Oksoko: Różnice pomiędzy wersjami
(Utworzono nową stronę "{{DISPLAYTITLE:''Oksoko''}} {{Opis |Autor = Kamil Kamiński |Korekta = |nazwa = ''Oksoko'' |długość...") |
m (→Materiał kopalny) |
||
| (Nie pokazano 9 wersji utworzonych przez 3 użytkowników) | |||
| Linia 2: | Linia 2: | ||
{{Opis | {{Opis | ||
|Autor = [[Kamil Kamiński]] | |Autor = [[Kamil Kamiński]] | ||
| − | |Korekta = | + | |Korekta = [[Michał Siedlecki]] |
| − | |nazwa = ''Oksoko'' | + | |nazwa = ''Oksoko'' (oksoko) |
|długość = ok. 1,3 m (młody osobnik) | |długość = ok. 1,3 m (młody osobnik) | ||
|wysokość = | |wysokość = | ||
|masa = 44-45 kg (młody osobnik) | |masa = 44-45 kg (młody osobnik) | ||
|dieta = roślinożerny/wszystkożerny | |dieta = roślinożerny/wszystkożerny | ||
| − | |miejsce = [[Mongolia]] | + | |miejsce = [[Mongolia]] - Ajmak Południowogobijski |
| − | <small> | + | <small>([[formacja]] [[Nemegt]] - stanowisko Bugiin Tsav i Guriliin Tsav)</small> |
| − | |czas = {{Występowanie| | + | |czas = {{Występowanie|71|69}} |
| − | ok. | + | ok. 71-69 [[Ma]]<br> |
<small>[[późna kreda]] (wczesny [[mastrycht]])</small> | <small>[[późna kreda]] (wczesny [[mastrycht]])</small> | ||
|systematyka = | |systematyka = | ||
[[Dinosauria]] | [[Dinosauria]] | ||
| + | |||
| + | [[Saurischia]] | ||
[[Theropoda]] | [[Theropoda]] | ||
| Linia 27: | Linia 29: | ||
[[Heyuanninae]] | [[Heyuanninae]] | ||
| − | |grafika = Oksoko. | + | |grafika = Oksoko Restoration.png |
| − | |podpis = Rekonstrukcja | + | |podpis = Rekonstrukcja przyżyciowa oksoko. Autor: PaleoNeolitic. [https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Oksoko_Restoration.png] |
|PorównanieGrupa = | |PorównanieGrupa = | ||
|PorównanieDługość = | |PorównanieDługość = | ||
| Linia 37: | Linia 39: | ||
==Etymologia== | ==Etymologia== | ||
| − | Nazwa ''Oksoko'' pochodzi od trzygłowego orła z ałtajskiej mitologii. Stanowi to nawiązanie do faktu, że holotyp odkryto w złożu zawierającym trzy czaszki. Epitet gatunkowy ''avarsan'' oznacza po mongolsku „uratowany”, co odnosi się do faktu | + | [[Plik:Oksoko_holotype_block.jpg|300px|thumb|right|Holotyp oraz szczątki innych okazów. Źródło: Funstoni in., 2020. [https://royalsocietypublishing.org/doi/10.1098/rsos.201184].]] |
| + | Nazwa ''Oksoko'' pochodzi od trzygłowego orła z ałtajskiej mitologii. Stanowi to nawiązanie do faktu, że holotyp odkryto w złożu zawierającym trzy czaszki. Epitet gatunkowy ''avarsan'' oznacza po mongolsku „uratowany”, co odnosi się do faktu skonfiskowana szczątków przemytnikom. | ||
==Materiał kopalny== | ==Materiał kopalny== | ||
| − | [[Holotyp]] (MPC-D 100/33) to | + | [[Holotyp]] (MPC-D 102/110) to blok zawierający trzy osobniki z czego dwa młode: MPC-D 102/110a to stosunkowo kompletny szkielet młodego (około rocznego) osobnika zawierający czaszkę, MPC-D 102/110b to bardzo kompletny szkielet pozaczaszkowy bardzo młodego osobnika z zachowaną żuchwą i płytkami mostka a MPC-D 102/110c to częściowy szkielet pozaczaszkowy kolejnego osobnika składający się na kilka kręgów krzyżowych i ogonowych oraz kilka kości obręczy miedniczej. |
| + | |||
| + | Materiał przypisany to szczątki kolejnych trzech osobników (oznaczone jako MPC-D 102/11 - blok obejmujący 2 osobniki, oraz MPC-D 102/12 i MPC-D 100/33 będące pojedynczymi osobnikami). MPC-D 102/11a to kolejny stosunkowo kompletny szkielet młodego osobnika zachowujący czaszkę (brakuje w nim m.in. dalszej części ogona), natomiast stowarzyszony z nim MPC-D 102/11b to trzy kości czaszki: k. zaoczodołowa, k. kwadratowa oraz k. kwadratowojarzmowa. Okaz typowy oraz MPC-D 102/11 zostały zabrane mongolskim "kłusownikom skamieniałości", ale odciski palców nielegalnego kolekcjonera na holotypie oraz odnalezienie w pobliżu pozostałości nielegalnie wydobytego szkieletu [[Ankylosauridae|ankylozauryda]] sugeruje, że oba okazy zostały znalezione w osadach tego samego stanowiska należącego do formacji Nemegt (najprawdopodobniej Bugiin Tsav lub Guriliin Tsav). | ||
| + | |||
| + | MPC-D 100/33 to częściowy szkielet pozaczaszkowy młodego osobnika, w którym brakuje m.in. czaszki, kilkunastu kręgów (tylnych szyjnych i przednich grzbietowych), większości żeber oraz gastraliów czy kości biodrowej. Dawniej był uznawany za [[Paratyp|paratyp]] innego owiraptorozaura [[Heyuannia|Heyuannia yanshini]]. Został znaleziony na stanowisku Bugiin Tsav. | ||
| − | + | MPC-D 102/12 to bardzo kompletny szkielet pozaczaszkowy dorosłego osobnika,, prawdopodobnie miejącego 5 lat w chwili śmierci. Został znaleziony na stanowisku Guriliin Tsav | |
| − | [[Plik: | + | [[Plik:Oksoko.jpg|300px|thumb|right|Rekonstrukcja szkieletu i niektóre szczątki. Źródło: Funston i in., 2020. [https://royalsocietypublishing.org/doi/10.1098/rsos.201184].]] |
==Budowa i paleobiologia== | ==Budowa i paleobiologia== | ||
''Oksoko'' był stosunkowo niewielkim owiraptorozaurem, zbudowanym w sposób typowy dla tej grupy dinozaurów. Czaszka była krótka, wysoka i zakończona bezzębnym dziobem. Na jej szczycie znajdował się kostny grzebień, nadający czaszce kształt półksiężyca. Kręgi szyjne wyróżniały się dużymi epipofyzami. Kończyny przednie były dość krótkie i miały tylko dwa funkcjonalne palce, co było do tej pory cechą nieznaną u owiraptorydów. Stopy nie miały wykształconej struktury ''[[arctometatarsus]]''. | ''Oksoko'' był stosunkowo niewielkim owiraptorozaurem, zbudowanym w sposób typowy dla tej grupy dinozaurów. Czaszka była krótka, wysoka i zakończona bezzębnym dziobem. Na jej szczycie znajdował się kostny grzebień, nadający czaszce kształt półksiężyca. Kręgi szyjne wyróżniały się dużymi epipofyzami. Kończyny przednie były dość krótkie i miały tylko dwa funkcjonalne palce, co było do tej pory cechą nieznaną u owiraptorydów. Stopy nie miały wykształconej struktury ''[[arctometatarsus]]''. | ||
| + | [[Plik:Oksoko forelimb elements.jpg|300px|thumb|right|Części kończyn przednich ''Oksoko''. Zwracają uwagę dwupalczaste palce przednich łap. Źródło: Funston i in., 2020.[https://royalsocietypublishing.org/doi/10.1098/rsos.201184].]] | ||
| + | Ze względu na skrócenie kończyn przednich, redukcję liczby palców i ograniczenie zakresu ich ruch, autorzy opisu uważają, że ''Oksoko'' i jego najbliżsi krewny byli bardziej roślinożerni niż inne owiraptorozaury. Odkrycie kilku okazów w jednym miejscu może wskazywać na stadny tryb życia omawianego dinozaura. Poszczególne osobniki znaleziono w pozycji spoczynkowej, co wskazuje, że ich ciała nie były przemieszczane po śmierci i że najprawdopodobniej zginęły one razem. Nagromadzone kości należały do osobników młodych, a więc ''Oksoko'' mogły tworzyć niewielkie stada, złożone ze zwierząt będących w podobnym wieku. | ||
| − | + | [[Plik:Oksoko MPC-D 102 110 skull.jpg|300px|thumb|right|Czaszka okazu MPC-D 102/110 ''O.avarsan'' i jej rekonstrukcja. Źródło: Funston i in., 2020. [https://royalsocietypublishing.org/doi/10.1098/rsos.201184].]] | |
| + | Funston (2024) zauważył, że w trakcie rozwoju osobniczego oksoko dochodziło wprawdzie do wzrostu masywności kości oraz zmian w proporcjach ciała, lecz grzebień kostny na głowie tego owiraptorozaura nie podlegał większym zmianom. Pojawienie się wspomnianej struktury na wczesnym etapie ontogenezy wskazuje, że jej główną funkcją było wzmacnianie dźwięków wydawanych przez te teropody (drugą ważną funkcją był funkcja pokazowa). | ||
==Spis gatunków== | ==Spis gatunków== | ||
| Linia 56: | Linia 66: | ||
|- | |- | ||
| {{V|''O. avarsan''}} | | {{V|''O. avarsan''}} | ||
| − | | {{Kpt| | + | | {{Kpt|Funston, Chinzorig, Tsogbaatar, Kobayashi, Sullivan}} i {{Kpt|Currie}}, 2020 |
|} | |} | ||
==Bibliografia== | ==Bibliografia== | ||
| − | <small> Funston, G.F., Chinzorig, T., Tsogtbaatar, K., Kobayashi, Y., Sullivan, C. & Currie, P.J. (2020). "A new two-fingered dinosaur sheds light on the radiation of Oviraptorosauria". Royal Society Open Science. 7 (10): 201184. [[doi:10.1098/rsos.201184]]. | + | <small> |
| + | Funston, G. F. (2024). "Osteology of the two-fingered oviraptorid ''Oksoko avarsan'' (Theropoda: Oviraptorosauria)". Zoological Journal of the Linnean Society. [[doi:10.1093%2Fzoolinnean%2Fzlae011]] | ||
| + | |||
| + | Funston, G.F., Chinzorig, T., Tsogtbaatar, K., Kobayashi, Y., Sullivan, C. & Currie, P.J. (2020). "A new two-fingered dinosaur sheds light on the radiation of Oviraptorosauria". Royal Society Open Science. 7 (10): 201184. [[doi:10.1098/rsos.201184]]. | ||
| + | |||
| + | Mortimer, M. (online) [https://theropoddatabase.com/Oviraptorosauria.htm#Oksokoavarsan] | ||
</small> | </small> | ||
Aktualna wersja na dzień 11:52, 31 maj 2024
| Autor: | Kamil Kamiński |
| Korekta: | Michał Siedlecki |
| Oksoko (oksoko) | |
|---|---|
| Długość | ok. 1,3 m (młody osobnik) |
| Masa | 44-45 kg (młody osobnik) |
| Dieta | roślinożerny/wszystkożerny |
| Miejsce | Mongolia - Ajmak Południowogobijski |
| Czas |
ok. 71-69 Ma |
| Systematyka | Dinosauria |
 Rekonstrukcja przyżyciowa oksoko. Autor: PaleoNeolitic. [5] | |
Wstęp
Oksoko to rodzaj teropoda z rodziny Oviraptoridae żyjącego w późnej kredzie na terenie dzisiejszej Mongolii. Znany jest z niemal kompletnych szczątków kilku osobników. Oksoko został nazwany w 2020 r. przez Gregory’ego Funstona i współpracowników.
Etymologia
Nazwa Oksoko pochodzi od trzygłowego orła z ałtajskiej mitologii. Stanowi to nawiązanie do faktu, że holotyp odkryto w złożu zawierającym trzy czaszki. Epitet gatunkowy avarsan oznacza po mongolsku „uratowany”, co odnosi się do faktu skonfiskowana szczątków przemytnikom.
Materiał kopalny
Holotyp (MPC-D 102/110) to blok zawierający trzy osobniki z czego dwa młode: MPC-D 102/110a to stosunkowo kompletny szkielet młodego (około rocznego) osobnika zawierający czaszkę, MPC-D 102/110b to bardzo kompletny szkielet pozaczaszkowy bardzo młodego osobnika z zachowaną żuchwą i płytkami mostka a MPC-D 102/110c to częściowy szkielet pozaczaszkowy kolejnego osobnika składający się na kilka kręgów krzyżowych i ogonowych oraz kilka kości obręczy miedniczej.
Materiał przypisany to szczątki kolejnych trzech osobników (oznaczone jako MPC-D 102/11 - blok obejmujący 2 osobniki, oraz MPC-D 102/12 i MPC-D 100/33 będące pojedynczymi osobnikami). MPC-D 102/11a to kolejny stosunkowo kompletny szkielet młodego osobnika zachowujący czaszkę (brakuje w nim m.in. dalszej części ogona), natomiast stowarzyszony z nim MPC-D 102/11b to trzy kości czaszki: k. zaoczodołowa, k. kwadratowa oraz k. kwadratowojarzmowa. Okaz typowy oraz MPC-D 102/11 zostały zabrane mongolskim "kłusownikom skamieniałości", ale odciski palców nielegalnego kolekcjonera na holotypie oraz odnalezienie w pobliżu pozostałości nielegalnie wydobytego szkieletu ankylozauryda sugeruje, że oba okazy zostały znalezione w osadach tego samego stanowiska należącego do formacji Nemegt (najprawdopodobniej Bugiin Tsav lub Guriliin Tsav).
MPC-D 100/33 to częściowy szkielet pozaczaszkowy młodego osobnika, w którym brakuje m.in. czaszki, kilkunastu kręgów (tylnych szyjnych i przednich grzbietowych), większości żeber oraz gastraliów czy kości biodrowej. Dawniej był uznawany za paratyp innego owiraptorozaura Heyuannia yanshini. Został znaleziony na stanowisku Bugiin Tsav.
MPC-D 102/12 to bardzo kompletny szkielet pozaczaszkowy dorosłego osobnika,, prawdopodobnie miejącego 5 lat w chwili śmierci. Został znaleziony na stanowisku Guriliin Tsav
Budowa i paleobiologia
Oksoko był stosunkowo niewielkim owiraptorozaurem, zbudowanym w sposób typowy dla tej grupy dinozaurów. Czaszka była krótka, wysoka i zakończona bezzębnym dziobem. Na jej szczycie znajdował się kostny grzebień, nadający czaszce kształt półksiężyca. Kręgi szyjne wyróżniały się dużymi epipofyzami. Kończyny przednie były dość krótkie i miały tylko dwa funkcjonalne palce, co było do tej pory cechą nieznaną u owiraptorydów. Stopy nie miały wykształconej struktury arctometatarsus.
Ze względu na skrócenie kończyn przednich, redukcję liczby palców i ograniczenie zakresu ich ruch, autorzy opisu uważają, że Oksoko i jego najbliżsi krewny byli bardziej roślinożerni niż inne owiraptorozaury. Odkrycie kilku okazów w jednym miejscu może wskazywać na stadny tryb życia omawianego dinozaura. Poszczególne osobniki znaleziono w pozycji spoczynkowej, co wskazuje, że ich ciała nie były przemieszczane po śmierci i że najprawdopodobniej zginęły one razem. Nagromadzone kości należały do osobników młodych, a więc Oksoko mogły tworzyć niewielkie stada, złożone ze zwierząt będących w podobnym wieku.
Funston (2024) zauważył, że w trakcie rozwoju osobniczego oksoko dochodziło wprawdzie do wzrostu masywności kości oraz zmian w proporcjach ciała, lecz grzebień kostny na głowie tego owiraptorozaura nie podlegał większym zmianom. Pojawienie się wspomnianej struktury na wczesnym etapie ontogenezy wskazuje, że jej główną funkcją było wzmacnianie dźwięków wydawanych przez te teropody (drugą ważną funkcją był funkcja pokazowa).
Spis gatunków
| Oksoko | Funston, Chinzorig, Tsogbaatar, Kobayashi, Sullivan i Currie, 2020 |
| O. avarsan | Funston, Chinzorig, Tsogbaatar, Kobayashi, Sullivan i Currie, 2020 |
Bibliografia
Funston, G. F. (2024). "Osteology of the two-fingered oviraptorid Oksoko avarsan (Theropoda: Oviraptorosauria)". Zoological Journal of the Linnean Society. doi:10.1093/zoolinnean/zlae011
Funston, G.F., Chinzorig, T., Tsogtbaatar, K., Kobayashi, Y., Sullivan, C. & Currie, P.J. (2020). "A new two-fingered dinosaur sheds light on the radiation of Oviraptorosauria". Royal Society Open Science. 7 (10): 201184. doi:10.1098/rsos.201184.
Mortimer, M. (online) [6]
![[5]](https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Oksoko_Restoration.png){kind=link}