Pujatopouli
| Autor: | Michał Siedlecki |
| Pujatopouli (pujatopouli) | |
|---|---|
| Dieta | prawdopodobnie rybożerny |
| Miejsce | Antarktyda - Wyspa Marambio |
| Czas |
ok. 67,9-66 Ma |
| Systematyka | Dinosauria |
 Okaz typowy Pujatopouli soberana. Autor: Rayelen Baridón [1] | |
Wstęp
Pujatopouli to rodzaj ptaka żyjącego pod koniec mezozoiku na terenie dzisiejszej Antarktydy. Prawdopodobnie jest to jeden z najstarszych krewniaków dzisiejszych ptaków rurkonosych (Procellariformes).
Etymologia
Nazwa rodzajowa oznacza "ptak Pujato" (nowogreckie słowo pouli oznacza "ptak") i upamiętnia generała Hernána Pujato, argentyńskiego wojskowego i badacza, który zaprojektował tzw. Plan Antarktyczny, w ramach którego założono Argentyński Instytut Antarktyczny, będący pierwszą krajową instytucją zajmującą się badaniem Antarktyki, stworzono bazę San Martín na południe od Bieguna Południowego oraz zakup lodołamacza ARA Gen General San Martin. Epitet gatunkowy oznacza z hiszpańskiego "suwerenna" i odnosi się do "Patrulla Soberana" - pierwszej argentyńskiej załogi, która założyła bazę naukową Vicecomodoro Marambio na wyspie Marambio (Seymour), na terenie której odkryto szczątki omawianego ptaka.
Materiał kopalny
Holotyp (MLP-PV 08-XI-30-44) to częściowy szkielet, który składa się z częściowej czaszki (prawie kompletna mózgoczaszka i bliższy koniec dziobu , zachowującej przedni margines nozdrzy), zachowanej w dwóch częściach żuchwy (bez części stawowej), fragmentu mostka, dalszego końca prawej kości ramiennej, przedniego końca lewej k. łokciowej, czterech przedkrzyżowych kręgów grzbietowych,, częściowo kompletnej miednicy (bez prawej k. łonowej i tylnych porcji lewej k. łonowej i k. kulszowej), synsacrum oraz lewego tibiotarsus. Okaz ten został wspomniany w 2024 roku jako niezidentyfikowany przedstawiciel Neornithes (Acosta Hospitaleche i in., 2024).
Budowa, paleobiologia i systematyka
Pujatopouli był dość niewielkim ptakiem, mniejszym od wegawisa i polarornisa. Odróżniał się od nich ponadto detalami w budowie czaszki i szkieletu pozaczaszkowego (przykładowo miał dwanaście kręgów krzyżowych, a nie jedenaście jak wegawis). Bazując na budowie czaszki (prosty,wydłużony dziób, dobrze wykształcone przyczepy mięśni szyjnych) i szkieletu pozaczaszkowego (budowa tibiotarsus, niezrośnięcie się miednicy z synsacrum), autorzy opisu uznali ten takson za prawdopodobnego rybożercę, który pływał głównie za pomocą napędu generowanego przez stopy.
Irazoqui i współpracownicy (2025) przeprowadzili analizę filogenetyczną na podstawie dwóch matryc cech - jednej poświęconej ptakom mezozoicznym oraz drugiej skupiającej się na współczesnych ptakach. W analizie opartej na pierwszym zestawie danych, pujatopouli został umieszczony w politomii z kurem bankiwa (Gallus gallus), wegawisem oraz polarornisem, co sugerowałoby jego pokrewieństwo z ptakami grzebiącymi (Galliformes), natomiast wg drugiej matrycy omawiany takson jest taksonem siostrzanym burzykowatych (Procellaridae), czyli przedstawicielem nowoczesnych ptaków (Neoaves), blisko spokrewnionym z wspomnianymi burzykami, czy albatrosami. Autorzy publikacji ostrożnie skłaniają się ku hipotezie o przynależności pujatopouli do Neoaves.
Spis gatunków
| Pujatopouli | Irazoqui, Acosta Hospitaleche, Gelfo, Paulina Carabajal, Bona i Acosta Burlaille, 2025 |
| P. soberana | Irazoqui, Acosta Hospitaleche, Gelfo, Paulina Carabajal, Bona i Acosta Burlaille, 2025 |
Bibliografia
Acosta Hospitaleche, C.; Irazoqui, F.; Bona, P.; Paulina-Carabajal, A. (2024). "Review of the Cretaceous avian diversity of Antarctica: a changing scenario for the evolution of early Neornithine birds". Advances in Polar Science. 35 (1): 1–13. doi:10.12429/j.advps.2023.0025
Irazoqui, F.; Acosta Hospitaleche, C.; Gelfo, J. N.; Paulina Carabajal, A.; Bona, P.; Acosta Burlaille, L. (2025). "Diving in the Maastrichtian of Marambio (Seymour) Island: A new member of the Neoaves in the Cretaceous Antarctic avifauna". Cretaceous Research 106259. doi:10.1016/j.cretres.2025.106259
![[1]](https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Holotype_of_Pujatopouli_soberana.jpg){kind=link}