Patagopteryx: Różnice pomiędzy wersjami
m |
m |
||
| (Nie pokazano 2 pośrednich wersji utworzonych przez tego samego użytkownika) | |||
| Linia 7: | Linia 7: | ||
|wysokość = 26 cm (w biodrach) <ref name="Molina-Larramendi"></ref> | |wysokość = 26 cm (w biodrach) <ref name="Molina-Larramendi"></ref> | ||
|masa = 2 kg <ref name="Molina-Larramendi"></ref> | |masa = 2 kg <ref name="Molina-Larramendi"></ref> | ||
| − | |dieta = | + | |dieta = |
|miejsce = [[Argentyna]] - Neuquén | |miejsce = [[Argentyna]] - Neuquén | ||
<small>([[formacja]] [[Bajo de la Carpa]])</small> | <small>([[formacja]] [[Bajo de la Carpa]])</small> | ||
| − | |czas = {{Występowanie| | + | |czas = {{Występowanie|85.5|83.6}} |
| − | ok. | + | ok. 85,5-83,6 [[Ma]] <br> |
<small>[[późna kreda]] ([[santon]])</small> | <small>[[późna kreda]] ([[santon]])</small> | ||
|systematyka = | |systematyka = | ||
| Linia 25: | Linia 25: | ||
[[Ornithothoraces]] | [[Ornithothoraces]] | ||
| + | |||
| + | [[Euornithes]] | ||
[[Ornithuromorpha]] | [[Ornithuromorpha]] | ||
| Linia 36: | Linia 38: | ||
}} | }} | ||
==Wstęp== | ==Wstęp== | ||
| − | ''Patagopteryx'' to ptak zbliżony wielkością do dzisiejszej kury żyjący w [[późna kreda|późnej kredzie]] na obszarze | + | ''Patagopteryx'' to ptak zbliżony wielkością do dzisiejszej kury żyjący w [[późna kreda|późnej kredzie]] na obszarze dzisiejszej Argentyny. Jest to pierwszy opisany lądowy nielotny ptak i zarazem bardziej kompletny odnaleziony na półkuli południowej. Badanie histologiczne kości ''Patagopteryx'' wykazało, że on naprzemienne okresy spowolnionego i szybkiego wzrostu (Chinsamy i in., 1995). |
==Materiał kopalny== | ==Materiał kopalny== | ||
[[Plik:Patagopteryx skeleton.jpg|thumb|Zrekonstruowany szkielet ''Patagopteryx''. Fot. FunkMonk (Michael B. H.)[https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Patagopteryx_skeleton.jpg]]] | [[Plik:Patagopteryx skeleton.jpg|thumb|Zrekonstruowany szkielet ''Patagopteryx''. Fot. FunkMonk (Michael B. H.)[https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Patagopteryx_skeleton.jpg]]] | ||
| − | [[Holotyp]] (MACN-N 03) to szkielet pozaczaszkowy obejmujący 5 kręgów szyjnych, 11 piersiowych i 2 ogonowe, [[synsacrum]], większą część obręczy barkowej i miedniczej, skrzydeł oraz kończyn tylnych. | + | [[Holotyp]] (MACN-N 03) to szkielet pozaczaszkowy obejmujący 5 kręgów szyjnych, 11 piersiowych i 2 ogonowe, ''[[synsacrum]]'', większą część obręczy barkowej i miedniczej, skrzydeł oraz kończyn tylnych. |
Materiał przypisany to: | Materiał przypisany to: | ||
| − | *MACN-N-10 - 5 fragmentów [[tarsometatarsus]] (co najmniej od 3 osobników) oraz paliczki stopy | + | *MACN-N-10 - 5 fragmentów ''[[tarsometatarsus]]'' (co najmniej od 3 osobników) oraz paliczki stopy |
*MACN-N-11 - prawie kompletny szkielet zawierający czaszkę oraz szczęki | *MACN-N-11 - prawie kompletny szkielet zawierający czaszkę oraz szczęki | ||
*MACN-N-14 - 4 [[artykułowany|artykułowane]] kręgi piersiowe oraz inne fragmenty kręgów | *MACN-N-14 - 4 [[artykułowany|artykułowane]] kręgi piersiowe oraz inne fragmenty kręgów | ||
*MUCPv-18 - kompletna kończyna tylna, kilka fragmentów miednicy oraz czaszki | *MUCPv-18 - kompletna kończyna tylna, kilka fragmentów miednicy oraz czaszki | ||
| − | *MUCPv-207 - część kończyny tylnej, [[synsacrum]] oraz kilka innych kręgów | + | *MUCPv-207 - część kończyny tylnej, ''[[synsacrum]]'' oraz kilka innych kręgów |
==Budowa== | ==Budowa== | ||
| Linia 55: | Linia 57: | ||
===Szkielet pozaczaszkowy=== | ===Szkielet pozaczaszkowy=== | ||
| − | Odcinek szyjny ''Patagopteryx'' może liczyć co najmniej 13 kręgów. Kręgi szyjne są wydłużone i mają powierzchnie stawowe w kształcie siodła. Pierwszy kręg szyjny zwany atlasem ma kształt pierścienia. Jego trzon jest mały, a łuk neuralny nie jest z nim połączony. Z kolei drugi (''axis'') jest wydłużony podobnie jak następujące kręgi. Trzony kręgów szyjnych 3-5 mają siodłowate powierzchnie stawowe. Kręgi piersiowe są krótsze niż szyjne, a ich trzony nie mają otworów pneumatycznych. Piąty kręg piersiowy jest wypukły obustronnie. Kręgi piersiowe od 6 do 11 mają szerokie trzony o kształcie zbliżonym do nerek. Są one również puste z przodu i wypukłe z tyłu. W [[synsacrum]] znajduje się 9, całkowicie zrośniętych ze sobą kręgów krzyżowych. Zachowało się co najmniej 5 kręgów ogonowych, w których nie ma szerworów. Być może ''Patagopteryx'' miał długi ogon, jednak dostępny materiał uniemożliwia potwierdzenie obecności lub braku pygostylu (Chiappe, 2002). | + | Odcinek szyjny ''Patagopteryx'' może liczyć co najmniej 13 kręgów. Kręgi szyjne są wydłużone i mają powierzchnie stawowe w kształcie siodła. Pierwszy kręg szyjny zwany atlasem ma kształt pierścienia. Jego trzon jest mały, a łuk neuralny nie jest z nim połączony. Z kolei drugi (''axis'') jest wydłużony podobnie jak następujące kręgi. Trzony kręgów szyjnych 3-5 mają siodłowate powierzchnie stawowe. Kręgi piersiowe są krótsze niż szyjne, a ich trzony nie mają otworów pneumatycznych. Piąty kręg piersiowy jest wypukły obustronnie. Kręgi piersiowe od 6 do 11 mają szerokie trzony o kształcie zbliżonym do nerek. Są one również puste z przodu i wypukłe z tyłu. W ''[[synsacrum]]'' znajduje się 9, całkowicie zrośniętych ze sobą kręgów krzyżowych. Zachowało się co najmniej 5 kręgów ogonowych, w których nie ma szerworów. Być może ''Patagopteryx'' miał długi ogon, jednak dostępny materiał uniemożliwia potwierdzenie obecności lub braku pygostylu (Chiappe, 2002). |
| − | Obręcz piersiowa ''Patagopteryx'' składa się jedynie z kości kruczej i łopatki. Obydwie kości łączą się pod kątem 65 stopni. W odróżnieniu od większości współczesnych ptaków, nie ma on widełek. Kość krucza jest prosta, trójkątna i proporcjonalnie krótka (ok. 65% łopatki. Jej proksymalny koniec swoim wyglądem zupełnie różni się od tych u współczesnych ptaków. Łopatka mierząca 6 cm długości jest dobrze uwarstwienia i stosunkowo szeroka, szczególnie w swojej dystalnej połowie. Mostek jest cienki i lekko wypukły brzusznie. Kość ramienna o długości 6,6 cm jest masywna oraz dłuższa niż kość łokciowa. W widoku grzbietowym ma sigmaoidalny kształt. Dystalna połowa trzonu kości łokciowej jest silnie ściśnięta od góry w dół, zaś kość promieniowa jest znacznie smuklejsza od łokciowej. [[Carpometacarpus]] jest krótką kością (Chiappe, 2002). | + | Obręcz piersiowa ''Patagopteryx'' składa się jedynie z kości kruczej i łopatki. Obydwie kości łączą się pod kątem 65 stopni. W odróżnieniu od większości współczesnych ptaków, nie ma on widełek. Kość krucza jest prosta, trójkątna i proporcjonalnie krótka (ok. 65% łopatki. Jej proksymalny koniec swoim wyglądem zupełnie różni się od tych u współczesnych ptaków. Łopatka mierząca 6 cm długości jest dobrze uwarstwienia i stosunkowo szeroka, szczególnie w swojej dystalnej połowie. Mostek jest cienki i lekko wypukły brzusznie. Kość ramienna o długości 6,6 cm jest masywna oraz dłuższa niż kość łokciowa. W widoku grzbietowym ma sigmaoidalny kształt. Dystalna połowa trzonu kości łokciowej jest silnie ściśnięta od góry w dół, zaś kość promieniowa jest znacznie smuklejsza od łokciowej. ''[[Carpometacarpus]]'' jest krótką kością (Chiappe, 2002). |
| − | Kości biodrowe są wydłużone i szeroko oddzielone od siebie na całej długości, zaś kulszowa - wydłużoną, bocznie ściśniętą kością. Panewka k. biodrowej jest duża, okrągła i ma grube ściany. Kość łonowa jest połączona swoją bliższą częścią z kością kulszową. Ma ona jednakową szerokość na całej swojej długości. Kość udowa jest solidna i ma łukowaty kształt, a jej głowa - duża, masywna i kulista. [[Tibiotarsus]] jest smukłą, wydłużoną kością. Trzon tej kości jest prosty i wydrążony, ze ściankami o grubości około 0,8-1 mm. Proksymalny koniec kości strzałkowej jest rozszerzony na całej swojej i ściśnięty bocznie. [[Tarsometatarsus]] to kość krótka mająca ok. 48% długości k. udowej oraz ok. 34% [[tibiotarsus]]. Podobnie jak u przedstawicieli Ornithurae kości śródstopia II-IV ''Patagopteryx'' są całkowicie zrośnięte ze sobą oraz z dystalnymi kośćmi stępu. Kość śródstopia II i III są bardziej masywne niż k. śródstopia IV, które jest nieco smuklejsze i bardziej zgrabne. Śródstopie III jest proste. Stopa ma cztery mocny, długimi palcami skierowanymi do przodu. III palec jest najdłuższy i zbliżony wymiarami do [[tarsometatarsus]], zaś I - najkrótszy i mocny (Chiappe, 2002). | + | Kości biodrowe są wydłużone i szeroko oddzielone od siebie na całej długości, zaś kulszowa - wydłużoną, bocznie ściśniętą kością. Panewka k. biodrowej jest duża, okrągła i ma grube ściany. Kość łonowa jest połączona swoją bliższą częścią z kością kulszową. Ma ona jednakową szerokość na całej swojej długości. Kość udowa jest solidna i ma łukowaty kształt, a jej głowa - duża, masywna i kulista. [[Tibiotarsus]] jest smukłą, wydłużoną kością. Trzon tej kości jest prosty i wydrążony, ze ściankami o grubości około 0,8-1 mm. Proksymalny koniec kości strzałkowej jest rozszerzony na całej swojej i ściśnięty bocznie. [[Tarsometatarsus]] to kość krótka mająca ok. 48% długości k. udowej oraz ok. 34% ''[[tibiotarsus]]''. Podobnie jak u przedstawicieli Ornithurae kości śródstopia II-IV ''Patagopteryx'' są całkowicie zrośnięte ze sobą oraz z dystalnymi kośćmi stępu. Kość śródstopia II i III są bardziej masywne niż k. śródstopia IV, które jest nieco smuklejsze i bardziej zgrabne. Śródstopie III jest proste. Stopa ma cztery mocny, długimi palcami skierowanymi do przodu. III palec jest najdłuższy i zbliżony wymiarami do ''[[tarsometatarsus]]'', zaś I - najkrótszy i mocny (Chiappe, 2002). |
==Etymologia== | ==Etymologia== | ||
| − | Nazwa rodzajowa ''Patagopteryx'' to połączenie hiszpańskiego ''patagon'' (wielka stopa) | + | Nazwa rodzajowa ''Patagopteryx'' to połączenie hiszpańskiego ''patagon'' (wielka stopa) nawiązującego do prowincji Patagonia, gdzie odnaleziono jego szczątki oraz greckiego ''pteryx'' (skrzydło). Epitet gatunkowy ''deferrariisi'' honoruje profesora i dyrektora Museo de Ciencias Naturales, Universidad Nacional del Comahue Oscara de Ferrariis. |
==Spis gatunków== | ==Spis gatunków== | ||
{| class="wikitable" | {| class="wikitable" | ||
| {{V|''Patagopteryx''}} | | {{V|''Patagopteryx''}} | ||
| − | | {{Kpt| | + | | {{Kpt|Alvarenga}} i {{Kpt|[[Bonaparte]]}}, [[1992]] |
|- | |- | ||
| {{V|''P. deferrariisi''}} | | {{V|''P. deferrariisi''}} | ||
| − | | {{Kpt|Alvarenga}} i {{Kpt|Bonaparte}}, 1992 | + | | {{Kpt|Alvarenga}} i {{Kpt|[[Bonaparte]]}}, [[1992]] |
|} | |} | ||
==Bibliografia== | ==Bibliografia== | ||
<small> | <small> | ||
| − | de Alvarenga H.M.F. & Bonaparte, J.F. (1992) "A new flightless landbird from the Cretaceous of Patagonia". Los Angeles County Museum of Natural History, Science Series. 36: 51-64 | + | de Alvarenga H. M. F. & Bonaparte, J. F. (1992) "A new flightless landbird from the Cretaceous of Patagonia". Los Angeles County Museum of Natural History, Science Series. 36: 51-64 |
| − | Chiappe, L.M (2002) "Osteology of the flightless ''Patagopteryx deferrariisi'' from the Late Cretaceous of Patagonia (Argentina)". [w] | + | Chiappe, L. M (2002) "Osteology of the flightless ''Patagopteryx deferrariisi'' from the Late Cretaceous of Patagonia (Argentina)". [w:] Chiappe, L. M. & Witmer, L. M. (red). "Mesozoic Birds: Above the Heads of Dinosaurs". University of California Press. pp., pp 281-316. |
Chinsamy, A., Chiappe, L. M., & Dodson, P. (1995). "Mesozoic avian bone microstructure: physiological implications ". Paleobiology, 21(4), 561-574. | Chinsamy, A., Chiappe, L. M., & Dodson, P. (1995). "Mesozoic avian bone microstructure: physiological implications ". Paleobiology, 21(4), 561-574. | ||
| Linia 85: | Linia 87: | ||
[[Kategoria:Pygostylia]] | [[Kategoria:Pygostylia]] | ||
[[Kategoria:Ornithothoraces]] | [[Kategoria:Ornithothoraces]] | ||
| + | [[Kategoria:Euornithes]] | ||
[[Kategoria:Ornithuromorpha]] | [[Kategoria:Ornithuromorpha]] | ||
| + | [[Kategoria:Patagopterygiformes]] | ||
[[Kategoria:Ameryka Południowa (ptaki)]] | [[Kategoria:Ameryka Południowa (ptaki)]] | ||
[[Kategoria:Argentyna (ptaki)]] | [[Kategoria:Argentyna (ptaki)]] | ||
Aktualna wersja na dzień 17:01, 11 kwi 2025
| Autor: | Paweł Konarzewski |
| Patagopteryx (patagopteryks) | |
|---|---|
| Długość | 40 cm [1] |
| Wysokość | 26 cm (w biodrach) [1] |
| Masa | 2 kg [1] |
| Miejsce | Argentyna - Neuquén |
| Czas |
ok. 85,5-83,6 Ma |
| Systematyka | Dinosauria |
 Rekonstrukcja Patagopteryx. Autor: FunkMonk (Michael B. H.) [2] | |
Wstęp
Patagopteryx to ptak zbliżony wielkością do dzisiejszej kury żyjący w późnej kredzie na obszarze dzisiejszej Argentyny. Jest to pierwszy opisany lądowy nielotny ptak i zarazem bardziej kompletny odnaleziony na półkuli południowej. Badanie histologiczne kości Patagopteryx wykazało, że on naprzemienne okresy spowolnionego i szybkiego wzrostu (Chinsamy i in., 1995).
Materiał kopalny
Holotyp (MACN-N 03) to szkielet pozaczaszkowy obejmujący 5 kręgów szyjnych, 11 piersiowych i 2 ogonowe, synsacrum, większą część obręczy barkowej i miedniczej, skrzydeł oraz kończyn tylnych.
Materiał przypisany to:
- MACN-N-10 - 5 fragmentów tarsometatarsus (co najmniej od 3 osobników) oraz paliczki stopy
- MACN-N-11 - prawie kompletny szkielet zawierający czaszkę oraz szczęki
- MACN-N-14 - 4 artykułowane kręgi piersiowe oraz inne fragmenty kręgów
- MUCPv-18 - kompletna kończyna tylna, kilka fragmentów miednicy oraz czaszki
- MUCPv-207 - część kończyny tylnej, synsacrum oraz kilka innych kręgów
Budowa
Czaszka
Zachowała się jedynie połowa czaszki Patagopteryx, w tym niewielka część żuchwy. Nie wiadomo czy w pysku znajdowały się zęby. Dach czaszki tworzą głównie kości czołowe, które są oddzielone od siebie prostym szwem. Kości te są płaskie i nachylone do przodu. Patagopteryks ma bardzo duże oczodoły, które są ograniczone przez kości czołowe i boczne klinowe. Kość bocznoklinowa prawdopodobnie tworzy krótki wyrostek zaoczodołowy, co może wskazać, że nie ma on kości zaoczodołowej. Kość skrzydłowa jest połączona z kością kwadratową, która ma otwór pneumatyczny (Chiappe, 2002).
Szkielet pozaczaszkowy
Odcinek szyjny Patagopteryx może liczyć co najmniej 13 kręgów. Kręgi szyjne są wydłużone i mają powierzchnie stawowe w kształcie siodła. Pierwszy kręg szyjny zwany atlasem ma kształt pierścienia. Jego trzon jest mały, a łuk neuralny nie jest z nim połączony. Z kolei drugi (axis) jest wydłużony podobnie jak następujące kręgi. Trzony kręgów szyjnych 3-5 mają siodłowate powierzchnie stawowe. Kręgi piersiowe są krótsze niż szyjne, a ich trzony nie mają otworów pneumatycznych. Piąty kręg piersiowy jest wypukły obustronnie. Kręgi piersiowe od 6 do 11 mają szerokie trzony o kształcie zbliżonym do nerek. Są one również puste z przodu i wypukłe z tyłu. W synsacrum znajduje się 9, całkowicie zrośniętych ze sobą kręgów krzyżowych. Zachowało się co najmniej 5 kręgów ogonowych, w których nie ma szerworów. Być może Patagopteryx miał długi ogon, jednak dostępny materiał uniemożliwia potwierdzenie obecności lub braku pygostylu (Chiappe, 2002).
Obręcz piersiowa Patagopteryx składa się jedynie z kości kruczej i łopatki. Obydwie kości łączą się pod kątem 65 stopni. W odróżnieniu od większości współczesnych ptaków, nie ma on widełek. Kość krucza jest prosta, trójkątna i proporcjonalnie krótka (ok. 65% łopatki. Jej proksymalny koniec swoim wyglądem zupełnie różni się od tych u współczesnych ptaków. Łopatka mierząca 6 cm długości jest dobrze uwarstwienia i stosunkowo szeroka, szczególnie w swojej dystalnej połowie. Mostek jest cienki i lekko wypukły brzusznie. Kość ramienna o długości 6,6 cm jest masywna oraz dłuższa niż kość łokciowa. W widoku grzbietowym ma sigmaoidalny kształt. Dystalna połowa trzonu kości łokciowej jest silnie ściśnięta od góry w dół, zaś kość promieniowa jest znacznie smuklejsza od łokciowej. Carpometacarpus jest krótką kością (Chiappe, 2002).
Kości biodrowe są wydłużone i szeroko oddzielone od siebie na całej długości, zaś kulszowa - wydłużoną, bocznie ściśniętą kością. Panewka k. biodrowej jest duża, okrągła i ma grube ściany. Kość łonowa jest połączona swoją bliższą częścią z kością kulszową. Ma ona jednakową szerokość na całej swojej długości. Kość udowa jest solidna i ma łukowaty kształt, a jej głowa - duża, masywna i kulista. Tibiotarsus jest smukłą, wydłużoną kością. Trzon tej kości jest prosty i wydrążony, ze ściankami o grubości około 0,8-1 mm. Proksymalny koniec kości strzałkowej jest rozszerzony na całej swojej i ściśnięty bocznie. Tarsometatarsus to kość krótka mająca ok. 48% długości k. udowej oraz ok. 34% tibiotarsus. Podobnie jak u przedstawicieli Ornithurae kości śródstopia II-IV Patagopteryx są całkowicie zrośnięte ze sobą oraz z dystalnymi kośćmi stępu. Kość śródstopia II i III są bardziej masywne niż k. śródstopia IV, które jest nieco smuklejsze i bardziej zgrabne. Śródstopie III jest proste. Stopa ma cztery mocny, długimi palcami skierowanymi do przodu. III palec jest najdłuższy i zbliżony wymiarami do tarsometatarsus, zaś I - najkrótszy i mocny (Chiappe, 2002).
Etymologia
Nazwa rodzajowa Patagopteryx to połączenie hiszpańskiego patagon (wielka stopa) nawiązującego do prowincji Patagonia, gdzie odnaleziono jego szczątki oraz greckiego pteryx (skrzydło). Epitet gatunkowy deferrariisi honoruje profesora i dyrektora Museo de Ciencias Naturales, Universidad Nacional del Comahue Oscara de Ferrariis.
Spis gatunków
| Patagopteryx | Alvarenga i Bonaparte, 1992 |
| P. deferrariisi | Alvarenga i Bonaparte, 1992 |
Bibliografia
de Alvarenga H. M. F. & Bonaparte, J. F. (1992) "A new flightless landbird from the Cretaceous of Patagonia". Los Angeles County Museum of Natural History, Science Series. 36: 51-64
Chiappe, L. M (2002) "Osteology of the flightless Patagopteryx deferrariisi from the Late Cretaceous of Patagonia (Argentina)". [w:] Chiappe, L. M. & Witmer, L. M. (red). "Mesozoic Birds: Above the Heads of Dinosaurs". University of California Press. pp., pp 281-316.
Chinsamy, A., Chiappe, L. M., & Dodson, P. (1995). "Mesozoic avian bone microstructure: physiological implications ". Paleobiology, 21(4), 561-574.
![[2]](https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Patagopteryx_deferrariisi.jpg){kind=link}
![[1]](https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Patagopteryx_skeleton.jpg){kind=link}