Agujaceratops

Autor:	Łukasz Czepiński, Maciej Ziegler
Korekta:	Daniel Madzia, Marcin Szermański, Tomasz Singer, Tomasz Sokołowski, Kamil Kamiński, Paweł Konarzewski

---

Agujaceratops (agujaceratops)
Długość	5,2-7 m
Masa	2-3 t
Dieta	roślinożerny
Miejsce	USA – Teksas; ?Meksyk - Coahuila (formacja Aguja)
Czas	Trias 252 Jura 201 Kreda 145 66 ok. 79-77 Ma późna kreda (kampan)
Systematyka	Dinosauria Ornithischia Ceratopsia Ceratopsoidea Ceratopsidae Chasmosaurinae
Rekonstrukcja szkieletu A. mavericus z Sampson i in. 2010 (pierwotnie okaz ten uznano za A. mariscalensis)
Mapa znalezisk
Wczytywanie mapy… {"minzoom":false,"maxzoom":false,"mappingservice":"leaflet","width":"auto","height":"350px","centre":false,"title":"","label":"","icon":"","visitedicon":"","lines":[],"polygons":[],"circles":[],"rectangles":[],"wmsoverlay":false,"copycoords":false,"static":false,"zoom":4,"defzoom":14,"layers":["OpenStreetMap"],"overlaylayers":[],"resizable":false,"enablefullscreen":false,"scrollwheelzoom":true,"markercluster":false,"clustermaxzoom":20,"clusterzoomonclick":true,"clustermaxradius":80,"clusterspiderfy":true,"geojson":"","locations":[{"text":"\u003Cb\u003E\u003Cdiv class=\"mw-parser-output\"\u003E\u003Cp\u003ETexas, Brewster County, \u003Ca href=\"/wiki/Formacja\" class=\"mw-redirect\" title=\"Formacja\"\u003Eformacja\u003C/a\u003E \u003Ca href=\"/index.php?title=Aguja\u0026amp;action=edit\u0026amp;redlink=1\" class=\"new\" title=\"Aguja (strona nie istnieje)\"\u003EAguja\u003C/a\u003E, WPA-1 Quarry|\u003Csmall\u003E\u003Ci\u003E\u003Ca class=\"mw-selflink selflink\"\u003EAgujaceratops\u003C/a\u003E mariscalensis\u003C/i\u003E - \u003Cb\u003EUTEP P.37.7.086\u003C/b\u003E (\u003Ca href=\"/wiki/Holotyp\" title=\"Holotyp\"\u003Eholotyp\u003C/a\u003E)\u003C/small\u003E\n\u003C/p\u003E\u003C/div\u003E\u003C/b\u003E\u003Chr /\u003E\u003Cdiv class=\"mw-parser-output\"\u003E\u003C/div\u003E","title":"Texas, Brewster County, formacja Aguja, WPA-1 Quarry|Agujaceratops mariscalensis - UTEP P.37.7.086 (holotyp)\n","link":"","lat":29.300000000000000710542735760100185871124267578125,"lon":-103.2999999999999971578290569595992565155029296875,"icon":""},{"text":"\u003Cb\u003E\u003Cdiv class=\"mw-parser-output\"\u003E\u003Cp\u003ETexas, Brewster County, \u003Ca href=\"/wiki/Formacja\" class=\"mw-redirect\" title=\"Formacja\"\u003Eformacja\u003C/a\u003E \u003Ca href=\"/index.php?title=Aguja\u0026amp;action=edit\u0026amp;redlink=1\" class=\"new\" title=\"Aguja (strona nie istnieje)\"\u003EAguja\u003C/a\u003E, Rattlesnake Mountain|\u003Csmall\u003E\u003Ci\u003E\u003Ca class=\"mw-selflink selflink\"\u003EAgujaceratops\u003C/a\u003E mavericus\u003C/i\u003E- \u003Cb\u003ETMM 43098-1\u003C/b\u003E (\u003Ca href=\"/wiki/Holotyp\" title=\"Holotyp\"\u003Eholotyp\u003C/a\u003E)\u003C/small\u003E\n\u003C/p\u003E\u003C/div\u003E\u003C/b\u003E\u003Chr /\u003E\u003Cdiv class=\"mw-parser-output\"\u003E\u003C/div\u003E","title":"Texas, Brewster County, formacja Aguja, Rattlesnake Mountain|Agujaceratops mavericus- TMM 43098-1 (holotyp)\n","link":"","lat":29.199999999999999289457264239899814128875732421875,"lon":-103.599999999999994315658113919198513031005859375,"icon":""},{"text":"\u003Cb\u003E\u003Cdiv class=\"mw-parser-output\"\u003E\u003Cp\u003ECoahuilo, San Miguel, \u003Ca href=\"/wiki/Formacja\" class=\"mw-redirect\" title=\"Formacja\"\u003Eformacja\u003C/a\u003E \u003Ca href=\"/index.php?title=Aguja\u0026amp;action=edit\u0026amp;redlink=1\" class=\"new\" title=\"Aguja (strona nie istnieje)\"\u003EAguja\u003C/a\u003E|\u003Csmall\u003E\u003Ci\u003E\u003Ca class=\"mw-selflink selflink\"\u003EAgujaceratops\u003C/a\u003E mavericus\u003C/i\u003E- \u003Cb\u003ECPC 1842\u003C/b\u003E (\u003Ca href=\"/index.php?title=Materia%C5%82_przypisany\u0026amp;action=edit\u0026amp;redlink=1\" class=\"new\" title=\"Materia\u0142 przypisany (strona nie istnieje)\"\u003Emateria\u0142 przypisany\u003C/a\u003E)\u003C/small\u003E\n\u003C/p\u003E\u003C/div\u003E\u003C/b\u003E\u003Chr /\u003E\u003Cdiv class=\"mw-parser-output\"\u003E\u003C/div\u003E","title":"Coahuilo, San Miguel, formacja Aguja|Agujaceratops mavericus- CPC 1842 (materia\u0142 przypisany)\n","link":"","lat":28.60000000000000142108547152020037174224853515625,"lon":-102.900000000000005684341886080801486968994140625,"icon":""}],"imageoverlays":null}

Wstęp

Agujaceratops to dinozaur rogaty znany początkowo pod nazwą Chasmosaurus mariscalensis utworzoną przez Lehmana w 1989 roku, lecz w 2006 roku naukowcy Lucas, Sullivan i Hunt zaliczyli go do nowego rodzaju. Wg Robertsa i in. (2013) jest to najstarszy znany chasmozauryn.

Historia odkryć

Szczątki Agujaceratops zostały odkryte w 1938 roku w Narodowym Parku Big Bend w stanie Teksas w USA, w pokładach formacji Aguja, której skały pochodzą z późnej kredy. Różne datowania wskazują na wczesny/środkowy lub późny kampan - wg ustaleń Robertsa i in. (2013) skały tej formacji liczą sobie ok. 77 milionów lat. Wg Fowlera (2017) było to ok. 79 milionów lat.

Odkrycia dokonał William Strain. Po 50 latach, skamieniałości te zbadał Lehman. Ogólnie 3 stanowiska/lokalizacje były jednogatunkowym złożem 10-15 ceratopsów (prócz ceratopsów były też szczątki innych zwierząt).

Rekonstrukcja A. mavericus (przez autora podpisana jako A. mariscalensis). Autor: Robinson Kunz [1].

W szkieletach jednak brakowało kompletnej czaszki. Dopiero w 1991 roku ekspedycja prowadzona przez amerykańskiego paleontologa Paula Sereno do wcześniej wspomnianego Parku Narodowego dostarczyła kompletne czaszki tego dinozaura. Kolejne badania pozwoliły naukowcom zaliczyć tego ceratopsa do nowego rodzaju (Lucas i in, 2006).

W 2016 roku naukowcy opisali drugi gatunek należący do tego rodzaju - A. mavericus (Lehman i in., 2016).

Gatunki

A. mariscalensis

Miejsce: USA – Teksas; formacja Aguja.

Materiał kopalny: Holotyp to okaz UTEP P37.7.142 (puszka mózgowa, róg nadoczodołowy, kość szczękowa, k. zębowa). Do tego okazu może też należeć k. krucza i łonowa (Lucas i in., 2006). Był to osobnik niedojrzały (Fowler, 2017). Materiał przypisany obejmuje fragmenty czaszki, łopatki, kręgi, kości miednicy oraz kończyn. Znane są zarówno pojedyncze kości, jak i niekompletne szkielety, w tym młodych okazów. Wg Fowlera (2017) jedynie część materiału czaszkowego można z całą pewnością przypisać do A. mariscalensis.

Zrekonstruowany szkielet młodego osobnika, prawdopodobnie A. mavaericus. Wg jednego z autorów niniejszego hasła (MZ) okaz ten wydaje się mieć nieproporcjonalnie dużą czaszkę. Autor zdjęcia: MCDinosaurhunter [2].

Charakterystyka: Gatunek typowy agujaceratopsa. Różnił się od A. mavericus krótszą kością łuskową, tworzącą kryzę; obecnością sześciu trójkątnych rożków na kryzie (episquamosale; u A. mavericus mogło ich być do 10 i były okrągławe) oraz odmiennym kształtem rogów nadoczodołowych. A. mariscalensis był tez prawdopodobnie nieco starszy geologicznie.

A. mavericus

Miejsce: USA – Teksas, ?Meksyk - Coahuila; formacja Aguja.

Materiał kopalny: Holotyp to okaz TMM 43098-1 (niemal kompletna czaszka) z Teksasu. Lehman i in. (2016) tymczasowo przypisali do niego również pojedynczy róg (TMM 46503) z tej samej lokalizacji co holotyp. Rivera-Sylva i in. (2017) przypisali do tego gatunku odlew niepełnej kości łuskowej (CPC 1842). Oryginał znajduje się w prywatnej kolekcji.

Do tego gatunku może też należeć niekompletna, rozczłonkowana czaszka młodego osobnika (TMM 45922-10), jednak Lehman i in. (2016) nie zdecydowali się na jego formalne przypisanie do A. mavericus.

Charakterystyka: Drugi gatunek, pochodzący z wyższych warstw formacji Aguja, był więc nieco młodszy geologicznie od A. mariscalensis (Fowler, 2017). Jeśli jednak okaz 45922-10 należy do A. mavericus, to ich zasiegi stratygraficzne pokrywałyby się (Lehamn i in., 2016). Oba gatunki łączyły cechy kości przedszczękowej i łuskowej, a dzieliły wymienione wyżej różnice. Ich znaczenie pozostaje jednak niejasne, mogą one wynikać z ontogenezy lub dymorfizmu płciowego (Lehman i in., 2016).

Paleośrodowisko

Agujaceratops w środowisku naturalnym. Deinosuchus atakuje ceratopsa. W oddali widać wędrujące stado Angulomastacator. Autor: ABelov2014 [3].

Większa część skamieniałości należących do Agujaceratops została odnaleziona w osadach powstałych po terenach bagiennych, jednak jedna czaszka znajdowała się w złożu rzecznym. W formacji Aguja dominowały hadrozaurydy, odnaleziono również dinozaury pancerne oraz przedstawicieli Tyrannosauroidea, jednak Agujaceratops nie był głównym rośnożercą występującym w tym miejscu. Lehman (2007) na podstawie dużego nagromadzenia szczątków w osadach bagiennych uznał, że chasmozauryn mógł mieć ograniczone środowisko życia. Jego zdaniem żył na obszarach bardzo wilgotnych porośniętym niskimi, lecz gęstymi roślinami. Obszary te porastały głównie krzewy oraz pnącza o średnicy łodygi 3-5 cm, maksymalnie do 10 cm. Jedynie w dwóch stanowiskach, gdzie wykopano szczątki młode okazy Agujaceratops odkryto drzewa iglaste o średnicy co najmniej 1 m.

Pokrewieństwo

Agujaceratops jest dość bliskim krewnym Pentaceratops i Chasmosaurus, choć raczej nie tworzy z nimi odrębnego kladu. Jego stosunkowo krótka kryza sugeruje, że nie był przodkiem pentaceratopsa.

Etymologia

Agujaceratops znaczy "rogata twarz z Aguja" - nazwy formacji, gdzie odkryto jego skamieniałości. Epitet gatunkowy mariscalensis pochodzi od góry Mariscal, natomiast mavericus odnosi się do drogi Old Maverick Road.

Spis gatunków

Agujaceratops	Lucas, Sullivan i Hunt, 2006
A. mariscalensis	(Lehman, 1989) Lucas, Sullivan i Hunt, 2006
= Chasmosaurus mariscalensis	Lehman, 1989
A. mavericus	Lehman, Wick & Barnes, 2016	=? A. mariscalensis

Bibliografia

Dodson, P. (1996) The Horned Dinosaurs. Princeton University Press, Princeton, New Jersey

Forster, C.A., Sereno, P.C., Evans, T.W. & Rowe, T. (1993) A complete skull of Chasmosaurus mariscalensis (Dinosauria, Ceratopsidae) from the Aguja Formation (Late Campanian) of west Texas. Journal of Vertebrate Paleontology 13:161-170.

Fowler D.W. (online 2017). "Revised geochronology, correlation, and dinosaur stratigraphic ranges of the Santonian-Maastrichtian (Late Cretaceous) formations of the Western Interior of North America". PeerJ Preprints 5:e2554v2 [4].

Holtz, T.R. Jr. (2012) "Dinosaurs: The Most Complete, Up-to-Date Encyclopedia for Dinosaur Lovers of All Ages Supplementary Information" [5]

Lehman, T.M. (1989) Chasmosaurus mariscalensis, sp. nov., a New Ceratopsian Dinosaur from Texas. Journal of Vertebrate Paleontology, Vol. 9, No. 2 (Jun. 30, 1989), pp. 137-162

Lehman, T.M. (2007) "Growth and population age structure in the Horned Dinosaur Chasmosaurus". [w] K. Carpenter (ed.), Horns and Beaks: Ceratopsian and Ornithopod Dinosaurs, pp. 259-317. Bloomington: Indiana University Press

Lehman, T.M., Wick, S.L., & Barnes, K.R. (2016) New specimens of horned dinosaurs from the Aguja Formation of West Texas, and a revision of Agujaceratops. Journal of Systematic Palaeontology.

Longrich, N.R. (2010) "Mojoceratops perifania, A New Chasmosaurine Ceratopsid from the Late Campanian of Western Canada" Journal of Paleontology, 84 (4), 681–694.

Paul, G.S. (2010) The Princeton Field Guide to Dinosaurs, Princeton University - Princeton i Oxford

Rivera-Sylva, H.E., Frey, E., Stinnesbeck, W., Guzman-Gutirrez, J.R., Gonzalez-Gonzalez (2017). "Mexican ceratopsids: Considerations on their diversity and evolution". Journal of South American Earth Sciences. doi:10.1016/j.jsames.2017.01.008.

Roberts, E.M., Sampson, S.D., Deino, A.L., Bowring, S.A. & Buchwaldt, R. (2013) "The Kaiparowits Formation: A Remarkable Record of Late Cretaceous Terrestrial Environments, Ecosystems, and Evolution in Western North America" [w]: Titus, A.L. & Loewen, M.A. (red.) "At the Top of the Grand Staircase: The Late Cretaceous of Southern Utah" Bloomington, Indiana University Press .

Sampson, S.D. & Loewen, M.A. (2010) "Unraveling a Radiation: A Review of the Diversity, Stratigraphic Distribution, Biogeography, and Evolution of Horned Dinosaurs (Ornithischia: Ceratopsidae)" [w:] Ryan, M. J., Chinnery-Allgeier, B. J. & Eberth, D. A. (red) "New Perspectives on Horned Dinosaurs: The Royal Tyrrell Museum Ceratopsian Symposium" Indiana University Press, 405-427.

Sampson, S.D., Loewen, M.A., Farke, A.A., Roberts, E.M., Forster, C.A., Smith, J.A. & Titus, A.L. (2010) "New Horned Dinosaurs from Utah Provide Evidence for Intracontinental Dinosaur Endemism" PLoS ONE, 5(9), e12292 doi:10.1371/journal.pone.0012292.