Kaiparowits

Artykuł w trakcie rozbudowy

Autorzy: Michał Siedlecki, Paweł Konarzewski

Korekta:

---

Formacja Kaiparowits
Miąższość:	790 m
Wiek:	Trias 252 Jura 201,4 Kreda 143,1 66 ok. 77,3-74,3 Ma (późna kreda - kampan)
Ówczesny klimat:	ciepły i wilgotny wraz z porami suchymi
Kraj:	USA - Utah
Skały osadowe formacji Kaiparowits

Wstęp

Formacja Kaiparowits jest położona na płaskowyżu Kaiparowits znajdującym się na południu stanu Utah. Jest datowana na kampan.

Paleofauna

Fauna formacji Kaiparowits. Autor: ABelov2014. [1]

Formację Kaiparowits zamieszkiwała dość zróżnicowana grupa zwierząt. W rzekach pływały różne ryby kostnoszkieletowe i chrzęstnoszkieletowe, płazy ogoniaste, żółwie wodne oraz krokodyle. Na lądzie dominującą grupą zwierząt były nieptasie dinozaury, pod których łapami biegały mniejsze zwierzęta takie jak ssaki i żółwie lądowe. W powietrzu latały pterozaury i prymitywne ptaki.

Dinozaury

Dinozaury z formacji Kaiparowits. Autor: ABelov2014.

Fauna dinozaurów z Kaiparowits bardzo przypominała fauny znane z innych formacji geologicznych z terenów dawnej Laramidii. Dominującymi roślinożercami były ceratopsydy i hadrozaurydy. Rzadsze były ankylozaury oraz bazalne ornitopody i tescelozaury. Najliczniejszą grupą teropodów były tyranozaurydy (będące na szczycie łańcucha pokarmowego) oraz parawiale (zwłaszcza dromeozaurydy).

Najmniejszy gatunek parazaurolofa. Ma najbardziej zakrzywiony grzebień ze wszystkich gatunków.

Dinozaury
Takson	Miejsce	Ogniwo	Głębokość osadów	Materiał kopalny	Komentarz	Grafika
Akainacephalus johnstoni	Kamieniołom grypozaura Horse Mountain	Środkowe	dolna część środkowego ogniska	UMNH VP 20202 - kompletna czaszka i fragmentaryczny szkielet pozaczaszkowy	Średniej wielkości ankylozauryd.
Gryposaurus monumentensis	?	Środkowe	?	RAM 6797 - w większości artykułowana czaszka, której brakuje większości prawej strony, UMNH VP 13970 - częściowa, dysartykułowana czaszka młodocianego osobnika i UMNH VP 12265 - fragmentaryczna czaszka i szkielet pozaczaszkowy, z zachowanymi odciskami skóry z okolic kręgosłupa	Prawdopodobnie największy gatunek grypozaura.
Hagryphus giganteus	"The Blues"	Środkowe	środek środkowej formacji	UMNH VP 12765 - prawie kompletna lewa dłoń, nadgarstek i tylna część przedramienia, częściowe kości śródstopia, paliczki stopy, artykułowany paliczek stopy z pazurem	Prawdopodobnie duży cenagnatyd.
Kosmoceratops richardsoni	?	Środkowe	dolna część środkowego ogniwa	UMNH VP 17000 - prawie kompletna czaszka dorosłego osobnika, UMNH VP 16878 - dysartykułowana czaszka młodego osobnika, UMNH VP 21339 - dysartykułowane szczątki osobnika dorosłego lub dorastającego, niewypreparowany fragmentaryczny szkielet pozaczaszkowy	Chasmozauryn o najbogatszej ornamentyce kryzy.
Mirarce eatoni	UCMP V93097	?	?	UCMP 139500 - częściowy szkielet pozaczaszkowy należący do dorosłego osobnika	Najkompletniejszy znany enantiornitid z USA. Szkielet zachował się w trójwymiarze.
Nasutoceratops titusi	UMNH VP 940	Środkowe	dolna część środkowego ogniwa	UMNH VP 16800 - prawie kompletna czaszka, kręgi (w tym zrośnięte kręgi szyjne), kości lewej i prawej kończyny przedniej i prawej należące do osobnika dojrzewającego, UMNH VP 19466- dysartykułowana, fragmentaryczna czaszka dorosłego osobnika, UMNH VP 19469 - izolowana kość łuskowa. Z UMNH VP 16800 znane są również odciski skóry z kończyny przedniej i łopatki	Centrozauryn, o wyjątkowo długich rogach nadoczodołowych
Parasaurolophus cyrtocristatus	?	Dolne i Środkowe	środkowe części dolnego i środowkowego ogniwa	BYU 2467 - niekompletny grzebień czaszkowy i UCMP 143270 - niekompletna czaszka
Talos sampsoni	"The Blues"	Środkowe	środkowa część środkowego ogniwa	UMNH VP 19479 -

Bibliografia

Atterholt, J., Hutchison, J. H., & O’Connor, J. K. (2018). "The most complete enantiornithine from North America and a phylogenetic analysis of the Avisauridae'. PeerJ, 6, e5910. [2]

Fowler, D.W. (2017). "Revised geochronology, correlation, and dinosaur stratigraphic ranges of the Santonian-Maastrichtian (Late Cretaceous) formations of the Western Interior of North America" PLoS ONE, 12(11), e0188426. doi:10.1371/journal.pone.0188426

G., T. A.; Lund, E.K.; Boyd, C. A.; DeBlieux, D. D.; Titus, A. L.; Evans, D. C.; Getty, M. A.; Kirkland, J. I.; Eaton, J. G. (2013). "Ornithopod Dinosaurs from the Grand Staircase–Escalante National Monument Region, Utah, and Their Role in Paleobiogeographic and Macroevolutionary Studies".[w]Titus, A. L.; Loewen, M. A. (red.). At the Top of the Grand Staircase: The Late Cretaceous of Southern Utah. Indiana University Press. pp. 463–481.

Gates, T. A. & Sampson, S. D. (2007). "A new species of Gryposaurus (Dinosauria: Hadrosauridae) from the late Campanian Kaiparowits Formation, southern Utah, USA". Zoological Journal of the Linnean Society. 151 (2): 351–376 [3]

Loewen, M. A.; Farke, A. A.; Sampson, S. D.; Getty, M. A.; Lund, E. K.; O'Connor, P. M. (2013). "Ceratopsid Dinosaurs from the Grand Staircase of Southern Utah" [w]: Titus, A. L.; Loewen, M. A. (red.). At the Top of the Grand Staircase-The Late Cretaceous of Southern Utah. Indiana University Press. pp. 488–503.

Lund, E. K., Sampson, S. D., & Loewen, M. A. (2016). "Nasutoceratops titusi (Ornithischia, Ceratopsidae), a basal centrosaurine ceratopsid from the Kaiparowits Formation, southern Utah". Journal of Vertebrate Paleontology, 36(2), e1054936. [4]

Ramezani, J., Beveridge, T. L., Rogers, R. R., Eberth, D. A., & Roberts, E. M. (2022). "Calibrating the zenith of dinosaur diversity in the Campanian of the Western Interior Basin by CA-ID-TIMS U–Pb geochronology". Scientific Reports, 12(1), 16026. doi:doi:10.1038/s41598-022-19896-w

Sampson, S.D., Loewen, M.A., Farke, A.A., Roberts, E.M., Forster, C.A., Smith, J.A. & Titus, A.L. (2010) "New Horned Dinosaurs from Utah Provide Evidence for Intracontinental Dinosaur Endemism". PLoS ONE 5 (9): e12292. [5]

Sampson, S.D., Lund, K.E., Loewen, M.A., Farke, A.A. & Clayton, K.E. (2013) "A remarkable short-snouted horned dinosaur from the Late Cretaceous (Late Campanian) of southern Laramidia". Proceedings of the Royal Society of London, series B [6]

Wiersma, J.P & Irmis, R.B. (2018) "A new southern Laramidian ankylosaurid, Akainacephalus johnsoni gen. et sp. nov., from the upper Campanian Kaiparowits Formation of southern Utah, USA". PeerJ 6:e5016 [7]

Zanno, L.E., Varricchio, D.J., O'Connor, P.M., Titus, A.L. & Knell, M.J. (2011) "A New Troodontid Theropod, Talos sampsoni gen. et sp. nov., from the Upper Cretaceous Western Interior Basin of North America" PLoS ONE 6(9), e24487. [8]