Gigantoraptor: Różnice pomiędzy wersjami
(poprawki) |
|||
| Linia 1: | Linia 1: | ||
| + | {{DISPLAYTITLE:''Gigantoraptor''}} | ||
<small> | <small> | ||
{| class="wikitable" style="background-color:CornSilk" | {| class="wikitable" style="background-color:CornSilk" | ||
| Linia 33: | Linia 34: | ||
| 86-83 / 74-68 [[Ma]] | | 86-83 / 74-68 [[Ma]] | ||
| − | <small> | + | <small>[[późna kreda]] (późny [[kampan]] - wczesny [[mastrycht]])</small> |
|- | |- | ||
! '''Systematyka''' | ! '''Systematyka''' | ||
| Linia 53: | Linia 54: | ||
|- | |- | ||
| align="center" colspan=2 |[[Plik:Gigantoraptor_(1).jpg|400px|]] | | align="center" colspan=2 |[[Plik:Gigantoraptor_(1).jpg|400px|]] | ||
| − | <small>Rekonstrukcja | + | <small>Rekonstrukcja szkieletu. Fot.: Kondo Atsushi [http://commons.wikimedia.org/wiki/File:Gigantoraptor_(1).jpg].</small> |
|} | |} | ||
==Wstęp== | ==Wstęp== | ||
| − | ''Gigantoraptor erlianensis'' to gatunek dużego, bardzo ptakopodobnego | + | ''Gigantoraptor erlianensis'' to [[gatunek]] dużego, bardzo ptakopodobnego [[teropod]]a z grupy owiraptorozaurów. |
==Etymologia== | ==Etymologia== | ||
| Linia 63: | Linia 64: | ||
==Odkrycie, materiał kopalny i wzrost== | ==Odkrycie, materiał kopalny i wzrost== | ||
| − | Pierwszą skamieniałość - kość udową - odkrył przez przypadek [[Xing | + | Pierwszą skamieniałość - kość udową - odkrył przez przypadek [[Xu Xing]] w Saihangaobi (Sunitezuoqi, pustynia Gobi, [[Chiny]]) w kwietniu [[2005]] r., podczas kręcenia japońskiego dokumentu o jednym z jego wcześniejszych odkryć - ''[[Sonidosaurus]]''. Początkowo pomyślano, że jest to kość wcześniej odkrytego tam zauropoda, lecz Xu szybko stwierdził, że pochodzi ona od [[teropod]]a. Jej rozmiary wskazywały, że chodzi o tyranozauroida (w informacjach prasowych mowa o "tyranozaurze", zapisywanym jako "Tyrannosaur"). Później okazało się, że wydobyte kości należały do ogromnego gatunku owiraptorozaura. |
[[Holotyp]] oznaczony LH V0011 to niekompletny szkielet zawierający prawie całą żuchwę, części kręgów przedkrzyżowych (głównie grzbietowych), większość ogona, niemal kompletną prawą łopatkę oraz kończyny, część kości biodrowej i prawie kompletne kości łonowe. | [[Holotyp]] oznaczony LH V0011 to niekompletny szkielet zawierający prawie całą żuchwę, części kręgów przedkrzyżowych (głównie grzbietowych), większość ogona, niemal kompletną prawą łopatkę oraz kończyny, część kości biodrowej i prawie kompletne kości łonowe. | ||
| Linia 70: | Linia 71: | ||
==Budowa i znaczenie odkrycia== | ==Budowa i znaczenie odkrycia== | ||
| − | ''Gigantoraptor'' miał najdłuższe proporcjonalnie kończyny przednie wśród owiraptorozaurów - ich długość stanowi 60% długości tylnych, które także były bardzo długie. Co nietypowe wśród teropodów, miały podobne proporcje do jego mniejszych kuzynów. Były też wyjątkowo smukłe i "ptasie", co sugeruje, że był najlepszym biegaczem wśród podobnej wielkości | + | ''Gigantoraptor'' miał najdłuższe proporcjonalnie kończyny przednie wśród owiraptorozaurów - ich długość stanowi 60% długości tylnych, które także były bardzo długie. Co nietypowe wśród teropodów, miały podobne proporcje do jego mniejszych kuzynów. Były też wyjątkowo smukłe i "ptasie", co sugeruje, że był najlepszym biegaczem wśród podobnej wielkości [[teropod]]ów. Miał wiele cech niespotykanych u owiraptorozaurów, ale za to znanych u bardziej zaawansowanych maniraptorów. Budową dłoni przypominał bazalne eumaniraptory, a kręgów ogonowych… tytanozaury! ''Gigantoraptor'' wykazuje wiele cech ptasich nieobecnych u mniejszych owiraptorozaurów, co stoi w sprzeczności z trendem zaobserwowanym u innych grup celurozaurów. Wyróżnia się on także mocno wyspecjalizowaną budową (ma bardzo dużą liczbą autapomorfii). Ma dziwaczną i niespotykaną u innych dinozaurów budowę kręgów ogonowych i kości udowej. |
Dlaczego gigantoraptor osiągnął aż takie rozmiary? Nie wiemy. Większe zwierzęta potrzebują więcej pożywienia oraz terytorium. Jest ich także mniej, ponieważ reprodukcja zachodzi u nich rzadziej (na przestrzeni czasu) niż u mniejszych zwierząt. ''[[Caudipteryx]]'' i ''Gigantoraptor'', pomimo różnych rozmiarów zamykają wspólnie grupę owiraptorów. Pomimo groźnie wyglądających, niemal 20-centymetrowych szponów, ''Gigantoraptor'' niekoniecznie mógł być drapieżnikiem. W jego menu znajdowały się być może także mięczaki, owoce i nasiona oraz jaja innych dinozaurów. | Dlaczego gigantoraptor osiągnął aż takie rozmiary? Nie wiemy. Większe zwierzęta potrzebują więcej pożywienia oraz terytorium. Jest ich także mniej, ponieważ reprodukcja zachodzi u nich rzadziej (na przestrzeni czasu) niż u mniejszych zwierząt. ''[[Caudipteryx]]'' i ''Gigantoraptor'', pomimo różnych rozmiarów zamykają wspólnie grupę owiraptorów. Pomimo groźnie wyglądających, niemal 20-centymetrowych szponów, ''Gigantoraptor'' niekoniecznie mógł być drapieżnikiem. W jego menu znajdowały się być może także mięczaki, owoce i nasiona oraz jaja innych dinozaurów. | ||
| − | Dzięki odkryciom takim jak gigantoraptor (czy owiraptorozaur z | + | Dzięki odkryciom takim jak gigantoraptor (czy owiraptorozaur z Hell Creek - ''[[Anzu]]''), wiemy, iż ptakopodobne teropody nie zawsze były małe, lecz mogły osiągać większe rozmiary. "Odkrycie to dostarcza nam bardzo wielu cennych informacji na temat przebiegu ewolucji ptaków. Dodatkowo skomplikowało ono ten obraz" - mówi [[Xu Xing]]. |
Początkowe analizy filogenetyczne wskazywały, że ''Gigantoraptor'' to [[bazalny]] przedstawiciel [[Oviraptoridae]], lecz wg wielu późniejszych jest to bazalny [[cenagnatyd|Caenagnathidae]]. | Początkowe analizy filogenetyczne wskazywały, że ''Gigantoraptor'' to [[bazalny]] przedstawiciel [[Oviraptoridae]], lecz wg wielu późniejszych jest to bazalny [[cenagnatyd|Caenagnathidae]]. | ||
| Linia 81: | Linia 82: | ||
{| class="wikitable" | {| class="wikitable" | ||
! ''Gigantoraptor'' | ! ''Gigantoraptor'' | ||
| − | | [[Xu]], [[Tan]], [[Wang]], [[Zhao]] i [[Tan]], [[2007]] | + | | {{Kpt|[[Xu Xing|Xu]], [[Tan Qingwei|Tan]], [[Wang Jianmin|Wang]], [[Zhao Xijin|Zhao]]}} i {{Kpt|[[Tan Lin|Tan]]}}, [[2007]] |
|- | |- | ||
! ''G. erlianensis'' | ! ''G. erlianensis'' | ||
| − | | | + | | {{Kpt|Xu, Tan, Wang, Zhao}} i {{Kpt|Tan}}, 2007 |
|} | |} | ||
==Bibliografia== | ==Bibliografia== | ||
| − | <small>Lamanna, M.C., Sues, H.-D., Schachner, E.R. & Lyson, T.R. (2014) "A New Large-Bodied Oviraptorosaurian Theropod Dinosaur from the Latest Cretaceous of Western North America" PLoS ONE, 9(3), e92022. doi:10.1371/journal.pone.0092022 | + | <small>Lamanna, M.C., Sues, H.-D., Schachner, E.R. & Lyson, T.R. (2014) "A New Large-Bodied Oviraptorosaurian Theropod Dinosaur from the Latest Cretaceous of Western North America" PLoS ONE, 9(3), e92022. [[doi:10.1371/journal.pone.0092022]] |
| − | Longrich, N.R., Currie, P.J. & Dong, Z.-M. (2010) "A new oviraptorid (Dinosauria: Theropoda) from the Upper Cretaceous of Bayan Mandahu, Inner Mongolia" Palaeontology, 53 (5), 945–960. DOI:10.1111/j.1475-4983.2010.00968.x | + | Longrich, N.R., Currie, P.J. & Dong, Z.-M. (2010) "A new oviraptorid (Dinosauria: Theropoda) from the Upper Cretaceous of Bayan Mandahu, Inner Mongolia" Palaeontology, 53 (5), 945–960. [[DOI:10.1111/j.1475-4983.2010.00968.x]] |
Prieto-Márquez, A. & Norell, M. (2010) "Anatomy and relationships of Gilmoreosaurus mongoliensis (Dinosauria, Hadrosauroidea) from the late Cretaceous of Central Asia" American Museum novitates 3694, 1-49. | Prieto-Márquez, A. & Norell, M. (2010) "Anatomy and relationships of Gilmoreosaurus mongoliensis (Dinosauria, Hadrosauroidea) from the late Cretaceous of Central Asia" American Museum novitates 3694, 1-49. | ||
Wersja z 17:53, 25 paź 2015
| Autor: | Korekta: |
| Sebastian Oziemski | Marcin Szermański |
| Gigantoraptor (gigantoraptor) | |
|---|---|
| Długość: | 8 m |
| Masa: | 1,4 t |
| Miejsce występowania: | Chiny - Region Autonomiczny
Mongolii Wewnętrznej |
| Czas występowania | 86-83 / 74-68 Ma
późna kreda (późny kampan - wczesny mastrycht) |
| Systematyka | Dinosauria
? Oviraptoridae / ? Caenagnathidae |
.jpg)
Rekonstrukcja szkieletu. Fot.: Kondo Atsushi [1]. | |
Wstęp
Gigantoraptor erlianensis to gatunek dużego, bardzo ptakopodobnego teropoda z grupy owiraptorozaurów.
Etymologia
Nazwa rodzajowa odnosi się do wielkości tego "raptora". Epitet gatunkowy nadano od miejsca znalezienia - basenu Erlian. Pełna nazwa zwierzęcia oznacza więc "gigantyczny rabuś z Erlian".
Odkrycie, materiał kopalny i wzrost
Pierwszą skamieniałość - kość udową - odkrył przez przypadek Xu Xing w Saihangaobi (Sunitezuoqi, pustynia Gobi, Chiny) w kwietniu 2005 r., podczas kręcenia japońskiego dokumentu o jednym z jego wcześniejszych odkryć - Sonidosaurus. Początkowo pomyślano, że jest to kość wcześniej odkrytego tam zauropoda, lecz Xu szybko stwierdził, że pochodzi ona od teropoda. Jej rozmiary wskazywały, że chodzi o tyranozauroida (w informacjach prasowych mowa o "tyranozaurze", zapisywanym jako "Tyrannosaur"). Później okazało się, że wydobyte kości należały do ogromnego gatunku owiraptorozaura.
Holotyp oznaczony LH V0011 to niekompletny szkielet zawierający prawie całą żuchwę, części kręgów przedkrzyżowych (głównie grzbietowych), większość ogona, niemal kompletną prawą łopatkę oraz kończyny, część kości biodrowej i prawie kompletne kości łonowe.
Gigantoraptor osiągał mniej więcej 8 m długości, 3,5 m wysokości w biodrach oraz 1,4 t masy. Był to młody dorosły osobnik w wieku 11 lat, który osiągnął rozmiary dorosłe mając 7 lat. Rósł szybciej niż inne celurozaury osiągające takie rozmiary (Albertosaurus i Gorgosaurus).
Budowa i znaczenie odkrycia
Gigantoraptor miał najdłuższe proporcjonalnie kończyny przednie wśród owiraptorozaurów - ich długość stanowi 60% długości tylnych, które także były bardzo długie. Co nietypowe wśród teropodów, miały podobne proporcje do jego mniejszych kuzynów. Były też wyjątkowo smukłe i "ptasie", co sugeruje, że był najlepszym biegaczem wśród podobnej wielkości teropodów. Miał wiele cech niespotykanych u owiraptorozaurów, ale za to znanych u bardziej zaawansowanych maniraptorów. Budową dłoni przypominał bazalne eumaniraptory, a kręgów ogonowych… tytanozaury! Gigantoraptor wykazuje wiele cech ptasich nieobecnych u mniejszych owiraptorozaurów, co stoi w sprzeczności z trendem zaobserwowanym u innych grup celurozaurów. Wyróżnia się on także mocno wyspecjalizowaną budową (ma bardzo dużą liczbą autapomorfii). Ma dziwaczną i niespotykaną u innych dinozaurów budowę kręgów ogonowych i kości udowej.
Dlaczego gigantoraptor osiągnął aż takie rozmiary? Nie wiemy. Większe zwierzęta potrzebują więcej pożywienia oraz terytorium. Jest ich także mniej, ponieważ reprodukcja zachodzi u nich rzadziej (na przestrzeni czasu) niż u mniejszych zwierząt. Caudipteryx i Gigantoraptor, pomimo różnych rozmiarów zamykają wspólnie grupę owiraptorów. Pomimo groźnie wyglądających, niemal 20-centymetrowych szponów, Gigantoraptor niekoniecznie mógł być drapieżnikiem. W jego menu znajdowały się być może także mięczaki, owoce i nasiona oraz jaja innych dinozaurów.
Dzięki odkryciom takim jak gigantoraptor (czy owiraptorozaur z Hell Creek - Anzu), wiemy, iż ptakopodobne teropody nie zawsze były małe, lecz mogły osiągać większe rozmiary. "Odkrycie to dostarcza nam bardzo wielu cennych informacji na temat przebiegu ewolucji ptaków. Dodatkowo skomplikowało ono ten obraz" - mówi Xu Xing.
Początkowe analizy filogenetyczne wskazywały, że Gigantoraptor to bazalny przedstawiciel Oviraptoridae, lecz wg wielu późniejszych jest to bazalny Caenagnathidae.
Spis gatunków
| Gigantoraptor | Xu, Tan, Wang, Zhao i Tan, 2007 |
|---|---|
| G. erlianensis | Xu, Tan, Wang, Zhao i Tan, 2007 |
Bibliografia
Lamanna, M.C., Sues, H.-D., Schachner, E.R. & Lyson, T.R. (2014) "A New Large-Bodied Oviraptorosaurian Theropod Dinosaur from the Latest Cretaceous of Western North America" PLoS ONE, 9(3), e92022. doi:10.1371/journal.pone.0092022
Longrich, N.R., Currie, P.J. & Dong, Z.-M. (2010) "A new oviraptorid (Dinosauria: Theropoda) from the Upper Cretaceous of Bayan Mandahu, Inner Mongolia" Palaeontology, 53 (5), 945–960. DOI:10.1111/j.1475-4983.2010.00968.x
Prieto-Márquez, A. & Norell, M. (2010) "Anatomy and relationships of Gilmoreosaurus mongoliensis (Dinosauria, Hadrosauroidea) from the late Cretaceous of Central Asia" American Museum novitates 3694, 1-49.
Xu, X., Tan, Q., Wang, J., Zhao, X., and Tan, L. (2007). "A gigantic bird-like dinosaur from the Late Cretaceous of China." Nature, 447(7146): 844-847.
http://www.cosmosmagazine.com/node/1387
http://palaeoblog.blogspot.com/2007/06/gigantoraptor-erlianensis-from-china.html
http://www.carnegiemnh.org/news/04-oct-dec/121404oviunveil..htm
![[1]](http://commons.wikimedia.org/wiki/File:Gigantoraptor_(1).jpg){kind=link}