Nigersaurus: Różnice pomiędzy wersjami
m |
(uzupełnienia) |
||
| (Nie pokazano 1 wersji utworzonej przez jednego użytkownika) | |||
| Linia 2: | Linia 2: | ||
{{Opis | {{Opis | ||
|Autor = [[Maciej Ziegler]] | |Autor = [[Maciej Ziegler]] | ||
| − | |Korekta = [[Marcin Szermański]], [[Tomasz Sokołowski]] | + | |Korekta = [[Marcin Szermański]], [[Tomasz Sokołowski]], [[Paweł Konarzewski]] |
|nazwa = ''Nigersaurus'' (nigerzaur) | |nazwa = ''Nigersaurus'' (nigerzaur) | ||
| − | |długość = | + | |długość = 10 m <ref name="Molina-Larramendi">Molina-Pérez, R., & Larramendi, A. (2020). "Dinosaur Facts and Figures: The Sauropods and Other Sauropodomorphs". Princeton University Press. </ref> |
| − | |masa = | + | |masa = 1,9 t <ref name="Molina-Larramendi"></ref> |
| − | |wysokość = | + | |wysokość = ok. 2,2 m (w ramionach) <ref name="Molina-Larramendi"></ref> |
| − | |dieta = | + | |dieta = roślinożerny |
| − | |miejsce = [[Niger]] | + | |miejsce = [[Niger]] - Agadez |
| − | <small>formacja [[Elrhaz]]</small> | + | <small>([[formacja]] [[Elrhaz]])</small> |
| − | |czas = {{Występowanie| | + | |czas = {{Występowanie|121.4|100.5}} |
| − | + | <small>[[wczesna kreda]] ([[apt]]-[[alb]])</small> | |
| − | |||
| − | <small> | ||
|systematyka = [[Dinosauria]] | |systematyka = [[Dinosauria]] | ||
| Linia 22: | Linia 20: | ||
[[Sauropoda]] | [[Sauropoda]] | ||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
[[Diplodocoidea]] | [[Diplodocoidea]] | ||
[[Rebbachisauridae]] | [[Rebbachisauridae]] | ||
| + | |||
| + | [[Khebbashia]] | ||
[[Rebbachisaurinae]] | [[Rebbachisaurinae]] | ||
| − | |grafika = Nigersaurus.png | + | |grafika = Nigersaurus UDL.png |
| − | |podpis = | + | |podpis = Rekonstrukcja nigerzaura. Autor: UnexpectedDinoLesson [https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Nigersaurus_UDL.png] |
|PorównanieGrupa = | |PorównanieGrupa = | ||
|PorównanieDługość = | |PorównanieDługość = | ||
| Linia 39: | Linia 35: | ||
}} | }} | ||
==Wstęp== | ==Wstęp== | ||
| − | ''Nigersaurus'' był rebbachizaurydem występującym w Afryce | + | ''Nigersaurus'' był rebbachizaurydem występującym w Afryce we [[wczesna kreda|wczesnej kredzie]]. Jest on ważnym odkryciem - jego niezwykła czaszka dostarczyła wielu informacji o odżywianiu się diplodokoidów. Okazało się, że posiadał on baterie zębowe, które znane są od dawna u przedstawicieli [[Ceratopsia|ceratopsów]] i [[Ornithopoda|ornitopodów]]. Jest jednym z najczęściej znajdowanych rodzajów w formacji [[Elrhaz]]. ''Nigersaurus'' był prawdopodobnie roślinożercą żerującym na niskiej roślinności. |
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
==Materiał kopalny== | ==Materiał kopalny== | ||
| + | [[Plik:Nigersaurus taqueti skeleton.png|thumb|Materiał kopalny i wybrane szczegóły budowy. Źródło: Sereno i in., 2007. [https://journals.plos.org/plosone/article?id=10.1371/journal.pone.0001230]]] | ||
Znaleziono wiele osobników, lecz żadnego kompletnego. [[Holotyp]] (MNN GDF512) to częściowo rozbita czaszka i częściowo artykułowana szyja. Sereno i in. ([[1999]]) uznają także łopatkę, kończyny przednie i tylne jako część holotypu. | Znaleziono wiele osobników, lecz żadnego kompletnego. [[Holotyp]] (MNN GDF512) to częściowo rozbita czaszka i częściowo artykułowana szyja. Sereno i in. ([[1999]]) uznają także łopatkę, kończyny przednie i tylne jako część holotypu. | ||
Niekompletny szkielet opisany przez Taqueta w [[1976]] roku także prawdopodobnie jest osobnikiem ''Nigersaurus''. | Niekompletny szkielet opisany przez Taqueta w [[1976]] roku także prawdopodobnie jest osobnikiem ''Nigersaurus''. | ||
| + | |||
| + | ==Budowa== | ||
| + | [[Plik:Nigersaurus taqueti skull dental battery.jpg|thumb|Rekonstrukcja czaszki ''Nigersaurus''. Źródło: Sereno i in., 2007. [https://journals.plos.org/plosone/article?id=10.1371/journal.pone.0001230]]] | ||
| + | Jak na zauropoda, nigerzaur był niewielki i lekko zbudowany. Czaszka była ekstremalnie lekko zbudowana, baterie zębowe skupione były na samym przodzie czaszki. Jego pysk był bocznie rozszerzony i skierowany dokładnie na płaszczyznę gruntu, pod kątem prawie 70 stopni w stosunku do szyi. Wiele cech czaszki tego rebbachizauryda jest zupełnie wyjątkowych wśród zauropodomorfów. Są to zamkniecie górnego okna skroniowego, pięć dodatkowych okien po bocznej stronie czaszki oraz baterie zębowe. Wiele otworów ma także dolna szczęka. Zewnętrzne otwory nosowe są duże, wydłużone i tylko częściowo cofnięte. Końce dolnej i górnej szczęki mają liczne odciśnięte nerwowo-naczyniowe rowki, sugerujące keratynowe pokrycie pyska. Mogły one również świadczyć o posiadaniu za życia wydatnych warg, pomocnych przy przytrzymywaniu obgryzanych liści. Odlew czaszki nigerzaura daje kompletny - na miarę możliwości, jakie daje badanie tego organu wyłącznie z kości - wgląd na budowę mózgu zauropodów. Zęby były wymieniane raz na miesiąc. Kształtem przypominały dłuto. Całkowita liczba używanych i tkwiących jeszcze wewnątrz czaszki zębów zastępczych szacowana jest na ponad 500. Szyja była dość krótka (ok. 130% długości grzbietu) i składała się z 13 kręgów. Trzony przedkrzyżowych kręgów miały więcej pustej przestrzeni (worków powietrznych) niż samej kości. Kończyny przednie stanowiły 66% długości kończyn tylnych ([[Sereno]] i in., 2007). Lefebvre i współpracownicy (2023) zbadali mikrostrukturę kości kończyn nigerzaura za pomocą tomografii komputerowej. Jak się okazało, nigerzaur miał cieńką warstwę korową w kościach. Cecha ta potwierdza lekką budowę omawianego zauropoda. | ||
| + | |||
| + | ==Pozycja filogenetyczna i ewolucja diplodokoidów== | ||
| + | [[Plik:Nigersaurus mount.jpg|thumb|Zrekonstruowany szkielet nigerzaura. Fot. Kabacchi [https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Nigersaurus_mount.jpg]]] | ||
| + | ''Nigersaurus'' należy do jednej z grup diplodokoidów - [[Rebbachisauridae]]. W [[analiza kladystyczna|analizach kladystycznych]] najbliżej mu do ''[[Demandasaurus]]'' (np. wg Fernándeza-Baldora i in., 2011; Carballido i in., 2012) z Hiszpanii. Na dość bliskie pokrewieństwo nigerzaura z [[Demandasaurus|demandazaurem]] oraz [[Tataouinea|tatawiną]] wskazują Lerzo i in. (2024a; 2024b) oraz Simón i [[Salgado]] (2025). [[Paul Sereno|Sereno]] i in. ([[2007]]) przypuszczają, że mniejsze rozmiary ciała, stosunkowo krótka szyja i przystosowanie do żywienia się nisko rosnącą roślinnością są wyjściową cechą powstałej w środkowej jurze grupy [[Diplodocoidea]]. Sereno i [[Jeffrey Wilson|Wilson]] ([[2005]]) przekonują, że baterie zębowe wyewoluowały wcześniej w kredzie, bowiem zęby bardzo podobne do znanych u ''Nigersaurus'' znaleziono w datowanych na [[barrem]] osadach w Wielkiej Brytanii - na wyspie Wight. | ||
==Etymologia== | ==Etymologia== | ||
| Linia 62: | Linia 56: | ||
==Spis gatunków== | ==Spis gatunków== | ||
{| class="wikitable" | {| class="wikitable" | ||
| − | + | |{{V| ''Nigersaurus''}} | |
| {{Kpt|[[Paul Sereno|Sereno]]}}, {{Kpt|[[Allison Beck|Beck]]}}, {{Kpt|[[Didier Dutheil|Dutheil]]}}, {{Kpt|[[Hans Larsson|Larsson]]}}, {{Kpt|Lyon}}, {{Kpt|[[Bourahima Moussa|Moussa]]}}, {{Kpt|[[Rudyard Sadleir|Sadleir]]}}, {{Kpt|[[Christian Sidor|Sidor]]}}, {{Kpt|[[David Varricchio|Varricchio]]}}, {{Kpt|[[Gregory Wilson|Wilson]]}} i {{Kpt|[[Jeffrey Wilson|Wilson]]}}, [[1999]] | | {{Kpt|[[Paul Sereno|Sereno]]}}, {{Kpt|[[Allison Beck|Beck]]}}, {{Kpt|[[Didier Dutheil|Dutheil]]}}, {{Kpt|[[Hans Larsson|Larsson]]}}, {{Kpt|Lyon}}, {{Kpt|[[Bourahima Moussa|Moussa]]}}, {{Kpt|[[Rudyard Sadleir|Sadleir]]}}, {{Kpt|[[Christian Sidor|Sidor]]}}, {{Kpt|[[David Varricchio|Varricchio]]}}, {{Kpt|[[Gregory Wilson|Wilson]]}} i {{Kpt|[[Jeffrey Wilson|Wilson]]}}, [[1999]] | ||
|- | |- | ||
| − | + | |{{V| ''N. taqueti''}} | |
| − | | {{Kpt|Sereno, Beck, Dutheil, Larsson, Lyon, Moussa, Sadleir, Sidor, Varricchio, Wilson}} i {{Kpt|Wilson}}, 1999 | + | | {{Kpt|[[Sereno]], Beck, Dutheil, Larsson, Lyon, Moussa, Sadleir, [[Sidor]], [[Varricchio]], Wilson}} i {{Kpt|Wilson}}, [[1999]] |
|} | |} | ||
==Bibliografia== | ==Bibliografia== | ||
<small> | <small> | ||
| − | Carballido, J.L. | + | Carballido, J. L., Salgado, L., Pol, D., Canudo, J. I., & Garrido, A. (2012). "A new basal rebbachisaurid (Sauropoda, Diplodocoidea) from the Early Cretaceous of the Neuquén Basin; evolution and biogeography of the group". Historical Biology, 24(6), 631-654. [[doi:10.1080/08912963.2012.672416]] |
| + | |||
| + | Fernández-Baldor, F. T., Canudo, J. I., Huerta, P., Montero, D., Suberbiola, X. P., & Salgado, L. (2011). "''Demandasaurus darwini'', a new rebbachisaurid sauropod from the Early Cretaceous of the Iberian Peninsula". Acta Palaeontologica Polonica, 56(3), 535-552.[[doi:10.4202/app.2010.0003]] | ||
| + | |||
| + | Lefebvre, R., Allain, R., & Houssaye, A. (2023). "What's inside a sauropod limb? First three‐dimensional investigation of the limb long bone microanatomy of a sauropod dinosaur, ''Nigersaurus taqueti'' (Neosauropoda, Rebbachisauridae), and implications for the weight‐bearing function". Palaeontology, 66(4), e12670. [[doi:10.1111/pala.12670]] | ||
| + | |||
| + | Lerzo, L. N., Fernández-Baldor, F. T., Canale, J. I., Whitlock, J. A., Otero, A., & Gallina, P. A. (2024a). "They all floated in the Cretaceous: new rebbachisaurid (Sauropoda, Diplodocoidea) with a highly pneumatized skeleton from the Upper Cretaceous (lower Cenomanian) of Patagonia, Argentina". Historical Biology: 1-14. [[doi:10.1080/08912963.2024.2383708]] | ||
| + | |||
| + | Lerzo, L. N., Gallina, P. A., Canale, J. I., Otero, A., Carballido, J. L., Apesteguía, S. & Makovicky, P. J. (2024b). "The last of the oldies: a basal rebbachisaurid (Sauropoda, Diplodocoidea) from the early Late Cretaceous (Cenomanian–Turonian) of Patagonia, Argentina". Historical Biology: 1-26 [[doi:10.1080/08912963.2023.2297914]] | ||
| − | + | Simón, M. E., & Salgado, L. (2025). "New rebbachisaurid (Dinosauria, Sauropoda) from the Huincul Formation (upper Cenomanian-Turonian) of Villa El Chocón (Neuquén Province, Argentina)". Cretaceous Research. 106137. [[doi:10.1016/j.cretres.2025.106137]] | |
| − | Sereno, P.C., Beck, A.L., Dutheil, D.B., Larsson, H.C.E., Lyon, G.H., Moussa, B., Sadleir, R.W., Sidor, C.A., Varricchio, D.J., Wilson, G. P. & Wilson, J.A. (1999) "Cretaceous Sauropods from the Sahara and the Uneven Rate of Skeletal Evolution Among Dinosaurs" Science, 286(5443), 1342-1347. | + | Sereno, P. C., Beck, A. L., Dutheil, D. B., Larsson, H. C. E., Lyon, G. H., Moussa, B., Sadleir, R. W., Sidor, C. A., Varricchio, D. J., Wilson, G. P., & Wilson, J. A. (1999). "Cretaceous Sauropods from the Sahara and the Uneven Rate of Skeletal Evolution Among Dinosaurs". Science, 286(5443), 1342-1347. [[doi:10.1126/science.286.5443.1342]] |
| − | Sereno, P.C., Wilson, J.A., Witmer, L.M., Whitlock, J.A., Maga, A., Ide, O. & Rowe, T.A. (2007) Structural Extremes in a Cretaceous Dinosaur. PLoS ONE 2(11): e1230. [[doi:10.1371/journal.pone.0001230]] | + | Sereno, P. C., Wilson, J. A., Witmer, L. M., Whitlock, J. A., Maga, A., Ide, O., & Rowe, T. A. (2007). "Structural Extremes in a Cretaceous Dinosaur". PLoS ONE 2(11): e1230. [[doi:10.1371/journal.pone.0001230]] |
| − | Wilson, J.A. & Sereno, P.C. (2005) "Structure and Evolution of a Sauropod Tooth Battery" [w:] Curry Rogers, K. & Wilson, J.A. ( | + | Wilson, J. A., & Sereno, P. C. (2005) "Structure and Evolution of a Sauropod Tooth Battery" [w:] Curry Rogers, K. & Wilson, J.A. (red.) "The Sauropods: Evolution and Paleobiology". University of California Press, Berkeley, ISBN 0-520-24623-3. |
| − | </small> | + | <references/></small> |
[[Kategoria:Dinosauria]] | [[Kategoria:Dinosauria]] | ||
Aktualna wersja na dzień 22:25, 25 maj 2025
| Autor: | Maciej Ziegler |
| Korekta: | Marcin Szermański, Tomasz Sokołowski, Paweł Konarzewski |
| Nigersaurus (nigerzaur) | |
|---|---|
| Długość | 10 m [1] |
| Wysokość | ok. 2,2 m (w ramionach) [1] |
| Masa | 1,9 t [1] |
| Dieta | roślinożerny |
| Miejsce | Niger - Agadez |
| Czas | |
| Systematyka | Dinosauria |
 Rekonstrukcja nigerzaura. Autor: UnexpectedDinoLesson [4] | |
Wstęp
Nigersaurus był rebbachizaurydem występującym w Afryce we wczesnej kredzie. Jest on ważnym odkryciem - jego niezwykła czaszka dostarczyła wielu informacji o odżywianiu się diplodokoidów. Okazało się, że posiadał on baterie zębowe, które znane są od dawna u przedstawicieli ceratopsów i ornitopodów. Jest jednym z najczęściej znajdowanych rodzajów w formacji Elrhaz. Nigersaurus był prawdopodobnie roślinożercą żerującym na niskiej roślinności.
Materiał kopalny
Znaleziono wiele osobników, lecz żadnego kompletnego. Holotyp (MNN GDF512) to częściowo rozbita czaszka i częściowo artykułowana szyja. Sereno i in. (1999) uznają także łopatkę, kończyny przednie i tylne jako część holotypu.
Niekompletny szkielet opisany przez Taqueta w 1976 roku także prawdopodobnie jest osobnikiem Nigersaurus.
Budowa
Jak na zauropoda, nigerzaur był niewielki i lekko zbudowany. Czaszka była ekstremalnie lekko zbudowana, baterie zębowe skupione były na samym przodzie czaszki. Jego pysk był bocznie rozszerzony i skierowany dokładnie na płaszczyznę gruntu, pod kątem prawie 70 stopni w stosunku do szyi. Wiele cech czaszki tego rebbachizauryda jest zupełnie wyjątkowych wśród zauropodomorfów. Są to zamkniecie górnego okna skroniowego, pięć dodatkowych okien po bocznej stronie czaszki oraz baterie zębowe. Wiele otworów ma także dolna szczęka. Zewnętrzne otwory nosowe są duże, wydłużone i tylko częściowo cofnięte. Końce dolnej i górnej szczęki mają liczne odciśnięte nerwowo-naczyniowe rowki, sugerujące keratynowe pokrycie pyska. Mogły one również świadczyć o posiadaniu za życia wydatnych warg, pomocnych przy przytrzymywaniu obgryzanych liści. Odlew czaszki nigerzaura daje kompletny - na miarę możliwości, jakie daje badanie tego organu wyłącznie z kości - wgląd na budowę mózgu zauropodów. Zęby były wymieniane raz na miesiąc. Kształtem przypominały dłuto. Całkowita liczba używanych i tkwiących jeszcze wewnątrz czaszki zębów zastępczych szacowana jest na ponad 500. Szyja była dość krótka (ok. 130% długości grzbietu) i składała się z 13 kręgów. Trzony przedkrzyżowych kręgów miały więcej pustej przestrzeni (worków powietrznych) niż samej kości. Kończyny przednie stanowiły 66% długości kończyn tylnych (Sereno i in., 2007). Lefebvre i współpracownicy (2023) zbadali mikrostrukturę kości kończyn nigerzaura za pomocą tomografii komputerowej. Jak się okazało, nigerzaur miał cieńką warstwę korową w kościach. Cecha ta potwierdza lekką budowę omawianego zauropoda.
Pozycja filogenetyczna i ewolucja diplodokoidów
Nigersaurus należy do jednej z grup diplodokoidów - Rebbachisauridae. W analizach kladystycznych najbliżej mu do Demandasaurus (np. wg Fernándeza-Baldora i in., 2011; Carballido i in., 2012) z Hiszpanii. Na dość bliskie pokrewieństwo nigerzaura z demandazaurem oraz tatawiną wskazują Lerzo i in. (2024a; 2024b) oraz Simón i Salgado (2025). Sereno i in. (2007) przypuszczają, że mniejsze rozmiary ciała, stosunkowo krótka szyja i przystosowanie do żywienia się nisko rosnącą roślinnością są wyjściową cechą powstałej w środkowej jurze grupy Diplodocoidea. Sereno i Wilson (2005) przekonują, że baterie zębowe wyewoluowały wcześniej w kredzie, bowiem zęby bardzo podobne do znanych u Nigersaurus znaleziono w datowanych na barrem osadach w Wielkiej Brytanii - na wyspie Wight.
Etymologia
Nigersaurus znaczy "jaszczur z Nigru". Epitet gatunkowy nadano na cześć Philippe'a Taqueta, francuskiego paleontologa, którego ekspedycje w latach 1965-1972 zainicjowały eksplorację paleontologiczną Nigru na dużą skalę.
Spis gatunków
| Nigersaurus | Sereno, Beck, Dutheil, Larsson, Lyon, Moussa, Sadleir, Sidor, Varricchio, Wilson i Wilson, 1999 |
| N. taqueti | Sereno, Beck, Dutheil, Larsson, Lyon, Moussa, Sadleir, Sidor, Varricchio, Wilson i Wilson, 1999 |
Bibliografia
Carballido, J. L., Salgado, L., Pol, D., Canudo, J. I., & Garrido, A. (2012). "A new basal rebbachisaurid (Sauropoda, Diplodocoidea) from the Early Cretaceous of the Neuquén Basin; evolution and biogeography of the group". Historical Biology, 24(6), 631-654. doi:10.1080/08912963.2012.672416
Fernández-Baldor, F. T., Canudo, J. I., Huerta, P., Montero, D., Suberbiola, X. P., & Salgado, L. (2011). "Demandasaurus darwini, a new rebbachisaurid sauropod from the Early Cretaceous of the Iberian Peninsula". Acta Palaeontologica Polonica, 56(3), 535-552.doi:10.4202/app.2010.0003
Lefebvre, R., Allain, R., & Houssaye, A. (2023). "What's inside a sauropod limb? First three‐dimensional investigation of the limb long bone microanatomy of a sauropod dinosaur, Nigersaurus taqueti (Neosauropoda, Rebbachisauridae), and implications for the weight‐bearing function". Palaeontology, 66(4), e12670. doi:10.1111/pala.12670
Lerzo, L. N., Fernández-Baldor, F. T., Canale, J. I., Whitlock, J. A., Otero, A., & Gallina, P. A. (2024a). "They all floated in the Cretaceous: new rebbachisaurid (Sauropoda, Diplodocoidea) with a highly pneumatized skeleton from the Upper Cretaceous (lower Cenomanian) of Patagonia, Argentina". Historical Biology: 1-14. doi:10.1080/08912963.2024.2383708
Lerzo, L. N., Gallina, P. A., Canale, J. I., Otero, A., Carballido, J. L., Apesteguía, S. & Makovicky, P. J. (2024b). "The last of the oldies: a basal rebbachisaurid (Sauropoda, Diplodocoidea) from the early Late Cretaceous (Cenomanian–Turonian) of Patagonia, Argentina". Historical Biology: 1-26 doi:10.1080/08912963.2023.2297914
Simón, M. E., & Salgado, L. (2025). "New rebbachisaurid (Dinosauria, Sauropoda) from the Huincul Formation (upper Cenomanian-Turonian) of Villa El Chocón (Neuquén Province, Argentina)". Cretaceous Research. 106137. doi:10.1016/j.cretres.2025.106137
Sereno, P. C., Beck, A. L., Dutheil, D. B., Larsson, H. C. E., Lyon, G. H., Moussa, B., Sadleir, R. W., Sidor, C. A., Varricchio, D. J., Wilson, G. P., & Wilson, J. A. (1999). "Cretaceous Sauropods from the Sahara and the Uneven Rate of Skeletal Evolution Among Dinosaurs". Science, 286(5443), 1342-1347. doi:10.1126/science.286.5443.1342
Sereno, P. C., Wilson, J. A., Witmer, L. M., Whitlock, J. A., Maga, A., Ide, O., & Rowe, T. A. (2007). "Structural Extremes in a Cretaceous Dinosaur". PLoS ONE 2(11): e1230. doi:10.1371/journal.pone.0001230
Wilson, J. A., & Sereno, P. C. (2005) "Structure and Evolution of a Sauropod Tooth Battery" [w:] Curry Rogers, K. & Wilson, J.A. (red.) "The Sauropods: Evolution and Paleobiology". University of California Press, Berkeley, ISBN 0-520-24623-3.
![[4]](https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Nigersaurus_UDL.png){kind=link}
![[3]](https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Nigersaurus_mount.jpg){kind=link}