Yangchuanosaurus
| Autor: | Korekta: |
| Kamil Kamiński |
| Yangchuanosaurus (jangczuanozaur) | |
|---|---|
| Długość: | do 11 m (w zależności od gatunku) |
| Masa: | do 3,4 t (w zależności od gatunku) |
| Miejsce występowania: | Chiny, Syczuan |
| Czas występowania | (?174,1) 170,3-163,5 (?ok. 155) Ma
środkowa - późna jura |
| Systematyka | Dinosauria |
Rekonstrukcja Yangchuanosaurus shangyouensis. Autor: Dmitry Bogdanov | |
Wstęp
Yangchuanosaurus był wielkim drapieżnym dinozaurem ze środkowych Chin. Choć rozmiarami ustępował niektórym późniejszym teropodom, takim jak np. Tyrannosaurus, Giganotosaurus czy Spinosaurus, to i tak należał do największych mięsożerców lądowych jury. Odkrycie dobrze zachowanych okazów pozwoliło na stosunkowo dokładne poznanie jego budowy, nie uniknięto jednak częstych w paleontologii pomyłek odnośnie systematyki tego zwierzęcia.
Etymologia
Nazwa Yangchuanosaurus pochodzi od chińskiego okręgu Yangchuan i łacińskiego saurus ("jaszczur"). Nazwę rodzajową można przetłumaczyć na "jaszczur z Yangchuan". Epitet gatunkowy shangyouensis także się odnosi do lokalizacji, ale autorzy nie podają do czego konkretnie (Dong i in., 1978). Z kolei epitet gatunkowy drugiego gatunku pochodzi od miasta Zigong, w pobliżu którego znaleziono szczątki (Gao, 1998).
Historia odkryć
Pierwszy okaz został znaleziony podczas kanadyjsko-chińskiej ekspedycji przez Philipa J. Curriego i Xiana Zhao w północno-zachodnich Chinach (Sinkiang) w 1987 roku. Opisano go 6 lat później jako Sinraptor dongi. Drugi gatunek, pierwotnie opisany jako Yangchuanosaurus hepingensis przez Gao, obecnie jest uznawany jako drugi gatunek Sinraptor (S. hepingensis).
Paleobiologia
Jego ofiarami były prawdopodobnie m.in. przedstawiciele stegozaurów, występujący wówczas na tym terenie, takie jak Chungkingosaurus, czy nawet 7 metrowe Jiangjunosaurus i Tuojiangosaurus. Na jednej z czaszek sinraptora dostrzeżono ślady ugryzienia innego osobnika tego samego rodzaju, które mogło powstać wskutek walki o terytorium, samicę, bądź też o dominację w stadzie. Mimo to nie ma żadnych innych dowodów lub poszlak, iż teropod ten polował stadnie.
Gatunki
S. dongi
Długość: 7-8 m (holotyp 7,62 m)
Wysokość: ok. 3 m
Masa: ok. 1,28 t
Czas: późna jura (wczesny oksford, 161-158 Ma)
Miejsce: zachodnie Chiny (Sinciang), formacja Shishugou
Materiał kopalny: Holotyp (IVPP 10600) zawiera: czaszkę (900 mm), żuchwę, 2 rogi skrzelowe (?)(500 mm), kręg szczytowy, kręg obrotowy (78 mm), kręgi szyjne: trzeci (74 mm), czwarty (85 mm), piąty (80 mm), dziewiąty (100 mm), dziesiąty (87 mm), częściowe: szósty, siódmy, ósmy, niekompletne żebra szyjne 2-10, kręgi grzbietowe: pierwszy (83,5 mm), drugi (94 mm), trzeci (95,5 mm), czwarty (101,5 mm), piąty (110 mm), szósty (115 mm) siódmy (113 mm), ósmy (118 mm), dziewiąty (113 mm), dziesiąty (119 mm), jedenasty (120 mm), dwunasty (122 mm), trzynasty (122 mm), żebra 1-11, gastralia (żebra brzuszne), kręgi sakralne: pierwszy (108 mm), drugi (78,5 mm), trzeci (99 mm), czwarty (104,5 mm), częściowy piąty, piąte żebro sakralne, pierwszy kręg ogonowy (77 mm), kręgi ogonowe proksymalne (102,5 mm; 87,5 mm; 85 mm; 95,5 mm; 110 mm), łopatka (755 mm), mostek, proksymalny paliczek I-1, paliczki: II-2 (87 mm), III-1 (38 mm), kości śródręcza: II (135 mm), III (122 mm), IV (57 mm), pazur kończyny przedniej: III (81 mm), kość biodrową (682 mm), miedniczną (700 mm), kulszową (650 mm), udową (876 mm), piszczele (776 mm; 769 mm), strzałki (729 mm; 697 mm), skokowe, piętowe, stępu III, stępu IV, śródstopia I (90 mm), śródstopia II (360 mm), śródstopia III (410 mm), śródstopia IV (375 mm), śródstopia V (65 mm), paliczki: I-1 (66 mm), II-1 (135 mm), II-2 (107 mm), III-1 (135 mm), III-2 (98 mm), III-3 (74 mm), IV-1 (98 mm), IV-2 (82 mm), IV-3, pazury kończyn tylnych: I (66 mm), II (111 mm), III (90 mm; 98 mm), IV (86 mm).
Paratyp (kolekcja IVPP): dziewięć zębów.
Materiał przypisany: czaszka, kręgi szyjne.
S. hepingensis
Długość: do 9 m (holotyp 8,84 m)
Wysokość do 3,5 m
Masa: ok. 1,49 t
Czas: środkowa i/lub późna jura (kelowej lub oksford, 164,7-161,2 lub 161-156 Ma)
Miejsce: środkowe Chiny (Syczuan), (górna część formacji Shaximiao)
Materiał kopalny: Holotyp (ZDM 0024) zawiera: czaszkę (1040 mm), strzemiączko, żuchwę (1000 mm), zęby (61x28x13 mm), kręg szczytowy (dźwigacz), międzycentrum dźwigacza, łuk kręgowy, wyrostek obrotowy, kręgi obrotowy i szyjne 3-10 (890 mm), żebra szyjne, kręgi grzbietowe 1-13 (1550 mm), żebra grzbietowe, brzuszne (gastralia), kręgi: sakralny, ogonowe 1-35, dziesięć szewronów, łopatki (760 mm; 740 mm), kość kruczą (250 mm), biodrową, łonową, kulszową, udową (980 mm).
Spis gatunków
| Sinraptor | Currie i Zhao, 1994 | ?=Yangchuanosaurus |
|---|---|---|
| S. dongi | Currie i Zhao, 1994 | ?=Yangchuanosaurus magnus |
| S. hepingensis | (Gao, 1992) Currie i Zhao, 1994 | ?=Yangchuanosaurus magnus |
| =Yangchuanosaurus hepingensis | Gao, 1992 |
Bibliografia
Carrano, M.T., Benson, R.B.J. & Sampson, S.D. (2012) "The phylogeny of Tetanurae (Dinosauria: Theropoda)" Journal of Systematic Palaeontology, 10(2), 211-300. doi: 10.1080/14772019.2011.630927.
Currie, P J. & Zhao, X.-J. (1994) "A new carnosaur (Dinosauria, Theropoda) from the Jurassic of Xinjiang, People's Republic of China" Canadian Journal of Earth Sciences, 30(10-11), 2037-2081.
Han, F., Clark, J.M., Xu, X., Sullivan, C., Choiniere, J. & Hone, D.W.E. (2011) "Theropod teeth from the Middle-Upper Jurassic Shishugou Formation of northwest Xinjiang, China" Journal of Vertebrate Paleontology, 31(1), 111-126. DOI: 10.1080/02724634.2011.546291
Holtz, T.R., Molnar, R.E. & Currie, P.J. (2004) "Basal Tetanurae" [w:] Weishampel, D.B., Dodson, P. & Osmólska, H. "The Dinosauria" Berkeley and Los Angeles: University of California Press, 71-110.
Li, K., Liu, J., Yang, C. & Hu, F. (2011) "Dinosaur assemblages from the Middle Jurassic Shaximiao Formation and Chuanjie Formation in the Sichuan-Yunnan Basin, China". Volumina Jurassica, 21-42
Rauhut, O.W.M. (2003) "The interrelationships and evolution of basal theropod dinosaurs" Special Papers in Palaeontology, 69, 1-213.
http://home.comcast.net/~eoraptor/Carnosauria.htm#Sinraptordongi
