Piatnitzkysaurus

Autor:	Kamil Kamiński
Korekta:	Mateusz Tałanda

---

Piatnitzkysaurus (piatnickizaur)
Długość	ponad 4,2-6 m
Masa	275-750 kg
Dieta	mięsożerny
Miejsce	Argentyna - Chubut (formacja Cañodon Asfalto)
Czas	Trias 252 Jura 201,4 Kreda 143,1 66 ok. 178,8-178 Ma wczesna jura (toark)
Systematyka	Dinosauria Saurischia Theropoda Tetanurae Megalosauroidea / Allosauroidea Piatnitzkysauridae
Rekonstrukcja Piatnitzkysaurus. Autor: Paleocolour. [4]. 6.0 m Porównanie wielkości Piatnitzkysaurus i człowieka. Sylwetki: Phylopic.org
Mapa znalezisk
Wczytywanie mapy… {"minzoom":false,"maxzoom":false,"mappingservice":"leaflet","width":"auto","height":"350px","centre":false,"title":"","label":"","icon":"","visitedicon":"","lines":[],"polygons":[],"circles":[],"rectangles":[],"wmsoverlay":false,"copycoords":false,"static":false,"zoom":3,"defzoom":14,"layers":["OpenStreetMap"],"overlaylayers":[],"resizable":false,"enablefullscreen":false,"scrollwheelzoom":true,"markercluster":false,"clustermaxzoom":20,"clusterzoomonclick":true,"clustermaxradius":80,"clusterspiderfy":true,"geojson":"","locations":[{"text":"\u003Cb\u003E\u003Cdiv class=\"mw-parser-output\"\u003E\u003Cp\u003EArgentyna \u2013 Chubut, Cerro Condor\n\u003C/p\u003E\u003C/div\u003E\u003C/b\u003E\u003Chr /\u003E\u003Cdiv class=\"mw-parser-output\"\u003E\u003C/div\u003E","title":"Argentyna \u2013 Chubut, Cerro Condor\n","link":"","lat":-43.42111100000000334375727106817066669464111328125,"lon":-69.1630559999999974252204992808401584625244140625,"icon":""}],"imageoverlays":null}

Wstęp

Piatnitzkysaurus to rodzaj jurajskiego teropoda średniej wielkości z terenów obecnej Argentyny. Znany jest z dwóch fragmentarycznych okazów. Dawniej zaliczano go do różnych grup teropodów, w tym allozaurydów i abelizaurydów, obecnie większość analiz wskazuje na jego przynależność do rodziny Piatnitzkysauridae w ramach Megalosauroidea lub Allosauroidea.

Etymologia

Nazwa Piatnitzkysaurus pochodzi od nazwiska argentyńskiego geologa rosyjskiego pochodzenia Alejandro Mateievicha Piatnickyego, zasłużonego badaniem skamieniałości w prowincji Chubut, oraz greckiego słowa sauros, czyli „jaszczur”.

Materiał kopalny

Holotyp (PVL 4073) to niekompletny szkielet nie w pełni wyrośniętego osobnika, obejmujący region potyliczny czaszki, puszkę mózgową, lewe kości szczękową i czołową, przednią część żuchwy, trzynaście (lub czternaście wg Pradelli i in., 2025) kręgów przedkrzyżowych (w większości niekompletnych), niekompletną kość krzyżową, dwa przednie kręgi ogonowe, dalszy koniec żebra, obie łopatki i kości krucze, prawą kość ramienną, lewą kość łokciową, fragment kości biodrowej, większość kości łonowej i kulszowej, kości udowe, piszczelowe i strzałkowe (Bonaparte, 1986). Mortimer (2013 online) wymienia jeszcze III kość śródstopia.

Materiał przypisany to osobnik MACN CH 895, obejmujący niekompletną kość szczękową, dwa kręgi grzbietowe, dwa trzony kręgów grzbietowych (lub jeden wg Pradelli i in., 2025), prawą kość ramienną, dalsze części kości łonowych, kość kulszową, lewą kość piszczelową, lewe kości śródstopia II-IV i niekompletną kość krzyżową (Bonaparte, 1986). Wg Mortimera (2013 online) okaz ten obejmuje tylko materiał pozaczaszkowy. Pradelli i in. (2025) podają m.in. że kość krzyżowa jest kompletna, wyliczają też dwa trzony kręgów ogonowych i lewą k. udową,

Rekonstrukcja szkieletu. Autor zdjęcia: Michal Pohorelsky [1].

Filogeneza

Wg większości nowszych analiz Piatnitzkysaurus należał do rodziny bazalnych megalozauroidów Piatnitzkysauridae, wraz z Condorraptor, Marshosaurus i być może Xuanhanosaurus. Niekiedy bywał jednak klasyfikowany jako tetanur bardziej bazalny od Megalosauroidea, zaawansowany megalozauroid lub allozauroid. Dokładna pozycja filogenetyczna tego teropoda pozostaje więc niepewna. Wg analizy z pacy Pradelli i in. (2025) Piatnitzkysauridae to rodzina bazalnych allozauroidów. Zob. też Tetanurae#Kladogramy.

Budowa

Rekonstrukcja szkieletu. Autor zdjęcia: Francisco Paez [2].

Piatnitzkysaurus był teropodem średniej wielkości Holotyp należał prawdopodobnie do nie w pełni wyrośniętego (ang. subadult) osobnika (Rauhut, 2004), choć Bonaparte (1986) podaje, że był on dorosły. Kość szczękowa miała lekko falistą dolną krawędź. Znajdowało się w niej 18 smukłych, spłaszczonych bocznie zębów (Bonaparte, 1986). Swoją budową przypominała ona kość szczękową Marshosaurus (Carrano i in, 2012). Puszka mózgowa zawierała liczne dodatkowe wgłębienia pneumatyczne, były one jednak płytkie, a kości otaczające mózg –masywne i nie miały wewnętrznych komór pneumatycznych, obecnych u bardziej zaawansowanych przedstawicieli Tetanurae (Rauhut, 2004). Axis (kręg obrotowy) był smukły, z wąskim, spłaszczonym bocznie trzonem. Kość ramienna była smuklejsza niż u allozaura, ale masywniejsza niż u dilofozaura. Kość piszczelowa była krótsza od kości udowej, co wskazuje, że Piatnitzkysaurus nie był szczególnie przystosowany do szybkiego biegu (stosunek długości wynosił ok. 0,9 [Praell i in., 2025]) . Innego zdania są jednak Mazzetta i in. (1998), którzy uznali piatnickizaura za szybkiego teropoda. Kości kulszowe i łonowe wykazywały cechy typowe dla bazalnych tetanurów. Ogólnie Piatnitzkysaurus przypominał budową swojego krewniaka Condorraptor, jednak różnił się od niego kilkoma cechami kręgów krzyżowych (Carrano i in., 2012), a także miednicy i kończyn tylnych (Pradelli i in., 2025).

Paleoekologia

Rekonstrukcja szkieletu holotypu. Autor: Paleocolour [3].

Piatnitzkysaurus koegzystował z dwoma innymi średniej wielkości teropodami: swoim krewniakiem Condorraptor i prawdopodobnym ceratozaurem Eoabelisaurus. Potencjalną zdobycz tych mięsożerców mogły stanowić zauropody Patagosaurus i Volkheimeria, a także mały, prymitywny dinozaur ptasiomiedniczny Manidens. Oprócz dinozaurów żyły tam pterozaury, ssaki, żółwie i płazy.

Spis gatunków

Piatnitzkysaurus	Bonaparte, 1979
P. floresi	Bonaparte, 1979

Bibliografia

Benson, R. B. J., Campione, N. E., Carrano, M. T., Mannion, P. D., Sullivan, C., Upchurch, P. & Evans, D. C. (2014) "Rates of Dinosaur Body Mass Evolution Indicate 170 Million Years of Sustained Ecological Innovation on the Avian Stem Lineage" PLoS Biology, 12(5), e1001853. doi:10.1371/journal.pbio.1001853.

Bonaparte, J. (1986) “The Middle Jurassic dinosaurs (carnosaurs, allosaurids, sauropods, cetiosaurids) from Cerro Cóndor (Chubut, Argentina)”. Annales de Paléontologie. Paris, France. 72, 247-289. [5]

Carrano, M.T., Benson, R.B.J. & Sampson, S.D. (2012) "The phylogeny of Tetanurae (Dinosauria: Theropoda)" Journal of Systematic Palaeontology, 10(2), 211-300. doi:10.1080/14772019.2011.630927.

Cúneo, R., Ramezani, J., Scasso, R., Pol, D., Escapa, I., Zavattieri, A.M. & Bowring, S.A. (2013) "High-precision U–Pb geochronology and a new chronostratigraphy for the Cañadón Asfalto Basin, Chubut, central Patagonia: Implications for terrestrial faunal and floral evolution in Jurassic" Gondwana Research, 24, 1267–1275. doi: 10.1016/j.gr.2013.01.010.

Holtz, T. (2012) Dinosaurs (suplement) https://www.geol.umd.edu/~tholtz/dinoappendix/HoltzappendixWinter2011.pdf

Mazzetta, G.V., Fariiia, R.A., Vizcaino, S.F. (1998). “On the palaeobiology of the South American homed theropod Carnotaurus sastrei Bonaparte”. W: B. Perez-Moreno, T.R. Holtz Jr., J.L. Sanz, & J.J. Moratalla (eds.), Aspects of Theropod Paleobiology, Special Volume - Gaia 15, 185-192. Lisbon

Mortimer, M. (2012). “The theropod database” http://theropoddatabase.com/Megalosauroidea.htm#Piatnitzkysaurusfloresi

Paul., G., S. (2013 online) http://www.gspauldino.com/data.html

Pradelli, L.A., Pol, D. & Ezcurra, M.D. (2025). "The appendicular osteology of the Early Jurassic theropod Piatnitzkysaurus floresi and its implications on the morphological disparity of non-coelurosaurian tetanurans." Zoological Journal of the Linnean Society, 203.1, zlae176. [[6]].

Rauhut, O. (2004). “ Braincase structure of the Middle Jurassic theropod dinosaur Piatnitzkysaurus.” Canadian Journal of Earth Science. 41(9), 1109-1122. DOI: 10.1139/E04-053