Spinops: Różnice pomiędzy wersjami
m (→Diagnoza) |
m (Mallon i in., 2025) |
||
| (Nie pokazano 12 wersji utworzonych przez 5 użytkowników) | |||
| Linia 1: | Linia 1: | ||
{{DISPLAYTITLE:''Spinops''}} | {{DISPLAYTITLE:''Spinops''}} | ||
| − | + | {{Opis | |
| − | { | + | |Autor = [[Łukasz Czepiński]] |
| − | | Autor | + | |Korekta = [[Maciej Ziegler]], [[Marcin Szermański]], [[Paweł Konarzewski]] |
| − | + | |nazwa = ''Spinops'' (spinops) | |
| − | + | |długość = 4,5 m <ref name=Paul2016>Paul, G.S. (2016). "The Princeton Field Guide to Dinosaurs: 2nd Edition" wyd. Princeton University.</ref> | |
| − | + | |wysokość = | |
| − | | [[Maciej Ziegler]] | + | |masa = 1,5 t <ref name=Paul2016></ref> |
| − | | | + | |dieta = roślinożerny |
| − | + | |miejsce = [[Kanada]] - Alberta i Saskatchewan | |
| − | + | <small>(górna część [[formacja|formacji]] [[Oldman]] lub dolna [[Dinosaur Park]])</small> | |
| − | + | |czas = {{Występowanie|77|75.8}} | |
| − | + | ok. 77-75,8 [[Ma]]<br> | |
| − | + | <small>[[późna kreda]] ([[kampan]])</small> | |
| − | + | |systematyka = | |
| − | | | + | [[Dinosauria]] |
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | | | ||
| − | |||
| − | | | ||
| − | | | ||
| − | |||
| − | | [[Kanada]] | ||
| − | <small>(formacja [[Oldman]] | ||
| − | | | ||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | <small> | ||
| − | | | ||
| − | |||
| − | |||
[[Ornithischia]] | [[Ornithischia]] | ||
[[Ceratopsia]] | [[Ceratopsia]] | ||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
[[Ceratopsoidea]] | [[Ceratopsoidea]] | ||
| Linia 47: | Linia 25: | ||
[[Centrosaurinae]] | [[Centrosaurinae]] | ||
| − | + | ||
| − | + | [[Eucentrosaura]] | |
| − | + | ||
| − | | | + | ? [[Centrosaurini]] |
| − | + | |grafika = Spinops UDL.png | |
| − | | | + | |podpis = Rekonstrukcja przyżyciowa spinopsa. Autor: UnexpectedDinoLesson [https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Spinops_UDL.png] |
| − | | | + | |PorównanieGrupa = |
| − | <display_points type="terrain"> | + | |PorównanieDługość = |
| − | + | |mapa = | |
| + | <display_points type="terrain" zoom=4> | ||
| + | 50.838076, -111.60103700000002~[[Dinosaur Provincial Park]]~<small>''[[Spinops]] sternbergorum'' - '''NHMUK R16307''', NHMUK R16308, NHMUK R16306, NHMUK R16309</small> | ||
</display_points> | </display_points> | ||
| − | + | }} | |
| − | |||
==Wstęp== | ==Wstęp== | ||
| − | ''Spinops'' to [[centrozauryn]], blisko spokrewniony z ''[[Centrosaurus]]'' i ''[[Styracosaurus]]'', żyjący w późnej kredzie na terenie dzisiejszej Kanady. | + | ''Spinops'' to [[centrozauryn]], blisko spokrewniony z ''[[Centrosaurus]]'' i ''[[Styracosaurus]]'', żyjący w [[późna kreda|późnej kredzie]] na terenie dzisiejszej Kanady. |
==Historia odkrycia== | ==Historia odkrycia== | ||
| − | Latem 1916 roku [[Charles H. Sternberg]] wraz z synem | + | [[Plik:Spinops.jpg|thumb|Czaszkowy materiał kopalny ''S. sternbergorum''. Autor: Źródło: Farke i in., 2011. [https://app.pan.pl/article/item/app20100121.html]]] |
| − | + | Latem 1916 roku [[Charles H. Sternberg]] wraz z synem [[Levi Sternberg|Levim Sternbergiem]] prowadzili poszukiwania skamieniałości na terenie obecnego [[Dinosaur Provincial Park]] w stanie Alberta w Kanadzie. Natrafili wówczas na datowany na [[kampan]] poziom kościonośny [[centrozauryn]]ów kilku [[rodzaj]]ów, w tym również, jeszcze wtedy nieznany, ''Spinops''. Charles Sternberg już wtedy sądził, że materiał kostny należy do nieznanego dotychczas taksonu, blisko spokrewnionego ze ''[[Styracosaurus]] albertensis'', jednakże Arthur Smith Woodward, ówczesny kustosz Brytyjskiego Muzeum Historii Naturalnej, które finansowało wykopaliska Sternbergów, nie był zadowolony jakością okazu. Zachował się nawet anonimowy list do C.H. Sternberga, w którym cała kolekcja została nazwana "odpadkami". W 2011 roku odnaleziony w archiwum muzeum materiał kostny został ponownie wypreparowany i opisany przez zespół [[Farke|Andrewa A. Farke'a]] jako nowy [[takson]] - ''Spinops sternbergorum''. | |
| − | W 2011 roku odnaleziony w archiwum muzeum materiał kostny został ponownie wypreparowany i opisany przez zespół [[Farke|Andrewa A. Farke'a]] jako nowy [[takson]] - ''Spinops sternbergorum''. | ||
==Datowanie== | ==Datowanie== | ||
| − | Bazując na ograniczonych danych stratygraficznych, informacjach o lokalizacji odnalezionych 95 lat wcześniej skamieniałości, a także korzystający z analiz [[paleopalinologia|paleopalinologicznych]] (nauki o skamieniałych pyłkach roślin) ustalono, że znalezisko znajdowało się albo w górnej części formacji [[Oldman]] (77 | + | Bazując na ograniczonych danych stratygraficznych, informacjach o lokalizacji odnalezionych 95 lat wcześniej skamieniałości, a także korzystający z analiz [[paleopalinologia|paleopalinologicznych]] (nauki o skamieniałych pyłkach roślin) ustalono, że znalezisko znajdowało się albo w górnej części formacji [[Oldman]] (77-76,5 Ma), albo w dolnej części formacji [[Dinosaur Park]] (76,5-75,8 [[Ma]]), jednak Sampson i in. (2013), uznając, że spinops pochodzi z formacji [[Oldman]], podali wiek 79-77 Ma. Według Fowlera (2017) omawiany centrozauryn żył w przedziale czasowym wynoszącym od 77 do 76,4 [[Ma]]. |
==Materiał kopalny== | ==Materiał kopalny== | ||
| − | [[Plik: | + | [[Plik:Spinops sternbergorum holotype.jpg|thumb|Kości czaszki należące do ''Spinops''. Źródło: Farke i in., 2011. [https://app.pan.pl/article/item/app20100121.html]]] |
| − | [[Holotyp|Okaz holotypowy]] to NHMUK R16307 - kość ciemieniowa. | + | [[Holotyp|Okaz holotypowy]] to NHMUK R16307 - niekompletna kość ciemieniowa. |
| − | |||
Poza holotypem do rodzaju ''Spinops'' przypisano również: | Poza holotypem do rodzaju ''Spinops'' przypisano również: | ||
| − | NHMUK R16308 - część kości ciemieniowej, | + | NHMUK R16308 - część kości ciemieniowej, niekompletna kość zębowa oraz niemożliwe do zidentyfikowania elementy kończyn |
| − | NHMUK R16306 - niekompletna czaszka | + | NHMUK R16306 - niekompletna czaszka |
NHMUK R16309 - niekompletna prawa kość łuskowa. | NHMUK R16309 - niekompletna prawa kość łuskowa. | ||
| − | |||
Chociaż materiał nie został znaleziony w stanie [[artykulacja|artykulacji]], to jego położenie (wszystkie okazy w swoim bliskim sąsiedztwie) sugeruje, że nie mamy do czynienia z więcej niż jednym taksonem ceratopsyda (nie doszło do wymieszania okazów spinopsa z okazami innych rodzajów). Z kolei odnalezione izolowane elementy kostne nie mogą być z całą pewnością przypisane do jakiegokolwiek taksonu. | Chociaż materiał nie został znaleziony w stanie [[artykulacja|artykulacji]], to jego położenie (wszystkie okazy w swoim bliskim sąsiedztwie) sugeruje, że nie mamy do czynienia z więcej niż jednym taksonem ceratopsyda (nie doszło do wymieszania okazów spinopsa z okazami innych rodzajów). Z kolei odnalezione izolowane elementy kostne nie mogą być z całą pewnością przypisane do jakiegokolwiek taksonu. | ||
| − | |||
| − | + | Mallon i współpracownicy (2025) do omawianego rodzaju przypisali również niekompletną kość ciemieniową (RSKM P2178.1) wydobytą w stanowisku Muddy Lake pochodzącą z prowincji Saskatchewan ([[formacja]] [[Dinosaur Park]]). | |
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | == | + | ==Budowa i paleobiologia== |
| − | + | [[Plik:Spinops sternbergorum.jpg|thumb|Częściowa czaszka okazu NHMUK R16306. Źródło: Farke i in., 2011. [https://app.pan.pl/article/item/app20100121.html]]] | |
| + | ''Spinops'' podobnie jak ''[[Centrosaurus]]'' i ''[[Styracosaurus]]'', miał niewielkie skierowane ku górze rogi nadoczne oraz duży i prosty róg nosowy. Na kości ciemieniowej znajdowały się dwa symetryczne, zakrzywione ku dołowi różki ''[[epiparietales]]''. Druga para niezwykle wydłużonych i skierowanych do tyłu rożków była niepodobna do tych u ''C. apertus'' czy ''S. albertensis''. Ogólna morfologia kości łuskowej ''Spinops'' przypominała tą u pozostałych [[Centrosaurinae]] (Farke i in., 2011). | ||
| − | + | ''Spinops'' był czworonożnym roślinożercą, żyjącym w środowisku dobrze nawodnionym - być może na zalesionych obszarach zalewowych z przybrzeżnymi bagnami i moczarami, o chłodnych zimach (Paul, 2016). Pionowo ustawiony róg nosowy sugeruje, że zwierzę to, podobnie jak ''Centrosaurus'' czy ''Styracosaurus'' atakowało napastników pchnięciami skierowanymi w górę. Małe różki nad oczodołami, jak również spore ''epiparietales'' najpewniej nie były używane do obrony. Wydatne ''epiparietales'' (jeśli były elementem [[dymorfizm płciowy|dymorfizmu płciowego]] i występowały u samców) mogły służyć jako wabik na samice w trakcie pory godowej. Zobacz też: [[Ceratopsoidea#Paleobiologia]]. | |
| − | ''Spinops'' był czworonożnym roślinożercą, żyjącym w środowisku dobrze nawodnionym - być może na zalesionych obszarach zalewowych z przybrzeżnymi bagnami i moczarami, o chłodnych zimach | ||
==Etymologia== | ==Etymologia== | ||
| − | Nazwa [[rodzaj|rodzajowa]] to połączenie dwóch słów - ''spina'' (łac. "kolec") i ''ops'' (gr. "twarz"), co odnosi się do ornamentacji twarzowej części czaszki tego zwierzęcia. | + | Nazwa [[rodzaj|rodzajowa]] to połączenie dwóch słów - ''spina'' (łac. "kolec") i ''ops'' (gr. "twarz"), co odnosi się do ornamentacji twarzowej części czaszki tego zwierzęcia. Epitet [[gatunek|gatunkowy]] honoruje Charles'a H. i Levi'ego Sternbergów, odkrywców oryginalnych okazów spinopsa. |
| − | |||
| − | Epitet [[gatunek|gatunkowy]] honoruje Charles'a H. i Levi'ego Sternbergów, odkrywców oryginalnych okazów spinopsa. | ||
==Spis gatunków== | ==Spis gatunków== | ||
{| class="wikitable" | {| class="wikitable" | ||
| − | + | |{{V| ''Spinops''}} | |
| − | | [[Farke]], [[Ryan]], [[Barrett]], [[Tanke]], [[Braman]], [[Loewen]] i [[Graham]], [[2011]] | + | | {{Kpt|[[Andrew Farke|Farke]], [[Michael Ryan|Ryan]], [[Paul Barrett|Barrett]], [[Darren Tanke|Tanke]], [[Dennis Braman|Braman]], [[Mark Loewen|Loewen]]}} i {{Kpt|[[Mark Graham|Graham]]}}, [[2011]] |
|- | |- | ||
| − | + | |{{V| ''S. sternbergorum''}} | |
| − | | | + | | {{Kpt|Farke, [[Ryan]], [[Barrett]], [[Tanke]], Braman, [[Loewen]]}} i {{Kpt|Graham}}, [[2011]] |
|} | |} | ||
==Bibliografia== | ==Bibliografia== | ||
| − | <small><references | + | <small> |
| + | Farke, A. A., Ryan, M. J., Barrett, P. M., Tanke, D. H., Braman, D. R., Loewen, M. A., & Graham, M. R. (2011). "A new centrosaurine from the Late Cretaceous of Alberta, Canada, and the evolution of parietal ornamentation in horned dinosaurs". Acta Palaeontologica Polonica, 56(4), 691-702. [[doi:10.4202/app.2010.0121]] | ||
| + | |||
| + | Fowler, D. W. (2017). "Revised geochronology, correlation, and dinosaur stratigraphic ranges of the Santonian-Maastrichtian (Late Cretaceous) formations of the Western Interior of North America". PLoS ONE, 12(11), e0188426. [[doi:10.1371/journal.pone.0188426]] | ||
| + | |||
| + | Mallon, J., Ryan, M., & Tokaryk, T. (2025). "A ''Spinops sternbergorum'' (Ornithsichia: Ceratopsia) parietal from the Dinosaur Park Formation (upper Campanian) of Muddy Lake, Saskatchewan". The Canadian Field-Naturalist, 138(4), 294-299. [[doi:10.22621/cfn.v138i4.3451]] | ||
| + | |||
| + | Sampson, S. D., Lund, K. E., Loewen, M. A., Farke, A. A. & Clayton, K. E. (2013). "A remarkable short-snouted horned dinosaur from the Late Cretaceous (Late Campanian) of southern Laramidia". Proceedings of the Royal Society of London, series B. [[doi:10.1098/rspb.2013.1186]] | ||
| + | <references/></small> | ||
[[Kategoria:Dinosauria]] | [[Kategoria:Dinosauria]] | ||
Aktualna wersja na dzień 13:08, 17 paź 2025
| Autor: | Łukasz Czepiński |
| Korekta: | Maciej Ziegler, Marcin Szermański, Paweł Konarzewski |
| Spinops (spinops) | |
|---|---|
| Długość | 4,5 m [1] |
| Masa | 1,5 t [1] |
| Dieta | roślinożerny |
| Miejsce | Kanada - Alberta i Saskatchewan
(górna część formacji Oldman lub dolna Dinosaur Park) |
| Czas |
ok. 77-75,8 Ma |
| Systematyka | Dinosauria |
 Rekonstrukcja przyżyciowa spinopsa. Autor: UnexpectedDinoLesson [4] | |
| Mapa znalezisk | |
Wczytywanie mapy…
| |
Wstęp
Spinops to centrozauryn, blisko spokrewniony z Centrosaurus i Styracosaurus, żyjący w późnej kredzie na terenie dzisiejszej Kanady.
Historia odkrycia
Latem 1916 roku Charles H. Sternberg wraz z synem Levim Sternbergiem prowadzili poszukiwania skamieniałości na terenie obecnego Dinosaur Provincial Park w stanie Alberta w Kanadzie. Natrafili wówczas na datowany na kampan poziom kościonośny centrozaurynów kilku rodzajów, w tym również, jeszcze wtedy nieznany, Spinops. Charles Sternberg już wtedy sądził, że materiał kostny należy do nieznanego dotychczas taksonu, blisko spokrewnionego ze Styracosaurus albertensis, jednakże Arthur Smith Woodward, ówczesny kustosz Brytyjskiego Muzeum Historii Naturalnej, które finansowało wykopaliska Sternbergów, nie był zadowolony jakością okazu. Zachował się nawet anonimowy list do C.H. Sternberga, w którym cała kolekcja została nazwana "odpadkami". W 2011 roku odnaleziony w archiwum muzeum materiał kostny został ponownie wypreparowany i opisany przez zespół Andrewa A. Farke'a jako nowy takson - Spinops sternbergorum.
Datowanie
Bazując na ograniczonych danych stratygraficznych, informacjach o lokalizacji odnalezionych 95 lat wcześniej skamieniałości, a także korzystający z analiz paleopalinologicznych (nauki o skamieniałych pyłkach roślin) ustalono, że znalezisko znajdowało się albo w górnej części formacji Oldman (77-76,5 Ma), albo w dolnej części formacji Dinosaur Park (76,5-75,8 Ma), jednak Sampson i in. (2013), uznając, że spinops pochodzi z formacji Oldman, podali wiek 79-77 Ma. Według Fowlera (2017) omawiany centrozauryn żył w przedziale czasowym wynoszącym od 77 do 76,4 Ma.
Materiał kopalny
Okaz holotypowy to NHMUK R16307 - niekompletna kość ciemieniowa.
Poza holotypem do rodzaju Spinops przypisano również:
NHMUK R16308 - część kości ciemieniowej, niekompletna kość zębowa oraz niemożliwe do zidentyfikowania elementy kończyn
NHMUK R16306 - niekompletna czaszka
NHMUK R16309 - niekompletna prawa kość łuskowa.
Chociaż materiał nie został znaleziony w stanie artykulacji, to jego położenie (wszystkie okazy w swoim bliskim sąsiedztwie) sugeruje, że nie mamy do czynienia z więcej niż jednym taksonem ceratopsyda (nie doszło do wymieszania okazów spinopsa z okazami innych rodzajów). Z kolei odnalezione izolowane elementy kostne nie mogą być z całą pewnością przypisane do jakiegokolwiek taksonu.
Mallon i współpracownicy (2025) do omawianego rodzaju przypisali również niekompletną kość ciemieniową (RSKM P2178.1) wydobytą w stanowisku Muddy Lake pochodzącą z prowincji Saskatchewan (formacja Dinosaur Park).
Budowa i paleobiologia
Spinops podobnie jak Centrosaurus i Styracosaurus, miał niewielkie skierowane ku górze rogi nadoczne oraz duży i prosty róg nosowy. Na kości ciemieniowej znajdowały się dwa symetryczne, zakrzywione ku dołowi różki epiparietales. Druga para niezwykle wydłużonych i skierowanych do tyłu rożków była niepodobna do tych u C. apertus czy S. albertensis. Ogólna morfologia kości łuskowej Spinops przypominała tą u pozostałych Centrosaurinae (Farke i in., 2011).
Spinops był czworonożnym roślinożercą, żyjącym w środowisku dobrze nawodnionym - być może na zalesionych obszarach zalewowych z przybrzeżnymi bagnami i moczarami, o chłodnych zimach (Paul, 2016). Pionowo ustawiony róg nosowy sugeruje, że zwierzę to, podobnie jak Centrosaurus czy Styracosaurus atakowało napastników pchnięciami skierowanymi w górę. Małe różki nad oczodołami, jak również spore epiparietales najpewniej nie były używane do obrony. Wydatne epiparietales (jeśli były elementem dymorfizmu płciowego i występowały u samców) mogły służyć jako wabik na samice w trakcie pory godowej. Zobacz też: Ceratopsoidea#Paleobiologia.
Etymologia
Nazwa rodzajowa to połączenie dwóch słów - spina (łac. "kolec") i ops (gr. "twarz"), co odnosi się do ornamentacji twarzowej części czaszki tego zwierzęcia. Epitet gatunkowy honoruje Charles'a H. i Levi'ego Sternbergów, odkrywców oryginalnych okazów spinopsa.
Spis gatunków
| Spinops | Farke, Ryan, Barrett, Tanke, Braman, Loewen i Graham, 2011 |
| S. sternbergorum | Farke, Ryan, Barrett, Tanke, Braman, Loewen i Graham, 2011 |
Bibliografia
Farke, A. A., Ryan, M. J., Barrett, P. M., Tanke, D. H., Braman, D. R., Loewen, M. A., & Graham, M. R. (2011). "A new centrosaurine from the Late Cretaceous of Alberta, Canada, and the evolution of parietal ornamentation in horned dinosaurs". Acta Palaeontologica Polonica, 56(4), 691-702. doi:10.4202/app.2010.0121
Fowler, D. W. (2017). "Revised geochronology, correlation, and dinosaur stratigraphic ranges of the Santonian-Maastrichtian (Late Cretaceous) formations of the Western Interior of North America". PLoS ONE, 12(11), e0188426. doi:10.1371/journal.pone.0188426
Mallon, J., Ryan, M., & Tokaryk, T. (2025). "A Spinops sternbergorum (Ornithsichia: Ceratopsia) parietal from the Dinosaur Park Formation (upper Campanian) of Muddy Lake, Saskatchewan". The Canadian Field-Naturalist, 138(4), 294-299. doi:10.22621/cfn.v138i4.3451
Sampson, S. D., Lund, K. E., Loewen, M. A., Farke, A. A. & Clayton, K. E. (2013). "A remarkable short-snouted horned dinosaur from the Late Cretaceous (Late Campanian) of southern Laramidia". Proceedings of the Royal Society of London, series B. doi:10.1098/rspb.2013.1186
![[4]](https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Spinops_UDL.png){kind=link}