowa lewa k. kulszowa, częściowa lewa k. łonowa, prawa i częściowa lewa k. udowa, częściowa lewa i prawa k. strzałkowa i dystalna część lewej k. piszczelowej. | ||
| + | |||
| + | [[Paratyp]]: IVPP V818 to artykułowane części czaszki (puszka mózgowa, kości czołowe, łuskowe, zaoczodołowe, ciemieniowa i lewa przedczołowa). | ||
| − | + | Materiał przypisany: IVPP V723 to k. przedzębowa oraz prawa i lewa k. zębowa; V727 to obie k. ramienne; V728 to k. krzyżowa, obie k. ramienne, prawe k. biodrowa, kulszowa i łonowa oraz lewa k. udowa; V729 to k. krzyżowa i lewa k. ramienna; V768 to izolowane korony zębowe k. zębowej; V829 to artykułowany grzbietowy fragment zrośniętego romboida (ang. ''rhomboid''), wyrostków k. nosowej i grzbietowej części k. przekszczękowej; V830 to częściowa lewa i prawie kompletna prawa k. jarzmowa. Dodatkowo do ''T. spinorhinus'' zalicza się K24 - częściowa k. przedzębowa; K63 - k. przedzębowa; K28 - lewa k. kwadratowa i prawa k. szczękowa; K45 - lewa k. szczękowa; K63 - lewa i prawa k. zębowa; K68 - prawie kompletna lewa k. kwadratowa; K69 - lewa k. łokciowa; K70 - prawa k. krucza i łopatka; K82 - prawa k. łokciowa; K86 - lewa k. promienna; K93 - lewa k. kątowa górna; K150 - lewa k. kątowa górna; K155 - ząb k. zębowej; K156 - kilka/kilkanaście (ang. ''several'') k. śródręcza i paliczki "dłoni" z wielu osobników; K197 - lewa i częściowa prawa k. zębowa. | |
| − | |||
| − | + | Materiał przypisany należący pierwotnie do ''[[Tanius]] chingkankouensis'', niekoniecznie należy do tsintaozaura. [[Albert Prieto-Márquez]] i | |
| + | Jonathan Wagner ([[2013]]) uznają go za ''[[nomen dubium]]''. | ||
| − | + | Ze względu na prawdopodobne wymieszanie szczątków różnych hadrozaurów [[David Weishampel|Weishampel]] i [[John Horner|Horner]] ([[1990]]) stwierdzili, że ''Tsintaosaurus'' to możliwa [[chimera]]. | |
| − | |||
| − | [[ | + | ==Budowa== |
| + | [[Plik:Tsintao DB.jpg|300px|thumb|right|Klasyczna (niepoprawna) rekonstrukcja ''Tsintaosaurus'' z charakterystycznym wyrostkiem na głowie. [http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/d/dd/Tsintao_DB.jpg].]] | ||
| + | Cechą wyróżniającą ''Tsintaosaurus'' miał być długi i wąski wyrostek na głowie. Wg badań przeprowadzonych w latach 90-tych (Taquet, [[1991]]) stwierdzono, że ten "wyrostek" jest w rzeczywistości złamaną kością pochodzącą z góry pyska, która została zniekształcona przez zmiażdżenie. Teza ta została zakwestionowana przez [[Eric Buffetaut|Buffetaut]]a i Tonga ([[1995]]), którzy przebadali dziobową część kości czołowej i przedczołowej u dwóch osobników. Mimo to Prieto-Márquez i Wagner ([[2013]]) rozwijają myśl Taqueta - wg ich rekonstrukcji czaszki tsintaozaura, miał on na czubku głowy grzebień przypominający nieco ozdobę ''[[Corythosaurus]]''. Reszta ciała jest podobna do innych hadrozaurów, jak np. ''[[Parasaurolophus]]''. | ||
==Etymologia== | ==Etymologia== | ||
| − | Nazwa [[rodzaj]]owa znaczy "jaszczur z Tsingtao" (obecnie Qingdao). Epitet gatunkowy ''spinorhinus'' w wolnym tłumaczeniu znaczy "kolczasty nosorożec". | + | Nazwa [[rodzaj]]owa ''Tsintaosaurus'' znaczy "jaszczur z Tsingtao" (obecnie Qingdao). Epitet gatunkowy ''spinorhinus'' w wolnym tłumaczeniu znaczy "kolczasty nosorożec". |
==Spis gatunków== | ==Spis gatunków== | ||
{| class="wikitable" | {| class="wikitable" | ||
! ''Tsintaosaurus'' | ! ''Tsintaosaurus'' | ||
| − | | {{Kpt|[[Young]]}}, [[1958]] | + | | {{Kpt|[[Yang Zhongjian|Young]]}}, [[1958]] |
|- | |- | ||
! ''T. spinorhinus'' | ! ''T. spinorhinus'' | ||
| {{Kpt|Young}}, 1958 | | {{Kpt|Young}}, 1958 | ||
| + | |- | ||
| + | | ?= ''[[Tanius]] chingkankouensis'' | ||
| + | | {{Kpt|Young}}, 1958 | ||
| + | | ''[[nomen dubium]]'' | ||
|- | |- | ||
| = ''[[Tanius]] laiyangensis'' | | = ''[[Tanius]] laiyangensis'' | ||
| − | | {{Kpt| | + | | {{Kpt|Zhen}}, [[1976]] |
|} | |} | ||
==Bibliografia== | ==Bibliografia== | ||
| − | <small>Holtz T.R. Jr. ( | + | <small> |
| + | Holtz, T.R. Jr. (2012) "Dinosaurs: The Most Complete, Up-to-Date Encyclopedia for Dinosaur Lovers of All Ages Supplementary Information" [http://www.geol.umd.edu/~tholtz/dinoappendix/HoltzappendixWinter2011.pdf] | ||
| + | |||
| + | Horner, J.R.; Weishampel, D.B. & Forster C.A. (2004) Hadrosauridae. [w]: David B. Weishampel, Peter Dodson, Halszka Osmólska (red.): "The Dinosauria". Wyd. drugie. Berkeley: University of California Press | ||
| − | + | Paul, G.S. (2010) "The Princeton Field Guide to Dinosaurs" wyd. Princeton University, Princeton i Oxford | |
| − | + | Prieto-Marquez, A. & Wagner, J.R. (2009) "Pararhabdodon isonensis and Tsintaosaurus spinorhinus: a new clade of lambeosaurine hadrosaurids from Eurasia" Cretaceous Research, 30, 1238-1246. [[doi:10.1016/j.cretres.2009.06.005]] | |
| − | Prieto-Márquez, A. (2010) "Global phylogeny of Hadrosauridae (Dinosauria: Ornithopoda) using parsimony and Bayesian methods" Zoological Journal of the Linnean Society, 159, 435-502. doi: 10.1111/j.1096-3642.2009.00617.x | + | Prieto-Márquez, A. (2010) "Global phylogeny of Hadrosauridae (Dinosauria: Ornithopoda) using parsimony and Bayesian methods" Zoological Journal of the Linnean Society, 159, 435-502. [[doi: 10.1111/j.1096-3642.2009.00617.x]] |
| − | + | Prieto-Márquez, A. & Wagner, J.R. (2013) The ‘unicorn’ dinosaur that wasn’t: a new reconstruction of the crest of Tsintaosaurus and the early evolution of the lambeosaurine crest and rostrum. Submitted to PLoS ONE. [[doi: 10.1371/journal.pone.0082268]] | |
| + | |||
| + | Weishampel, D.B. & Horner, J.R. (1990) "Hadrosauridae" [w:] Weishampel, D.B., Dodson, P. & Osmólska, H. [red.] "The dinosauria" Berkeley, University of California Press, 534–561 | ||
| + | </small> | ||
[[Kategoria:Dinosauria]] | [[Kategoria:Dinosauria]] | ||
Wersja z 16:36, 23 lis 2013
Hasło do weryfikacji i rozwinięcia
| Autor: | Korekta: |
| Marcin Szermański | Maciej Ziegler |
| Tsintaosaurus (tsintaozaur) | |
|---|---|
| Długość: | 8,3-9 m |
| Masa: | 2,5-4 t |
| Miejsce występowania: | Chiny - Shandong
(formacja Jingangkou) |
| Czas występowania | późna kreda (wczesny kampan) |
| Systematyka | Dinosauria |
Aktualna rekonstrukcja czaszki T. spinorhinus [2]. Źródło: Prieto-Márquez i Wagner, 2013. | |
Wstęp
Tsintaozaur to przedstawiciel Lambeosaurinae z terenów dzisiejszych Chin. Został opisany przez Younga w 1958 roku, jako ornitopod należący do Hadrosaurinae. Żył pod koniec kredy, we wczesnym kampanie.
Materiał kopalny
Holotyp: IVPP V725 to częściowa artykułowana czaszka (puszka mózgowa, kości czołowe, nosowe, łuskowe, zaoczodołowe, ciemieniowa i lewa przedczołowa). Young zaliczył do niego również wiele elementów pozaczaszkowych, które niekoniecznie pochodzą od tego samego osobnika. Są to: dystalne części lewego i prawego wyrostku nosowego, kręgi szyjne, grzbietowe i ogonowe, kompletna kość krzyżowa, lewa k. łopatkowa i krucza, lewa i prawa płyta mostkowa, obie k. ramienne, lewa k. biodrowa, prawa i częściowa lewa k. kulszowa, częściowa lewa k. łonowa, prawa i częściowa lewa k. udowa, częściowa lewa i prawa k. strzałkowa i dystalna część lewej k. piszczelowej.
Paratyp: IVPP V818 to artykułowane części czaszki (puszka mózgowa, kości czołowe, łuskowe, zaoczodołowe, ciemieniowa i lewa przedczołowa).
Materiał przypisany: IVPP V723 to k. przedzębowa oraz prawa i lewa k. zębowa; V727 to obie k. ramienne; V728 to k. krzyżowa, obie k. ramienne, prawe k. biodrowa, kulszowa i łonowa oraz lewa k. udowa; V729 to k. krzyżowa i lewa k. ramienna; V768 to izolowane korony zębowe k. zębowej; V829 to artykułowany grzbietowy fragment zrośniętego romboida (ang. rhomboid), wyrostków k. nosowej i grzbietowej części k. przekszczękowej; V830 to częściowa lewa i prawie kompletna prawa k. jarzmowa. Dodatkowo do T. spinorhinus zalicza się K24 - częściowa k. przedzębowa; K63 - k. przedzębowa; K28 - lewa k. kwadratowa i prawa k. szczękowa; K45 - lewa k. szczękowa; K63 - lewa i prawa k. zębowa; K68 - prawie kompletna lewa k. kwadratowa; K69 - lewa k. łokciowa; K70 - prawa k. krucza i łopatka; K82 - prawa k. łokciowa; K86 - lewa k. promienna; K93 - lewa k. kątowa górna; K150 - lewa k. kątowa górna; K155 - ząb k. zębowej; K156 - kilka/kilkanaście (ang. several) k. śródręcza i paliczki "dłoni" z wielu osobników; K197 - lewa i częściowa prawa k. zębowa.
Materiał przypisany należący pierwotnie do Tanius chingkankouensis, niekoniecznie należy do tsintaozaura. Albert Prieto-Márquez i Jonathan Wagner (2013) uznają go za nomen dubium.
Ze względu na prawdopodobne wymieszanie szczątków różnych hadrozaurów Weishampel i Horner (1990) stwierdzili, że Tsintaosaurus to możliwa chimera.
Budowa
Cechą wyróżniającą Tsintaosaurus miał być długi i wąski wyrostek na głowie. Wg badań przeprowadzonych w latach 90-tych (Taquet, 1991) stwierdzono, że ten "wyrostek" jest w rzeczywistości złamaną kością pochodzącą z góry pyska, która została zniekształcona przez zmiażdżenie. Teza ta została zakwestionowana przez Buffetauta i Tonga (1995), którzy przebadali dziobową część kości czołowej i przedczołowej u dwóch osobników. Mimo to Prieto-Márquez i Wagner (2013) rozwijają myśl Taqueta - wg ich rekonstrukcji czaszki tsintaozaura, miał on na czubku głowy grzebień przypominający nieco ozdobę Corythosaurus. Reszta ciała jest podobna do innych hadrozaurów, jak np. Parasaurolophus.
Etymologia
Nazwa rodzajowa Tsintaosaurus znaczy "jaszczur z Tsingtao" (obecnie Qingdao). Epitet gatunkowy spinorhinus w wolnym tłumaczeniu znaczy "kolczasty nosorożec".
Spis gatunków
| Tsintaosaurus | Young, 1958 | |
|---|---|---|
| T. spinorhinus | Young, 1958 | |
| ?= Tanius chingkankouensis | Young, 1958 | nomen dubium |
| = Tanius laiyangensis | Zhen, 1976 |
Bibliografia
Holtz, T.R. Jr. (2012) "Dinosaurs: The Most Complete, Up-to-Date Encyclopedia for Dinosaur Lovers of All Ages Supplementary Information" [3]
Horner, J.R.; Weishampel, D.B. & Forster C.A. (2004) Hadrosauridae. [w]: David B. Weishampel, Peter Dodson, Halszka Osmólska (red.): "The Dinosauria". Wyd. drugie. Berkeley: University of California Press
Paul, G.S. (2010) "The Princeton Field Guide to Dinosaurs" wyd. Princeton University, Princeton i Oxford
Prieto-Marquez, A. & Wagner, J.R. (2009) "Pararhabdodon isonensis and Tsintaosaurus spinorhinus: a new clade of lambeosaurine hadrosaurids from Eurasia" Cretaceous Research, 30, 1238-1246. doi:10.1016/j.cretres.2009.06.005
Prieto-Márquez, A. (2010) "Global phylogeny of Hadrosauridae (Dinosauria: Ornithopoda) using parsimony and Bayesian methods" Zoological Journal of the Linnean Society, 159, 435-502. doi: 10.1111/j.1096-3642.2009.00617.x
Prieto-Márquez, A. & Wagner, J.R. (2013) The ‘unicorn’ dinosaur that wasn’t: a new reconstruction of the crest of Tsintaosaurus and the early evolution of the lambeosaurine crest and rostrum. Submitted to PLoS ONE. doi: 10.1371/journal.pone.0082268
Weishampel, D.B. & Horner, J.R. (1990) "Hadrosauridae" [w:] Weishampel, D.B., Dodson, P. & Osmólska, H. [red.] "The dinosauria" Berkeley, University of California Press, 534–561
![[2]](http://en.wikipedia.org/wiki/File:Tsintaosaurus_spinorhinus.png){kind=link}
![[1]](http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/d/dd/Tsintao_DB.jpg){kind=link}