Janavis

Autor:

Paweł Konarzewski

---

Janavis
Długość	ok. 70 cm
Masa	ok. 1,5 kg
Dieta	rybożerny
Miejsce	Belgia - Eben-Emael (formacja Maastricht)
Czas	Trias 252 Jura 201 Kreda 145 66 ok. 66,8-66,7 Ma późna kreda (mastrycht)
Systematyka	Dinosauria Saurischia Theropoda Avialae Pygostylia Ornithothoraces Ornithuromorpha Ornithurae Ichthyornithes
Rekonstrukcja przyżyciowa trzech osobników Janavis wraz z towarzyszącymi im Asteriornis nad brzegiem morza. Autor: Phillip Krzeminski. Źródło: Field i in., 2024 [2]

Wstęp

Javanis to rodzaj ptaka z kladu Ichthyornithes żyjącego u schyłku ery mezozoicznej na terenie dzisiejszej Belgii.

Materiał kopalny

Sylwetki Asteriornis (z lewej strony) oraz Janavis (z prawej) wraz z zaznaczeniem odnalezionych kości. Źródło: Field i in., 2024 [1].

Holotyp (NHMM RD 271) znajduje się częściowo w skale. Wydobyte kości to: ząb, lewa kość skrzydłowa będąca w dwóch częściach, 3 kręgi piersiowe i częściowy paliczek u stopy. Elementy zachowane w głównym bloku skalnym obejmuje 6 kręgów szyjnych i 4 piersiowe, 6 żeber, prawie kompletna lewa kość ramienna, lewa łopatka, proksymalny fragment kości udowej, pierwszy paliczek drugiego palca u prawej dłoni oraz kilka niemożliwych do zidentyfikowania fragmentów.

Budowa

Janavis to dość duży latający ptak rozmiarami przewyższającymi swojego kuzyna Ichthyornis. Podobnie jak on miał zęby w czaszce. W odróżnieniu od Ichthyornis wykazywał większy stopień pneumatyzacji kręgów piersiowych oraz żeber. Kość ramienna mierzyła 134,8 mm, gdy u największego znanego okazu Ichthyornis miała 71,5 mm. Ogólna budowa szkieletu pozaczaszkowego była bardzo podobna jak u jego starszego kuzyna.

Field i współpracownicy (2024) na podstawie budowy zachowanej kości skrzydłowej stwierdzili, że Janavis wykształcił ruchomą górną szczękę. Zatem cecha ta powstała wcześniej u ptaków niż dotychczas sądzono. Ogólna budowa i morfologia kości skrzydłowej omawianego ptaka była podobna jak u przedstawicieli kladu Galloanserae. Kolejną niezwykłą cechą jest ekstremalna pneumatyzacja szkieletu osiowego. Jest ona pozornie porównywalna do tej u ptaków z najbardziej spneumatyzowanymi kręgami jak współczesne fregaty.

Etymologia

Nazwa rodzajowa Janavis odnosi się do rzymskiego bóstwa Janusa oraz zawiera łacińskie słowo avis znaczące ptak. Epitet gatunkowy finalidens to połączenie łacińskich słów finalis (końcowy lub ostateczny) oraz dens (ząb).

Spis gatunków

Janavis	Benito, Kuo, Widrig, Jagt i Field, 2022
J. finalidens	Benito, Kuo, Widrig, Jagt i Field, 2022

Bibliografia

Benito, J., Kuo, P. C., Widrig, K. E., Jagt, J. W., & Field, D. J. (2022). "Cretaceous ornithurine supports a neognathous crown bird ancestor". Nature, 612(7938), 100-105. doi:10.1038/s41586-022-05445-y

Field, D. J., Benito, J., Werning, S., Chen, A., Kuo, P.-C., Crane, A., Widrig, K. E., Ksepka, D. T., & Jagt, J. W. M. (2024). "Remarkable insights into modern bird origins from the Maastrichtian type area (north-east Belgium, south-east Netherlands)". Netherlands Journal of Geosciences, Volume 103, e15. doi:10.1017/njg.2024.11