Ceratopsipes: Różnice pomiędzy wersjami
m (→Interpretacja) |
|||
| (Nie pokazano 3 wersji utworzonych przez jednego użytkownika) | |||
| Linia 17: | Linia 17: | ||
[[Ceratopsia]] | [[Ceratopsia]] | ||
| + | |||
| + | [[Neoceratopsia]] | ||
|czas = {{Występowanie|97|68}} | |czas = {{Występowanie|97|68}} | ||
ok. 97-68 [[Ma]]<br> | ok. 97-68 [[Ma]]<br> | ||
| Linia 23: | Linia 25: | ||
<small> ([[formacja|formacje]] [[Laramie]], [[Cantwell]], [[Nanushuk]] i [[Iron Springs]])</small> | <small> ([[formacja|formacje]] [[Laramie]], [[Cantwell]], [[Nanushuk]] i [[Iron Springs]])</small> | ||
| + | <hr> | ||
| + | [[Kanada]] - Alberta | ||
| + | |||
| + | <small>([[formacja]] [[Dinosaur Park]])</small> | ||
|grafika = Ceratopsipes goldenensis (dinosaur trackway) (Laramie Formation, Upper Cretaceous; Parfet Prehistoric Preserve, Golden, Colorado, USA) 20.jpg | |grafika = Ceratopsipes goldenensis (dinosaur trackway) (Laramie Formation, Upper Cretaceous; Parfet Prehistoric Preserve, Golden, Colorado, USA) 20.jpg | ||
|podpis = Trop ''Ceratopsipes goldenensis''. Fot. James St. John [https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Ceratopsipes_goldenensis_(dinosaur_trackway)_(Laramie_Formation,_Upper_Cretaceous%3B_Parfet_Prehistoric_Preserve,_Golden,_Colorado,_USA)_20.jpg] | |podpis = Trop ''Ceratopsipes goldenensis''. Fot. James St. John [https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Ceratopsipes_goldenensis_(dinosaur_trackway)_(Laramie_Formation,_Upper_Cretaceous%3B_Parfet_Prehistoric_Preserve,_Golden,_Colorado,_USA)_20.jpg] | ||
| Linia 30: | Linia 36: | ||
}} | }} | ||
==Wstęp== | ==Wstęp== | ||
| − | ''Ceratopsipes'' to późnokredowy [[ichnotakson]] występujący na | + | ''Ceratopsipes'' to późnokredowy [[ichnotakson]] występujący na terenach dzisiejszych Stanów Zjednoczonych oraz Kanady. |
==Materiał kopalny== | ==Materiał kopalny== | ||
| Linia 47: | Linia 53: | ||
==Anatomia== | ==Anatomia== | ||
[[Plik:Ceratopsian manus study by tomozaurus.jpg|thumb|Dolna część przedniej kończyny ''[[Triceratops]]''. Autor: Tom Parker [http://tomozaurus.deviantart.com/art/Ceratopsian-manus-study-310734443].]] | [[Plik:Ceratopsian manus study by tomozaurus.jpg|thumb|Dolna część przedniej kończyny ''[[Triceratops]]''. Autor: Tom Parker [http://tomozaurus.deviantart.com/art/Ceratopsian-manus-study-310734443].]] | ||
| − | Sprawcą tropów ''Ceratopsipses goldenesis'' był duży czworonożny roślinożerca. Ślady z przednich łap były mniejsze niż z tylnych. Dłoń pozostawiła cztery odciski palców, które miały bardziej wklęsłe tylne krawędzie niż odciski palców stóp. Przednia łapa była szersza niż dłuższa. Stopa miała cztery palce oraz tępe odciski palców i zaokrągloną symetryczną piętą (Lockley i Hunt, 1995). Stewart i współautorzy (2023) zauważyli, że w śladach ceratopsydów z formacji Cantwell zachował się również V palec, jednakże w tropach ''Ceratopsipses goldenesis'' był on zredukowany i rzadko widoczny. Największy zachowany ślad dłoni ''Ceratopsipes'' z formacji [[Laramie]] miał 60 cm długości oraz 80 cm szerokości. | + | Sprawcą tropów ''Ceratopsipses goldenesis'' był duży czworonożny roślinożerca przypominający [[Triceratops|triceratopsa]]. Ślady z przednich łap były mniejsze niż z tylnych. Dłoń pozostawiła cztery odciski palców, które miały bardziej wklęsłe tylne krawędzie niż odciski palców stóp. Przednia łapa była szersza niż dłuższa. Stopa miała cztery palce oraz tępe odciski palców i zaokrągloną symetryczną piętą (Lockley i Hunt, 1995). Stewart i współautorzy (2023) zauważyli, że w śladach ceratopsydów z formacji Cantwell zachował się również V palec, jednakże w tropach ''Ceratopsipses goldenesis'' był on zredukowany i rzadko widoczny. Największy zachowany ślad dłoni ''Ceratopsipes'' z formacji [[Laramie]] miał 60 cm długości oraz 80 cm szerokości. |
==Interpretacja== | ==Interpretacja== | ||
| − | [[Plik: | + | [[Plik:Pops by Andrey Atuchin.jpg|thumb|Rekonstrukcja przyżyciowa triceratopsyna z formacji Laramie ("Pops"), prawdopodobnego sprawcę tropów ''Ceratopsipes goldenensis''. Autor: Andrey Atuchin [https://www.facebook.com/104254078199827/posts/pops-the-triceratopsby-andrey-atuchin/377690814189484/]]] |
| − | Tropy z formacji [[Laramie]] bez wątpienia pozostawił duży przedstawiciel [[Ceratopsidae]]. | + | Tropy z formacji [[Laramie]] bez wątpienia pozostawił duży przedstawiciel [[Ceratopsidae]] przypominający [[Triceratops|triceratopsa]]. Z osadów tej jednostki litostratygraficznej jest znany niekompletny szkielet przedstawiciela [[Triceratopsini]] (nosi on psendonim "Pops"), który przez [[Carpenter]]a i Younga (2002) został wstępnie uznany za ''[[Triceratops|Triceratops horridus]]'', lecz jego przynależność do tego [[rodzaj]]u jest niepewna. Zobacz więcej: [[Triceratops#Materiał wykluczony]]. Na podstawie śladów ''Ceratopsipses goldenesis'', Lockley i Hunt (1995) uznali, że [[Ceratopsidae|ceratopsydy]] miały kończyny ułożone pod tułowiem, a nie rozstawione na boki jak wcześniej sądzono. Do podobnych wniosków doszedł również Fujiwara (2009) w swoim badaniu. |
| + | |||
| + | Ze względu na słabe zachowanie śladów ceratopsydów z formacji [[Cantwell]], Stewart i in. (2023) nie zdefiniowali dla nich nowego ichnogatunku. Najstarsze i jednocześnie najmniejsze tropy z ichnorodzaju ''Ceratopsipes'' pochodzą z [[cenoman|cenomańskiej]] formacji skalnej Nanushuk. Jednakże Fiorillo i współpracownicy (2024) dla nich nie przypisali konkretnego ichnogatunku. | ||
| + | |||
| + | Crowell i Shimer (2021) opisują 5 morfotypów śladów dinozaurów z formacji [[Iron Springs]] znajdującej się w stanie Utah. Uznali, iż trzy z nich pozostawiły [[Ornithischia|dinozaury ptasiomiedniczne]] (oznaczone w publikacji jako A, B i C), zaś dwa kolejne - teropody (D i E). Ich zdaniem sprawcą tropów morfotypu C były ceratopsy. | ||
| + | |||
| + | Bell i współpracownicy (2025) odkryli liczne nagromadzenie śladów [[Ceratopsidae|ceratopsydów]] w środkowej części [[formacja|formacji skalnej]] [[Dinosaur Park]] z Kanady. Zachowały się tylko odciski stóp. Wykazują one typowe cechy dla ichnorodzaju ''Ceratopsipes'': wyraźnie widoczne cztery krótkie, tępo zakończone i szerokie palce, które są symetryczne. Ich układ sugeruje, że pozostawiły je zwierzęta poruszające się w stadzie. Najprawdopodobniej zostały one pozostawione przez ''[[Styracosaurus|Styracosaurus albertensis]]'' lub przedstawiciele rodzaju ''[[Chasmosaurus]]''. | ||
==Etymologia== | ==Etymologia== | ||
| − | Nazwa ichnorodzajowa ''Ceratopsipes'' | + | Nazwa ichnorodzajowa ''Ceratopsipes'' to zbitek greckiego wyrażenia ''ceratops'' (rogate oblicze lub rogata twarz) oraz zawiera łacińskie słowo ''pes'' (stopa). Epitet ichnogatunkowy ''goldenensis'' nawiązuje do miejsca odnalezienia tropów, którym było miasto Golden. |
==Spis ichnogatunków== | ==Spis ichnogatunków== | ||
| Linia 62: | Linia 74: | ||
|- | |- | ||
|{{V| ''C. goldenensis''}} | |{{V| ''C. goldenensis''}} | ||
| − | | {{Kpt|Lockey}} i {{Kpt|Hunt}}, 1995 | + | | {{Kpt|Lockey}} i {{Kpt|Hunt}}, [[1995]] |
|} | |} | ||
==Bibliografia== | ==Bibliografia== | ||
| − | <small>Carpenter, K., & Young, D. B. (2002). "Late Cretaceous dinosaurs from the Denver Basin, Colorado". Rocky Mountain Geology, 37(2), 237-254. [[doi:10.2113/gsrocky.37.2.237]] | + | <small>Bell, P. R., Pickles, B. J., Ashby, S. C., Walker, I. E., Hurst, S., Rampe, M., Durkin, P., & Brown, C. M. (2025). "A ceratopsid-dominated tracksite from the Dinosaur Park Formation (Campanian) at Dinosaur Provincial Park, Alberta, Canada". PLoS One, 20(7), e0324913. [[doi:10.1371/journal.pone.0324913]] |
| + | |||
| + | Carpenter, K., & Young, D. B. (2002). "Late Cretaceous dinosaurs from the Denver Basin, Colorado". Rocky Mountain Geology, 37(2), 237-254. [[doi:10.2113/gsrocky.37.2.237]] | ||
Crowell, J. K., & Shimer, G. T. (2021). "Late Cretaceous Dinosaur Tracks from the Iron Springs Formation, Iron County, Utah". The Compass: Earth Science Journal of Sigma Gamma Epsilon, 91(1), 1. [[doi:10.62879/c59475171]] | Crowell, J. K., & Shimer, G. T. (2021). "Late Cretaceous Dinosaur Tracks from the Iron Springs Formation, Iron County, Utah". The Compass: Earth Science Journal of Sigma Gamma Epsilon, 91(1), 1. [[doi:10.62879/c59475171]] | ||
| Linia 74: | Linia 88: | ||
Fujiwara, S.-I. (2009) "A Reevaluation of the manus structure in ''Triceratops'' (Ceratopsia: Ceratopsidae)". Journal of Vertebrate Paleontology, 29(4), 1136-1147. [[doi:10.1671/039.029.0406]] | Fujiwara, S.-I. (2009) "A Reevaluation of the manus structure in ''Triceratops'' (Ceratopsia: Ceratopsidae)". Journal of Vertebrate Paleontology, 29(4), 1136-1147. [[doi:10.1671/039.029.0406]] | ||
| − | Lockley, M. G. & Hunt, A. P. (1995). "Ceratopsid tracks and associated ichnofauna from the Laramie Formation (Upper Cretaceous: Maastrichtian) of Colorado". Journal of Vertebrate Paleontology. 15(3): 592–614. [[doi:10.1080/02724634.1995.10011251]] | + | Lockley, M. G., & Hunt, A. P. (1995). "Ceratopsid tracks and associated ichnofauna from the Laramie Formation (Upper Cretaceous: Maastrichtian) of Colorado". Journal of Vertebrate Paleontology. 15(3): 592–614. [[doi:10.1080/02724634.1995.10011251]] |
| − | Lockley, M.G. & Tempel, J. (2014). "“Fossil Trace” trace fossils: the historic, scientific and educational significance of Triceratops Trail—a controversial Upper Cretaceous tracksite complex in the Laramie Formation, Golden, Colorado": [w] Lockley, M.G., & Lucas, S.G. (red.) "Fossil Footprints of Western North America". New Mexico Museum of Natural History and Science, Bulletin 62, p. 441-457. | + | Lockley, M. G., & Tempel, J. (2014). "“Fossil Trace” trace fossils: the historic, scientific and educational significance of Triceratops Trail—a controversial Upper Cretaceous tracksite complex in the Laramie Formation, Golden, Colorado": [w] Lockley, M.G., & Lucas, S.G. (red.) "Fossil Footprints of Western North America". New Mexico Museum of Natural History and Science, Bulletin 62, p. 441-457. |
Stewart, D. G., Druckenmiller, P. S., Erickson, G. M., Benowitz, J. A., Capps, D. M., Knight, C. L., May K. C., & McCarthy, P. J. (2023). "Vertebrate ichnology and palaeoenvironmental associations of Alaska’s largest known dinosaur tracksite in the Cretaceous Cantwell Formation (Maastrichtian) of Denali National Park and Preserve". Historical Biology, 1-17. | Stewart, D. G., Druckenmiller, P. S., Erickson, G. M., Benowitz, J. A., Capps, D. M., Knight, C. L., May K. C., & McCarthy, P. J. (2023). "Vertebrate ichnology and palaeoenvironmental associations of Alaska’s largest known dinosaur tracksite in the Cretaceous Cantwell Formation (Maastrichtian) of Denali National Park and Preserve". Historical Biology, 1-17. | ||
| Linia 84: | Linia 98: | ||
[[Kategoria:Ichnotaksony]] | [[Kategoria:Ichnotaksony]] | ||
| + | [[Kategoria:Dinosauria (tropy)]] | ||
| + | [[Kategoria:Ornithischia (tropy)]] | ||
| + | [[Kategoria:Ceratopsia (tropy)]] | ||
| + | [[Kategoria:Ameryka Północna (tropy)]] | ||
| + | [[Kategoria:USA (tropy)]] | ||
| + | [[Kategoria:Kanada (tropy)]] | ||
| + | [[Kategoria:Mezozoik (tropy)]] | ||
| + | [[Kategoria:Kreda (tropy)]] | ||
| + | [[Kategoria:Cenoman (tropy)]] | ||
| + | [[Kategoria:Turon (tropy)]] | ||
| + | [[Kategoria:Koniak (tropy)]] | ||
| + | [[Kategoria:Santon (tropy)]] | ||
| + | [[Kategoria:Kampan (tropy)]] | ||
| + | [[Kategoria:Mastrycht (tropy)]] | ||
Aktualna wersja na dzień 19:14, 18 paź 2025
| Autor: | Paweł Konarzewski |
| Korekta: | Łukasz Czepiński |
| Ceratopsipes (ceratopsipes) | |
|---|---|
| Długość | do 60 cm |
| Szerokość | do 80 cm |
| Chód | czworonożny |
| Układ palców | I, II, III, IV, V (dłoń) I, II, III, IV (stopa) |
| Prawdopodobny sprawca | neoceratops i ceratopsyd |
| Miejsce | USA - Kolorado, Alaska i Utah
(formacje Laramie, Cantwell, Nanushuk i Iron Springs) Kanada - Alberta |
| Czas |
ok. 97-68 Ma |
| Systematyka ichnologiczna | Dinosauria |
_(Laramie_Formation,_Upper_Cretaceous;_Parfet_Prehistoric_Preserve,_Golden,_Colorado,_USA)_20.jpg) Trop Ceratopsipes goldenensis. Fot. James St. John [3] | |
Wstęp
Ceratopsipes to późnokredowy ichnotakson występujący na terenach dzisiejszych Stanów Zjednoczonych oraz Kanady.
Materiał kopalny
Za holotyp Ceratopsipses goldenesis został wybrany gipsowy odlew śladu stopy (UMC 220.1) będący częścią ścieżki ilustrowanej przez Lockleya (1986b: ryc 13a).
Paratypy to:
- UMC 220.2 - odizolowany odlew stopy z typowej lokalizacji (ten sam poziom stratygraficzny)
- UMC 220.3 - odizolowany odlew, prawdopodobnie odcisk dłoni, z słabo zachowanej ścieżki w typowej lokalizacji (ten sam poziom stratygraficzny)
- UMC 220.4-5 - naturalne odlewy odizolowanych odcisków dłoni z południowych odsłonięć
- UMC 220.6 - naturalny odlew stopy z południowych odsłonięć
Materiał przypisany izolowany ślad (TMP 81.12.3) oraz wiele nieskatalogowanych tropów.
Lockley i Tempel (2014) informują o małym odcisku stopy (UMC 220.9) mającym 30 cm długości oraz 35 cm szerokości.
Anatomia
Sprawcą tropów Ceratopsipses goldenesis był duży czworonożny roślinożerca przypominający triceratopsa. Ślady z przednich łap były mniejsze niż z tylnych. Dłoń pozostawiła cztery odciski palców, które miały bardziej wklęsłe tylne krawędzie niż odciski palców stóp. Przednia łapa była szersza niż dłuższa. Stopa miała cztery palce oraz tępe odciski palców i zaokrągloną symetryczną piętą (Lockley i Hunt, 1995). Stewart i współautorzy (2023) zauważyli, że w śladach ceratopsydów z formacji Cantwell zachował się również V palec, jednakże w tropach Ceratopsipses goldenesis był on zredukowany i rzadko widoczny. Największy zachowany ślad dłoni Ceratopsipes z formacji Laramie miał 60 cm długości oraz 80 cm szerokości.
Interpretacja
Tropy z formacji Laramie bez wątpienia pozostawił duży przedstawiciel Ceratopsidae przypominający triceratopsa. Z osadów tej jednostki litostratygraficznej jest znany niekompletny szkielet przedstawiciela Triceratopsini (nosi on psendonim "Pops"), który przez Carpentera i Younga (2002) został wstępnie uznany za Triceratops horridus, lecz jego przynależność do tego rodzaju jest niepewna. Zobacz więcej: Triceratops#Materiał wykluczony. Na podstawie śladów Ceratopsipses goldenesis, Lockley i Hunt (1995) uznali, że ceratopsydy miały kończyny ułożone pod tułowiem, a nie rozstawione na boki jak wcześniej sądzono. Do podobnych wniosków doszedł również Fujiwara (2009) w swoim badaniu.
Ze względu na słabe zachowanie śladów ceratopsydów z formacji Cantwell, Stewart i in. (2023) nie zdefiniowali dla nich nowego ichnogatunku. Najstarsze i jednocześnie najmniejsze tropy z ichnorodzaju Ceratopsipes pochodzą z cenomańskiej formacji skalnej Nanushuk. Jednakże Fiorillo i współpracownicy (2024) dla nich nie przypisali konkretnego ichnogatunku.
Crowell i Shimer (2021) opisują 5 morfotypów śladów dinozaurów z formacji Iron Springs znajdującej się w stanie Utah. Uznali, iż trzy z nich pozostawiły dinozaury ptasiomiedniczne (oznaczone w publikacji jako A, B i C), zaś dwa kolejne - teropody (D i E). Ich zdaniem sprawcą tropów morfotypu C były ceratopsy.
Bell i współpracownicy (2025) odkryli liczne nagromadzenie śladów ceratopsydów w środkowej części formacji skalnej Dinosaur Park z Kanady. Zachowały się tylko odciski stóp. Wykazują one typowe cechy dla ichnorodzaju Ceratopsipes: wyraźnie widoczne cztery krótkie, tępo zakończone i szerokie palce, które są symetryczne. Ich układ sugeruje, że pozostawiły je zwierzęta poruszające się w stadzie. Najprawdopodobniej zostały one pozostawione przez Styracosaurus albertensis lub przedstawiciele rodzaju Chasmosaurus.
Etymologia
Nazwa ichnorodzajowa Ceratopsipes to zbitek greckiego wyrażenia ceratops (rogate oblicze lub rogata twarz) oraz zawiera łacińskie słowo pes (stopa). Epitet ichnogatunkowy goldenensis nawiązuje do miejsca odnalezienia tropów, którym było miasto Golden.
Spis ichnogatunków
| Ceratopsipes | Lockey i Hunt, 1995 |
| C. goldenensis | Lockey i Hunt, 1995 |
Bibliografia
Bell, P. R., Pickles, B. J., Ashby, S. C., Walker, I. E., Hurst, S., Rampe, M., Durkin, P., & Brown, C. M. (2025). "A ceratopsid-dominated tracksite from the Dinosaur Park Formation (Campanian) at Dinosaur Provincial Park, Alberta, Canada". PLoS One, 20(7), e0324913. doi:10.1371/journal.pone.0324913
Carpenter, K., & Young, D. B. (2002). "Late Cretaceous dinosaurs from the Denver Basin, Colorado". Rocky Mountain Geology, 37(2), 237-254. doi:10.2113/gsrocky.37.2.237
Crowell, J. K., & Shimer, G. T. (2021). "Late Cretaceous Dinosaur Tracks from the Iron Springs Formation, Iron County, Utah". The Compass: Earth Science Journal of Sigma Gamma Epsilon, 91(1), 1. doi:10.62879/c59475171
Fiorillo, A. R., McCarthy, P. J., Shimer, G., Suarez, M. B., Takasaki, R., Chinzorig, T., Kobayashi, Y., O'Sullivan P., & Orphys, E. (2024). "New Dinosaur Ichnological, Sedimentological, and Geochemical Data from a Cretaceous High-Latitude Terrestrial Greenhouse Ecosystem, Nanushuk Formation, North Slope, Alaska". Geosciences, 14(2), 36. doi:10.3390/geosciences14020036
Fujiwara, S.-I. (2009) "A Reevaluation of the manus structure in Triceratops (Ceratopsia: Ceratopsidae)". Journal of Vertebrate Paleontology, 29(4), 1136-1147. doi:10.1671/039.029.0406
Lockley, M. G., & Hunt, A. P. (1995). "Ceratopsid tracks and associated ichnofauna from the Laramie Formation (Upper Cretaceous: Maastrichtian) of Colorado". Journal of Vertebrate Paleontology. 15(3): 592–614. doi:10.1080/02724634.1995.10011251
Lockley, M. G., & Tempel, J. (2014). "“Fossil Trace” trace fossils: the historic, scientific and educational significance of Triceratops Trail—a controversial Upper Cretaceous tracksite complex in the Laramie Formation, Golden, Colorado": [w] Lockley, M.G., & Lucas, S.G. (red.) "Fossil Footprints of Western North America". New Mexico Museum of Natural History and Science, Bulletin 62, p. 441-457.
Stewart, D. G., Druckenmiller, P. S., Erickson, G. M., Benowitz, J. A., Capps, D. M., Knight, C. L., May K. C., & McCarthy, P. J. (2023). "Vertebrate ichnology and palaeoenvironmental associations of Alaska’s largest known dinosaur tracksite in the Cretaceous Cantwell Formation (Maastrichtian) of Denali National Park and Preserve". Historical Biology, 1-17. doi:10.1080/08912963.2023.2221267
![[3]](https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Ceratopsipes_goldenensis_(dinosaur_trackway)_(Laramie_Formation,_Upper_Cretaceous%3B_Parfet_Prehistoric_Preserve,_Golden,_Colorado,_USA)_20.jpg){kind=link}