Troodon

Autor:	Korekta:
Adrian Sztuba	Maciej Ziegler Kamil Kamiński

---

Troodon (troodon)
Długość:	2,6-?4 m
Masa:	49-57 kg
Miejsce występowania:	USA - Montana, Alaska Kanada - Alberta (formacje Judith River, ?Oldman, ?Dinosaur Park,?Two Medicine
Czas występowania	ok 77,5 – 74,5 (?66) Ma późna kreda, (kampan-?mastrycht)
Systematyka	Dinosauria Saurischia Theropoda Tetanurae Coelurosauria Paraves Troodontidae Troodontinae
Szkielet Troodon. Autor: Scott Hartman[3].

Wstęp

Troodon to rodzaj niewielkiego ptakopodobnego dinozaura z rodziny troodonów (Troodontidae). Zamieszkiwał tereny dzisiejszej Ameryki Północnej w późnej kredzie. W ciągu wielu lat badań do gatunku T. formosus przypisywano prawie wszystkie okazy troodontydów z górnej kredy Ameryki Północnej. Wiele z nich z pewnością reprezentuje inne gatunki, a może i rodzaje. Ponieważ holotyp opiera się na pojedynczym zębie, gatunek może zostać uznany za nomen dubium (Zanno i in., 2011).

Historia odkryć

Troodon został opisany w 1856 r. przez Josepha Leidy na podstawie pojedynczego zęba jako rodzaj jaszczurki. W 1877 r. Cope zaklasyfikował Troodon do teropodów. W 1901 r. Nopcsa uznał go za przedstawiciela rodziny Megalosauridae. Podobnie postąpił Hay (1902). Natomiast Brown w 1908 r. zaliczył go do dinozaurów ptasiomiednicznych (Ornithischia), a konkretnie do rodziny ankylozaurów (Ankylosauridae). Gilmore (1924) umieścił go wśród rodziny Pachycephalosauridae. Uznał go również za starszy synonim Stegoceras.

W 1932 r. Sternberg na podstawie szczątków stopy i kręgów opisał nowy gatunek Stenonychosaurus ineąualis jako przedstawiciela rodziny Coeluridae. W tym samym roku Gilmore opisał Polyodontosaurus grandis, który został zaliczony przez niego do jaszczurek. Russell (1948) opisał fragment kości szczękowej, którą przypisał do rodzaju Troodon. Na podstawie tej kości stwierdził, że był to teropod. W 1951 roku, Sternberg uznał Polyodontosaurus grandis za młodszy synonim Troodon, a rodzaj Stenonychosaurus za jego bliskiego krewnego. Phil Currie (1987) stwierdził, że Stenonychosaurus i Polyodontosaurus są młodszymi synonimami Troodon, a różnice w budowie były spowodowane wiekiem osobników i pozycją zębów w szczękach.

Materiał kopalny

Holotypem jest pojedynczy ząb kości przedszczękowej, pochodzący z formacji Judith River w Montanie. Później znaleziono tam kolejne zęby, kręgi, a także embrion i fragmenty jaj przypisywane troodonowi. W kolejnych latach badacze zaliczali do gatunku T. formosus liczne znaleziska z kampanu Ameryki Północnej: z formacji Oldman (zęby, skorupki jaj) i Dinosaur Park (dwa niekompletne okazy, w tym holotyp Stenonychosaurus inequalis iliczne pojedyncze kości i zęby) w Albercie oraz Two Medicine w Montanie (m.in. jaja, embriony, niekompletne szkielety i pojedyncze kości). Ponieważ jednak holotypem tego gatunku jest pojedynczy ząb, można mieć poważne wątpliwości, czy wszystkie te skamieniałości naprawdę reprezentują jeden gatunek (Zanno i in., 2011).

Do rodzaju Troodon przypisywano też zęby i pojedyncze kości z różnych zakątków Ameryki Północnej, m.in. z formacji Horseshoe Canyon w Albercie, Prince Creek na Alasce czy Aguja w Meksyku, a nawet z formacji Hell Creek, pochodzącej z samego końca kredy (późny mastrycht). Wydaje się jednak wątpliwe, by okazy z lokalizacji oddalonych od siebie o tysiące kilometrów i dokumentujących co najmniej 10 milionów lat ewolucji należały do jednego rodzaju.

Klasyfikacja

Troodon należał do rodziny troodonów (Troodontidae). Według badań z 2010 r. (Senter i in., 2010) najbliższymi krewnymi Troodon są rodzaje Saurornithoides i Zanabazar, a z 2011 r. (Zanno i in. 2011) Zanabazar, Saurornithoides i Talos. Według Xu i in., (2012) najbliżsi krewni to: Philovenator, Linhevenator, Zanabazar i Saurornithoides.

Rekonstrukcja troodona. Autor: Tom Parker[1].

Etymologia

Nazwa rodzajowa oznacza ”kaleczący ząb” i odnosi się do mocno piłkowanych krawędzi zębów. Epitet gatunkowy tłumaczyć można jako "piękny", "urodziwy" lub "przyjemny".

Paleobiologia

Troodon uznawany jest powszechnie za drapieżnika. Miał duży pazur na tylnych kończynach, a jego oczy umożliwiały widzenie stereoskopowe. Miał jednak liczne, piłkowane zęby, które budową przypominają nieco zęby niektórych roślinożerców. Może to świadczyć o wszystkożerności tego dinozaura. Na Alasce znaleziono zęby mogące należeć do rodzaju Troodon, które mogą świadczyć o tym, że ten rodzaj osiągał długość nawet 4 m (Fiorillo, Tykoski 2014). Możliwe, że było to spowodowane małą ilością światła. Troodon, w przeciwieństwie do większości innych drapieżników miał większe oczy, więc mógł łatwiej polować (Fiorillo i Tykoski, 2014). W 1983 r. Jack Horner odkrył skamieniałe gniazda z jajami. Z początku uznano, że należą do rodzaju Orodromeus (Horner, 1984). Później, wraz z Weishampel przebadał kości jeszcze nie wyklutych dinozaurów i stwierdził, że reprezentowały rodzaj Troodon (Horner i Weishampel , 1996). Niedaleko znaleziono również kości dorosłych osobników, które mogły opiekować się młodymi.

Rekonstrukcja troodona w JuraParku w Bałtowie. Autor: Alina Zienowicz[2].

Dinozauroid

W 1982r. Dale Russell przeprowadził eksperyment myślowy, według którego jeśli Troodon przetrwałby wymieranie kredowe sprzed 66 milionów lat temu, to wykształciłby wiele cech podobnych do człowieka. Miałby on mieć podobny poziom inteligencji do człowieka, chodziłby w pozycji wyprostowanej, oraz miałby trzy palce, przy czym jeden byłby przeciwstawny. To twierdzenie spotkało się z dużą krytyką. Gregory Paul i Thomas R. Holtz Jr. uważali, że „dinozauroid” jest podejrzanie ludzki i jeśli by istniał zachowałby więcej cech teropodów, w tym poziomą postawę ciała i długi ogon.

Spis gatunków

Troodon	Leidy, 1856
Troodon formosus	Leidy, 1856
= Laelaps cristatus	Cope, 1876
= Dryptosaurus cristatus	Hay, 1902
= Deinodon cristatus	Osborn, 1902
= Draomeosaurus cristatus	Matthew, Brown, 1922
= Polyodontosaurus grandis	Gilmore, 1932
= Stenonychosaurus inequalis	Sternberg, 1932
= Saurornithoides inequalis	Sternberg, 1932
= Stegoceras formosum	Leidy, 1856
= Troodon cristatus	Cope, 1876
= Troodon inequalis	Sternberg, 1932

Bibliografia

Fiorillo, A. R. (2008) "On the Occurrence of Exceptionally Large Teeth of Troodon (Dinosauria: Saurischia) from the Late Cretaceous of Northern Alaska" Palaios, 23(5), 322-328.

Fiorillo, A.R. & Tykoski, R.S. (2014) "A Diminutive New Tyrannosaur from the Top of the World" PLoS ONE, 9(3), e91287. doi:10.1371/journal.pone.0091287

Paul Barrett (1999) Dinozaury. National Geographic.

Mortimer (2016) online [4]

Zanno, L.E., Varricchio, D.J., O'Connor, P.M., Titus, A.L. & Knell, M.J. (2011) "A New Troodontid Theropod, Talos sampsoni gen. et sp. nov., from the Upper Cretaceous Western Interior Basin of North America" PLoS ONE 6(9), e24487. doi:10.1371/journal.pone.0024487