Harpymimus
Autor: | Dawid Mika, Maciej Ziegler |
Korekta: | Tomasz Sokołowski, Kamil Kamiński |
Harpymimus (harpimim) | |
---|---|
Długość | 4-4,5 m |
Masa | 146-215 kg |
Dieta | mięsożerny / wszystkożerny |
Miejsce | Mongolia, ajmak środkowogobijski |
Czas |
ok. 110-101 Ma |
Systematyka | Dinosauria |
![]() Rekonstrukcja. Autor: Stephen O’Connor [2]. |
Wstęp
Harpymimus to prymitywny przedstawiciel kladu Ornithomimosauria, występujący we wczesnej kredzie na terenach Mongolii. W odróżnieniu od swoich późniejszych krewniaków, harpimim miał zęby, choć tylko w żuchwie.
Został on znaleziony w Ajmaku środkowogobijskim (wschodniej części pustyni Gobi) w osadach formacji Khuren-Dukh. Inne dinozaury znane z tej formacji to ornitopody Altirhinus i Choyrodon. Nazwę otrzymał w 1984 r., lecz jego dokładniejszy opis ukazał się dopiero w 2005 r.
Etymologia
Nazwa rodzajowa składa się z greckich słów harpyiai - "harpia" oraz mimos - "naśladowca" i oznacza "naśladowca Harpii" (potworów z mitologii greckiej). Epitet naukowy honoruje natomiast Aleksey'a P. Okladnikova - rosyjskiego palentologa.
Materiał kopalny
Holotyp oznaczony jako IGM 100/29 i przechowywany w Mongolskiej Akademii Nauk w Ułan Bator to niemal kompletny szkielet wraz z czaszką, bez części pasa barkowego, fragmentów miednicy i większości kończyn tylnych (zob. rys.).
![](https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/ca/Harpymimus_okladnikovi_headden.jpg/300px-Harpymimus_okladnikovi_headden.jpg)
Budowa
Czaszka harpimima jest praktycznie kompletna, choć mocno zgnieciona, co może zniekształcać szczegóły anatomiczne. Mierzyła on 262 mm długości. Wartość ta mniej więcej dwukrotnie przewyższa jej wysokość i stanowi mniej niż połowę długości szyi (ok. 600 mm). Są dowody na obecność dzioba w górnej szczęce harpimima (takich jak widoczne kanały nerwowe), który łącznie z zębami żuchwy służył najprawdopodobniej do chwytania pożywienia. Zęby harpimima różnią się budową od zębów innych wczesnych ornitomimozaurów, jak Pelecanimimus polyodon i jest ich mniej. O ile pelikanimim ma 75 zębów w żuchwie i 145 w szczęce górnej, harpimim ma ich zaledwie 22 i tylko w przedniej części żuchwy. Były one niewielkie (ok. 2,5 mm średnicy zębodołu) i oddalone od siebie o ok. 1 mm (Kobayashi i Barsbols, 2005). Kiepski stan zachowania utrudnia jednak dokładniejsze poznanie ich morfologii. Makovicky i in. (2004).
Ogólnie budową Harpymimus przypomina inne ornitomimozaury - tak jak one miał długie uzbrojone w ostre pazury kończyny przednie i długie kończyny tylne. Szkielet pozaczaszkowy wykazuje jednak wiele cech prymitywnych. Budowa dłoni wskazuje na przystosowanie do chwytania i zagrabiania. Kość ramienna była stosunkowo masywna, a pierwsza kość śródręcza krótsza w porównaniu z drugą kością śródręcza niż u bardziej zaawansowanych ornitomimozaurów. Stopy nie miały wykształconej struktury arctometatarsus (Kobayashi i Barsbols, 2005).
Spis gatunków
Harpymimus | Barsbold i Perle, 1984 |
H. okladnikovi | Barsbold i Perle, 1984 |
Bibliografia
Chinzorig, T., Cullen, T., Phillips, G., Rolke, R. & Zanno, L.E. (2022). "Large-bodied ornithomimosaurs inhabited Appalachia during the Late Cretaceous of North America". PLOS One. 17 (10). e0266648. doi:10.1371/journal.pone.0266648.
Kobayashi, Y. & Barsbold, R. (2005). "Anatomy of Harpymimus okladnikovi Barsbold and Perle 1984 (Dinosauria; Theropoda) of Mongolia." W: Carpenter, K. (ed.) The Carnivorous Dinosaurs. Indiana University Press: 97-126.
Makovicky, P., Kobayashi, Y. & Currie, P.J. (2004) "Ornithomimosauria" [w:] Weishampel, D.B., Dodson, P. & Osmólska, H. (red.) "The Dinosauria" Berkeley and Los Angeles: University of California Press, 137-150.
Molina-Pérez, R. & Larramendi, A. (2019). "Dinosaur Facts and Figures: The Theropods and Other Dinosauriformes". wyd. Princeton University Press.
Mortimer, M. (online) [3]
Serrano-Brañas, C.I., Espinosa-Chávez, B., Augusta Maccracken, S., Gutiérrez-Blando, C., de León-Dávila, C., & Ventura, J.F. (2020). "Paraxenisaurus normalensis, a large deinocheirid ornithomimosaur from the Cerro del Pueblo Formation (Upper Cretaceous), Coahuila, Mexico". Journal of South American Earth Sciences. 101: Article 102610. doi:10.1016/j.jsames.2020.102610.