Appalachiosaurus: Różnice pomiędzy wersjami
m |
(uzupełnienia) |
||
| Linia 1: | Linia 1: | ||
| − | + | {{DISPLAYTITLE:''Appalachiosaurus''}} | |
| − | { | + | {{Opis |
| − | | Autor | + | |Autor = [[Sebastian Oziemski]] |
| − | + | |Korekta = [[Maciej Ziegler]], [[Karol Sabath]], [[Tomasz Sokołowski]], [[Alan Broka]], [[Marcin Szermański]], [[Paweł Konarzewski]] | |
| − | + | |nazwa = ''Appalachiosaurus'' (appalachiozaur) | |
| − | + | |długość = 6,4 m <ref name="Molina-Larramendi">Molina-Pérez, R. & Larramendi, A. (2019). "Dinosaur Facts and Figures: The Theropods and Other Dinosauriformes". wyd. Princeton University Press. </ref> | |
| − | | [[Maciej Ziegler]] | + | |wysokość = |
| − | [[Karol Sabath]] | + | |masa = 1,1 t <ref name="Molina-Larramendi"></ref> |
| − | + | |dieta = mięsożerny | |
| − | [[Tomasz Sokołowski]] | + | |miejsce = [[USA]] - Alabama |
| − | |||
| − | [[Alan Broka]] | ||
| − | |||
| − | [[Marcin Szermański]] | ||
| − | | | ||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | | | ||
| − | |||
| − | |||
| − | | | ||
| − | |- | ||
| − | |||
| − | | [[USA]] - Alabama | ||
| − | |||
<small>([[formacja]] [[Demopolis]])</small> | <small>([[formacja]] [[Demopolis]])</small> | ||
| − | |- | + | |czas = {{Występowanie|78|77.5}} |
| − | + | 78-77,5 [[Ma]]<br> | |
| − | | | + | <small>([[późna kreda]] - [[kampan]])</small> |
| + | |systematyka = | ||
| + | [[Dinosauria]] | ||
| − | + | [[Saurischia]] | |
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | [[Saurischia]] | ||
[[Theropoda]] | [[Theropoda]] | ||
| Linia 47: | Linia 25: | ||
[[Tyrannosauroidea]] | [[Tyrannosauroidea]] | ||
| + | |||
| + | [[Eutyrannosauria]] | ||
?? [[Tyrannosauridae]] | ?? [[Tyrannosauridae]] | ||
??? [[Albertosaurinae]] | ??? [[Albertosaurinae]] | ||
| − | | | + | |grafika = Tellus Appalachiosaurus.jpg |
| − | + | |podpis = Zrekonstruowany szkielet ''Appalachiosaurus''. Fot. Jonathan Chen [https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Tellus_Appalachiosaurus.jpg] | |
| − | + | |PorównanieGrupa = | |
| − | |} | + | |PorównanieDługość = |
| + | |mapa = | ||
| + | }} | ||
| + | == Wstęp == | ||
| + | ''Appalachiosaurus'' to [[rodzaj]] [[zaawansowany|zaawansowanego]] tyranozauroida z późnej kredy, którego szczątki odkryto we wschodniej części Stanów Zjednoczonych. | ||
| − | == | + | ==Materiał kopalny== |
| − | ''Appalachiosaurus'' | + | Na szczątki ''Appalachiosaurus'' składały się fragmenty czaszki oraz dolnej szczęki, kilka kręgów, fragmentów miednicy oraz kości tylnych kończyn ([[holotyp]] RMM 6670). Obecnie znajdują się one w Centrum Nauki McWane’a w Birmingham (Alabama). Opisane skamieniałości należały jednak do osobnika z niepozrastanym szwami miedzy kościami, co wskazuje na to, że nie zakończył jeszcze okresu młodzieńczego dlatego z pewnością osiągał on większe rozmiary, być może zbliżone do ''[[Albertosaurus]]'' i ''[[Gorgosaurus]]''. |
| − | + | Do ''Appalachiosaurus'' przypisuje się również szczątki odnalezione w stanach Północna i Południowa Karolina (Brownstein, 2018). | |
| − | |||
| − | == | + | ==Budowa i paleobiologia== |
| − | + | ''Appalachiosaurus'' to dość duży przedstawiciel [[Tyrannosauroidea]] charakteryzujący się unikatową budową kości czaszki oraz dystalnych paliczków stopy. Miał on słabszą siłę ugryzienia szczęk w stosunku do ''[[Albertosaurus]]'' i wynosiła ona 32 528 N (Jovanelly i Lane, 2012). Molina Pérez i Larramendi (2019) obliczyli, że opisywany teropod mógł rozwijać maksymalnie prędkość 55,3 km/h podczas biegu. | |
==Pozycja systematyczna== | ==Pozycja systematyczna== | ||
| − | Początkowo (Carr i in., 2005) i obecnie (Li i in., 2010; [[Tyrannosauroidea#Brusatte_i_in..2C_2010B|Brusatte i in., 2010]]; [[Tyrannosauroidea#Loewen_i_in..2C_2013|Loewen i in., 2013]]) zwierzę to uważa się za [[zaawansowany|zaawansowanego]] [[tyranozauroid]]a, jednak mieszczącego się poza [[klad]]em [[Albertosaurinae]]+[[Tyrannosaurinae]]. Wcześniej jednak, przed oficjalną publikacją opisu, [[Tyrannosauroidea#Holtz.2C_2004|Holz (2004]]) zasugerował, że ''Appalachiosaurus'' jest alberozaurynem, blisko spokrewnionym z kladem ''[[Albertosaurus]]''+''[[Gorgosaurus]]''. | + | Początkowo (Carr i in., 2005) i obecnie (Li i in., 2010; [[Tyrannosauroidea#Brusatte_i_in..2C_2010B|Brusatte i in., 2010]]; [[Tyrannosauroidea#Loewen_i_in..2C_2013|Loewen i in., 2013]], McDonald i in., 2018; Voris i in., 2020) zwierzę to uważa się za [[zaawansowany|zaawansowanego]] [[tyranozauroid]]a, jednak mieszczącego się poza [[klad]]em [[Albertosaurinae]]+[[Tyrannosaurinae]]. Wcześniej jednak, przed oficjalną publikacją opisu, [[Tyrannosauroidea#Holtz.2C_2004|Holz (2004]]) zasugerował, że ''Appalachiosaurus'' jest alberozaurynem, blisko spokrewnionym z kladem ''[[Albertosaurus]]''+''[[Gorgosaurus]]''. |
| + | |||
| + | ==Paleopatologia== | ||
| + | Dwa kręgi ogonowe appalachiozaura są ze sobą zespolone i prawdopodobnie patologia ta powstała w wyniku jakiegoś urazu. | ||
| + | |||
| + | ==Etymologia== | ||
| + | Nazwa dinozaura została nadana od "występowania we wschodniej Ameryce Północnej w późnej kredzie" (można domyślać się, że chodzi o ówczesny mikrokontynent Appalachii, oddzielony wtedy od zachodniej części Ameryki - Laramidii - Morzem Środkowego Zachodu, a nie o pasmo górskie). Nazwa gatunkowa ''A. montgomeriensis'' pochodzi natomiast od hrabstwa Montgomery w stanie Alabama, gdzie odkryto szczątki gada. Appalachiozaura opisali w roku [[2005]] Thomas [[Carr]], Thomas [[Williamson]] i David Schwimmer. Paleontolodzy oszacowali wiek skał z Montgomery na ok. 78 milionów lat. | ||
== Spis gatunków == | == Spis gatunków == | ||
{| class="wikitable" | {| class="wikitable" | ||
| − | + | |{{V| ''Appalachiosaurus''}} | |
| − | | [[Carr]], [[Williamson]] i Schwimmer, [[2005]] | + | | {{Kpt|[[Carr]], [[Williamson]] i Schwimmer, [[2005]]}} |
|- | |- | ||
| − | + | |{{V| ''A. montgomeriensis''}} | |
| − | | [[Carr]], [[Williamson]] i Schwimmer, [[2005]] | + | | {{Kpt|[[Carr]], [[Williamson]] i Schwimmer, [[2005]]}} |
|} | |} | ||
== Bibliografia == | == Bibliografia == | ||
| − | <small>Brusatte, S.L., Carr, T.D., Erickson, G.M., Bever, G.S. & Norell, M.A. (2009) "A long-snouted, multihorned tyrannosaurid from the Late Cretaceous of Mongolia" Proceedings of the National Academy of Sciences, 106, 17261-17266. [[doi:10.1073/pnas.0906911106]] | + | <small>Brownstein, C. D. (2018). "The biogeography and ecology of the Cretaceous non-avian dinosaurs of Appalachia". Palaeontologia Electronica, 21(1), 1-56. [[doi:10.26879/801]] |
| + | |||
| + | Brusatte, S.L., Carr, T.D., Erickson, G.M., Bever, G.S. & Norell, M.A. (2009) "A long-snouted, multihorned tyrannosaurid from the Late Cretaceous of Mongolia" Proceedings of the National Academy of Sciences, 106, 17261-17266. [[doi:10.1073/pnas.0906911106]] | ||
Carr, T.D., Williamson, T.E. & Schwimmer, D.R. (2005) "A new genus and species of tyrannosauroid from the Late Cretaceous (middle Campanian) Demopolis Formation of Alabama" Journal of Vertebrate Paleontology, 25(1), 119–143. doi:10.1671/0272-4634(2005)025%5B0119:ANGASO%5D2.0.CO;2 | Carr, T.D., Williamson, T.E. & Schwimmer, D.R. (2005) "A new genus and species of tyrannosauroid from the Late Cretaceous (middle Campanian) Demopolis Formation of Alabama" Journal of Vertebrate Paleontology, 25(1), 119–143. doi:10.1671/0272-4634(2005)025%5B0119:ANGASO%5D2.0.CO;2 | ||
| + | |||
| + | Jovanelly, T.J., & Lane, L. (2012). "Comparison of the Functional Morphology of ''Appalachiosaurus'' and ''Albertosaurus''". The Open Geology Journal, 6(1). [[doi: 10.2174/1874262901206010065]] | ||
Holtz, T.R. (2004) "Tyrannosauroidea" [w:] Weishampel, D.B., Dodson, P. & Osmólska, H. (red.) "The Dinosauria" Berkeley and Los Angeles: University of California Press, 111-136. | Holtz, T.R. (2004) "Tyrannosauroidea" [w:] Weishampel, D.B., Dodson, P. & Osmólska, H. (red.) "The Dinosauria" Berkeley and Los Angeles: University of California Press, 111-136. | ||
| − | Loewen, M.A., Irmis, R.B., Sertich, J.J.W., Currie, P.J. & Sampson, S.D. (2013) "Tyrant Dinosaur Evolution Tracks the Rise and Fall of Late Cretaceous Oceans" PLoS ONE 8(11), e79420. [[doi:10.1371/journal.pone.0079420] | + | Loewen, M.A., Irmis, R.B., Sertich, J.J.W., Currie, P.J. & Sampson, S.D. (2013) "Tyrant Dinosaur Evolution Tracks the Rise and Fall of Late Cretaceous Oceans" PLoS ONE 8(11), e79420. [[doi:10.1371/journal.pone.0079420]] |
| + | |||
| + | Li, D., Norell, M.A., Gao, K.-Q., Smith, N.D. & Makovicky, P.J. (2010) "A longirostrine tyrannosauroid from the Early Cretaceous of China" Proceedings of the Royal Society B: Biological Sciences, 277, 211-217. [[doi:10.1098/rspb.2009.0249]] | ||
| + | |||
| + | McDonald, A.T., Wolfe, D.G., Dooley Jr, A.C. (2018). "A new tyrannosaurid (Dinosauria: Theropoda) from the Upper Cretaceous Menefee Formation of New Mexico". PeerJ: 6:e5749. [[doi:10.7717/peerj.5749]]. | ||
| − | + | Voris, J.T., Therrien, F., Zelenitzky, D.K., Brown, C.M.. (2020). "A new tyrannosaurine (Theropoda:Tyrannosauridae) from the Campanian Foremost Formation of Alberta, Canada, provides insight into the evolution and biogeography of tyrannosaurids". Cretaceous Research: 104388. [[doi:10.1016/j.cretres.2020.104388]] | |
| + | <references/></small> | ||
[[Kategoria:Dinosauria]] | [[Kategoria:Dinosauria]] | ||
Aktualna wersja na dzień 12:05, 23 kwi 2023
| Autor: | Sebastian Oziemski |
| Korekta: | Maciej Ziegler, Karol Sabath, Tomasz Sokołowski, Alan Broka, Marcin Szermański, Paweł Konarzewski |
| Appalachiosaurus (appalachiozaur) | |
|---|---|
| Długość | 6,4 m [1] |
| Masa | 1,1 t [1] |
| Dieta | mięsożerny |
| Miejsce | USA - Alabama |
| Czas |
78-77,5 Ma |
| Systematyka | Dinosauria
??? Albertosaurinae |
 Zrekonstruowany szkielet Appalachiosaurus. Fot. Jonathan Chen [1] | |
Wstęp
Appalachiosaurus to rodzaj zaawansowanego tyranozauroida z późnej kredy, którego szczątki odkryto we wschodniej części Stanów Zjednoczonych.
Materiał kopalny
Na szczątki Appalachiosaurus składały się fragmenty czaszki oraz dolnej szczęki, kilka kręgów, fragmentów miednicy oraz kości tylnych kończyn (holotyp RMM 6670). Obecnie znajdują się one w Centrum Nauki McWane’a w Birmingham (Alabama). Opisane skamieniałości należały jednak do osobnika z niepozrastanym szwami miedzy kościami, co wskazuje na to, że nie zakończył jeszcze okresu młodzieńczego dlatego z pewnością osiągał on większe rozmiary, być może zbliżone do Albertosaurus i Gorgosaurus.
Do Appalachiosaurus przypisuje się również szczątki odnalezione w stanach Północna i Południowa Karolina (Brownstein, 2018).
Budowa i paleobiologia
Appalachiosaurus to dość duży przedstawiciel Tyrannosauroidea charakteryzujący się unikatową budową kości czaszki oraz dystalnych paliczków stopy. Miał on słabszą siłę ugryzienia szczęk w stosunku do Albertosaurus i wynosiła ona 32 528 N (Jovanelly i Lane, 2012). Molina Pérez i Larramendi (2019) obliczyli, że opisywany teropod mógł rozwijać maksymalnie prędkość 55,3 km/h podczas biegu.
Pozycja systematyczna
Początkowo (Carr i in., 2005) i obecnie (Li i in., 2010; Brusatte i in., 2010; Loewen i in., 2013, McDonald i in., 2018; Voris i in., 2020) zwierzę to uważa się za zaawansowanego tyranozauroida, jednak mieszczącego się poza kladem Albertosaurinae+Tyrannosaurinae. Wcześniej jednak, przed oficjalną publikacją opisu, Holz (2004) zasugerował, że Appalachiosaurus jest alberozaurynem, blisko spokrewnionym z kladem Albertosaurus+Gorgosaurus.
Paleopatologia
Dwa kręgi ogonowe appalachiozaura są ze sobą zespolone i prawdopodobnie patologia ta powstała w wyniku jakiegoś urazu.
Etymologia
Nazwa dinozaura została nadana od "występowania we wschodniej Ameryce Północnej w późnej kredzie" (można domyślać się, że chodzi o ówczesny mikrokontynent Appalachii, oddzielony wtedy od zachodniej części Ameryki - Laramidii - Morzem Środkowego Zachodu, a nie o pasmo górskie). Nazwa gatunkowa A. montgomeriensis pochodzi natomiast od hrabstwa Montgomery w stanie Alabama, gdzie odkryto szczątki gada. Appalachiozaura opisali w roku 2005 Thomas Carr, Thomas Williamson i David Schwimmer. Paleontolodzy oszacowali wiek skał z Montgomery na ok. 78 milionów lat.
Spis gatunków
| Appalachiosaurus | Carr, Williamson i Schwimmer, 2005 |
| A. montgomeriensis | Carr, Williamson i Schwimmer, 2005 |
Bibliografia
Brownstein, C. D. (2018). "The biogeography and ecology of the Cretaceous non-avian dinosaurs of Appalachia". Palaeontologia Electronica, 21(1), 1-56. doi:10.26879/801
Brusatte, S.L., Carr, T.D., Erickson, G.M., Bever, G.S. & Norell, M.A. (2009) "A long-snouted, multihorned tyrannosaurid from the Late Cretaceous of Mongolia" Proceedings of the National Academy of Sciences, 106, 17261-17266. doi:10.1073/pnas.0906911106
Carr, T.D., Williamson, T.E. & Schwimmer, D.R. (2005) "A new genus and species of tyrannosauroid from the Late Cretaceous (middle Campanian) Demopolis Formation of Alabama" Journal of Vertebrate Paleontology, 25(1), 119–143. doi:10.1671/0272-4634(2005)025%5B0119:ANGASO%5D2.0.CO;2
Jovanelly, T.J., & Lane, L. (2012). "Comparison of the Functional Morphology of Appalachiosaurus and Albertosaurus". The Open Geology Journal, 6(1). doi: 10.2174/1874262901206010065
Holtz, T.R. (2004) "Tyrannosauroidea" [w:] Weishampel, D.B., Dodson, P. & Osmólska, H. (red.) "The Dinosauria" Berkeley and Los Angeles: University of California Press, 111-136.
Loewen, M.A., Irmis, R.B., Sertich, J.J.W., Currie, P.J. & Sampson, S.D. (2013) "Tyrant Dinosaur Evolution Tracks the Rise and Fall of Late Cretaceous Oceans" PLoS ONE 8(11), e79420. doi:10.1371/journal.pone.0079420
Li, D., Norell, M.A., Gao, K.-Q., Smith, N.D. & Makovicky, P.J. (2010) "A longirostrine tyrannosauroid from the Early Cretaceous of China" Proceedings of the Royal Society B: Biological Sciences, 277, 211-217. doi:10.1098/rspb.2009.0249
McDonald, A.T., Wolfe, D.G., Dooley Jr, A.C. (2018). "A new tyrannosaurid (Dinosauria: Theropoda) from the Upper Cretaceous Menefee Formation of New Mexico". PeerJ: 6:e5749. doi:10.7717/peerj.5749.
Voris, J.T., Therrien, F., Zelenitzky, D.K., Brown, C.M.. (2020). "A new tyrannosaurine (Theropoda:Tyrannosauridae) from the Campanian Foremost Formation of Alberta, Canada, provides insight into the evolution and biogeography of tyrannosaurids". Cretaceous Research: 104388. doi:10.1016/j.cretres.2020.104388
![[1]](https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Tellus_Appalachiosaurus.jpg){kind=link}