Dacentrurus: Różnice pomiędzy wersjami

Z Encyklopedia Dinozaury.com
Skocz do: nawigacja, szukaj
m (→‎Budowa i paleoekologia: link)
m
 
(Nie pokazano 24 wersji utworzonych przez 7 użytkowników)
Linia 1: Linia 1:
−
<small>
+
{{DISPLAYTITLE:''Dacentrurus''}}
−
{| class="wikitable" style="background-color:CornSilk"
+
{{Opis
−
| Autor:
+
|Autor                  = [[Maciej Ziegler]], [[Łukasz Czepiński]], [[Kamil Kamiński]]
−
| Korekta:
+
|Korekta                = [[Tomasz Singer]], [[Daniel Madzia]], [[Tomasz Skawiński]],[[Paweł Konarzewski]]
−
|-
+
|nazwa                  = ''Dacentrurus'' (dacentrur)
−
| [[Maciej Ziegler]]
+
|długość                = 7-8 (10?) m
−
| [[Tomasz Singer]]
+
|wysokość              =
 +
|masa                  = 3-5 t
 +
|dieta                  = roślinożerny
 +
|miejsce                = [[Wielka Brytania]] - hrabstwo Wilt
  
−
[[Daniel Madzia]]
+
<small>([[formacja]] [[Kimmeridge Clay]])</small>
−
|}
+
<hr>
−
</small>
+
[[Hiszpania]] - Teruel i Walencja
  
−
----
+
<small>([[formacja]] [[Villar del Arzobispo]])</small>
  
−
{| class="wikitable" style="text-align:left" align="left"
+
<hr>
−
! colspan=2 | ''Dacentrurus'' (dacentrur)
+
[[Francja]] - Normandia
−
|-
 
−
! '''Długość''':
 
−
| 7-8 (10?) m
 
  
−
|-
+
<small>([[formacja]] [[Argiles d’Octeville]])</small>
−
! '''Masa''':
 
−
| 3-5 t
 
  
−
|-
+
<hr>
−
! '''[[Lokacje|Miejsce występowania]]''':
+
? [[Portugalia]] - Lizbona i Leiria
−
| [[Wielka Brytania]] - Wiltshire
 
−
 
 
−
?[[Francja]], ?[[Hiszpania]], ?[[Portugalia]]
 
−
|-
 
−
! '''[[Czas|Czas występowania]]'''
 
−
| 156-151 (-142?) Ma
 
  
−
<small>późna [[jura]]- wczesna ?[[kreda]] ([[kimeryd]] - ?[[berrias]])</small>
+
<small>([[formacja|formacje]] [[Sobral]] i [[Lourinhã]])</small>
−
|-
+
|czas                  = {{Występowanie|154|145}}
−
! '''Systematyka'''
+
154-145 (-142?) [[Ma]]<br>
−
| [[Dinosauria]]
+
<small>[[późna jura]] ([[kimeryd]] - [[tyton]])</small>
 +
|systematyka            =
 +
[[Dinosauria]]
  
 
[[Ornithischia]]
 
[[Ornithischia]]
Linia 44: Linia 38:
  
 
[[Stegosauridae]]
 
[[Stegosauridae]]
 +
 +
[[Neostegosauria]]
  
 
[[Dacentrurinae]]
 
[[Dacentrurinae]]
−
|-
+
|grafika                = Dacentrurus armatus.png
−
| colspan=2 |[[Plik:Dacentrurus-Torvosaurus.jpg|400px|]]
+
|podpis                = Rekonstrukcja przyżyciowa ''Dacentrurus''. Autor: Connor Ashbridge  [https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Dacentrurus_armatus.png]
−
<small> ''Dacentrurus'' i ''[[Torvosaurus]]'' (w tle ''[[Lusotitan]]'' i ''[[Miragaia]]''). Autor: Nima Sassani [http://paleo-king.deviantart.com/art/The-Portuguese-Disaster-144708573]</small>
+
|PorównanieGrupa        =
−
|}
+
|PorównanieDługość      =
 +
|mapa                  =
 +
}}
 +
==Wstęp==
 +
''Dacentrurus'' to duży stegozauryd znany z późnej jury i być może wczesnej kredy z terenów Europy. Jest to pierwszy znaleziony przedstawiciel [[Stegosauria]], a jego poprzednia nazwa - ''Omosaurus'', okazała się być zajęta przez fitozaura. ''Dacentrurus'' wciąż pozostaje słabo znany.
 +
 
 +
==Materiał kopalny==
 +
[[Plik:Dacentrurus1.jpg|300px|thumb|right|Holotyp (z Owen, 1875).]]
 +
[[Holotyp]] (NHMUK OR 46013) pochodzi z Anglii - hrabstwo Wilt (osady [[Kimmeridge Clay]]). Są to 3 kręgi szyjne, 16 grzbietowych i 11 ogonowych, kości: ramienna, promieniowa, łokciowa, śródręcza, blok biodrowo-krzyżowy, kości kulszowe i łonowe, kość udowa (>1,2 m), piszczel, kość piętowa, kości śródstopia, płyta i kolec ogonowy.  
  
−
==Wstęp==
+
Odnalezione szczątki zaliczone do ''Dacentrurus'' z [[kimeryd]]u, wczesnego [[tyton]]u i tytonu-[[berrias]]u (156-140 Ma) z Francji i Portugalii są zbyt fragmentaryczne, aby określić przynależność [[gatunek|gatunkową]], a nawet [[rodzaj]]ową. Zostały więc przedzielone przez Maidment i in. (2008) do ''Dacentrurus'' sp.  
−
''Dacentrurus'' to duży stegozauryd znany z późnej jury i być może wczesnej kredy z terenów Europy. Jest to pierwszy znaleziony przedstawiciel [[Stegosauria]], a jego poprzednia nazwa - ''Omosaurus'', okazała się być zajęta przez fitozaura. ''Dacentrurus'' wcią…ż pozostaje słabo znany.
 
  
−
==Wymiary==
+
Nieco bardziej kompletny materiał z Portugalii różni się nieznacznie od holotypu dacentrura i pochodzi z młodszych osadów (wczesny berrias - 145-142 Ma), lecz zdaniem [[Susannah Maidment|Maidment]] i in. ([[2008]]) jest zbyt niekompletny aby nazwać nowy gatunek. Łącznie znaleziono tam 5 osobników.  
−
Wbrew temu co można przeczytać w wielu książkach, ''Dacentrurus'' był jednym z największych stegozaurów - osiągał 7-8 m długości (Galton i Upchurch, 2004; Naish i Martill, 2007; Paul, 2010) a niektóre pozostałości z Kimmeridge Clay wskazują na ok. 10 m (Naish, online), o ile do niego należą, być może chodzi o [[holotyp]].
 
  
−
==Etymologia==
+
O innych szczątkach ''Dacentrurus'' z Hiszpanii wspominają również Cobos i in. (2010), zaś z Portugalii - Escaso i in. (2007).
−
Nazwa ''Dacentrurus'' odnosi się do jego opancerzenia - dużych kolców ogonowych; z greki: ''da''- (bardzo) + ''kentron'' (ostroga, kolec) + ''oura'' (ogon). Epitet gatunkowy (''armatus'') zapewne także się z wiąże z jego uzbrojeniem.
 
  
−
==Budowa i paleoekologia==
+
Sánchez-Fenollosa i in. (2022) wspominają o nowym materiale kopalnym należący do ''D. armatus'' z terenów Hiszpanii. Składa się on z czterech kręgów ogonowych (MAP-4682, MAP-4680, MAP-4683 i MAP-4681). Ten sam zespół badaczy oznaczył materiał kopalny z Walencji jako cf. ''Dacentrurus'' [[sp.]] Stanowi on dwa łuki neuralne kręgów ogonowych (MPA D-108 i MPA D-109) i pięć trzonów kręgów ogonowych (MPA D-114, MPA D-111, MPA D-112, MPA D-115 i MPA D-113) ze stanowiska kopalnego Cañada París oraz dwa trzony kręgów ogonowych (MPA-653 i MPA-1086) z Alpuente.
−
''Dacentrurus'' miał zapewne podwójny rzą…d niewielkich, trójką…tnych kolców na grzbiecie i cztery pary kolców na ogonie, podobnie jak np. ''[[Kentrosaurus]]''. Miał także typowy dla [[stegozauryd]]ów tzw. ''[[thagomizer]]'' na końcu ogona - były to cztery ostre kolce służą…ce do obrony przed wielkimi drapieżnikami, jak ''[[Allosaurus]]'' czy ''[[Torvosaurus]]''. Jego kończyny przednie były dość długie w porównaniu do tylnych.
 
  
−
==Materiał kopalny==
+
Sánchez-Fenollosa i in. (2024) opisali dość kompletny okaz ''Dacentrurus'' obejmujący niemalże kompletną serię kręgów grzbietowych, kręgi ogonowe oraz kości szkieletu obwodowego (CT-28). Zdaniem naukowców do omawianego rodzaju powinien być również przypisany materiał kopalny ''[[Miragaia]]''. Zobacz więcej: [[Miragaia#Synonim Dacentrurus?]].
−
[[Holotyp]] (BMNH 46013) to jedyny pewny materiał '' D. armatus''. Pochodzi z Anglii - hrabstwo Wiltshire (osady [[Kimmeridge Clay]]). Są to 3 kręgi szyjne, 16 grzbietowych i 11 ogonowych, kości: ramienna, promieniowa, łokciowa, śródręcza, blok biodrowo-krzyżowy, kości kulszowe i łonowe, kość udowa (>1,2 m), piszczel, kość piętowa, kości śródstopia, płyta i kolec ogonowy.  
 
  
−
[[Plik:Dacentrurus1.jpg|200px|thumb|right|Holotyp (z Owen, 1975).]]
+
Sánchez-Fenollosa i Cobos (2025) opisali nową, niekompletną czaszkę dacentrura (MAP-9029) oraz środkowy kręg szyjny (MAP-9030)z terenu Hiszpanii. Badacze wspominają również o innym, jeszcze niewypreparowanym materiale pozaczaszkowym.  
  
−
Odnalezione szczą…tki zaliczone do ''Dacentrurus'' z [[kimeryd]]u, wczesnego [[tyton]]u i tytonu-[[berrias]]u (156-140 Ma) Francji, Hiszpanii i Portugalii są… zbyt fragmentaryczne, aby określić przynależność [[gatunek|gatunkową…]], a nawet [[rodzaj]]ową…. Zostały więc przedzielone przez Maidment i in. (2008) do ''Dacentrurus'' sp. Odkrycie ''[[Miragaia]]'' dodatkowo zaciemnia ten obraz.
+
==Budowa i wymiary==
 +
''Dacentrurus'' to jeden z największych znanych europejskich [[Stegosauria|stegozaurów]]. Od swoich kuzynów różnił się budową kości krzyżowej. Trzony przednich kręgów ogonowych były masywne, a krótkie wyrostki kolczyste miały masywne, zaokrąglone szczyty. Posiadał on zapewne podwójny rząd niewielkich, trójkątnych kolców na grzbiecie i cztery pary kolców na ogonie, podobnie jak np. ''[[Kentrosaurus]]''. Dysponował także typowym groźną bronią na końcu ogona tzw. ''[[thagomizer]]''. Były to cztery ostre kolce służące do obrony przed wielkimi drapieżnikami, jak ''[[Allosaurus]]'' czy ''[[Torvosaurus]]''. Jego kończyny przednie były dość długie w porównaniu do tylnych (Galton, 1991).
  
−
Nieco bardziej kompletny materiał z Portugalii różni się nieznacznie od holotypu dacentrura i pochodzi z młodszych osadów (wczesny berrias - 145-142 Ma), lecz zdaniem Maidment i in. (2008) jest zbyt niekompletny aby nazwać nowy gatunek. Łą…cznie znaleziono tam 5 osobników.  
+
Wbrew temu co można przeczytać w wielu książkach, ''Dacentrurus'' był jednym z największych stegozaurów - osiągał 7-8 m długości ([[Peter Galton|Galton]] i [[Paul Upchurch|Upchurch]], [[2004]]; [[Darren Naish|Naish]] i [[David Martill|Martill]], [[2007]]; [[Gregory Paul|Paul]], [[2010]]) a niektóre pozostałości z Kimmeridge Clay wskazują na ok. 10 m (Naish, online), o ile do niego należą, być może chodzi o [[holotyp]].
  
 
==Pozycja filogenetyczna==
 
==Pozycja filogenetyczna==
−
Wcześniejsze [[analiza filogenetyczna|analizy kladystyczne]] wskazują…, że ''Dacentrurus'' jest najbardziej [[bazalny]]m przedstawicielem [[Stegosauridae]] i jako jedyny wśród nich nie należy do Stegosaurinae. Jednak najnowsze analizy (Mateus i in., 2009; Maidment, 2010), uwzględniające jego [[takson siostrzany]] ''[[Miragaia]]'', wykazały, że ''Dacentrurus'' jest [[zaawansowany]]m stegozaurydem.  
+
Wcześniejsze [[analiza filogenetyczna|analizy kladystyczne]] wskazują, że ''Dacentrurus'' jest najbardziej [[bazalny]]m przedstawicielem [[Stegosauridae]] i jako jedyny wśród nich nie należy do Stegosaurinae. Jednak najnowsze analizy ([[Octavio Mateus|Mateus]] i in., [[2009]]; Maidment, [[2010]]), uwzględniające jego [[takson siostrzany]] ''[[Miragaia]]'', wykazały, że ''Dacentrurus'' jest [[zaawansowany]]m stegozaurydem. Dla opisywanego rodzaju i najbliższych kuzynów został zdefiniowany [[klad]] [[Dacentrurinae]] w 2009 roku przez Mateusa i współautorów. Zafaty i in. (2024) za członków tego kladu uważają ''[[Thyreosaurus]]'', ''[[Adratiklit]]'' oraz ''Dacentrurus''. Sánchez-Fenollosa i Cobos (2025) za [[Dacentrurinae|dacentruryna]] uważają również ''[[Alcovasaurus]]'' i ''[[Kentrosaurus]]''.
 +
 
 +
==Etymologia==
 +
Nazwa ''Dacentrurus'' odnosi się do jego opancerzenia - dużych kolców ogonowych; z greki: ''da''- (bardzo) + ''kentron'' (ostroga, kolec) + ''oura'' (ogon). Epitet gatunkowy (''armatus'') zapewne także się z wiąże z jego uzbrojeniem.
  
 
==Spis gatunków==
 
==Spis gatunków==
 
{| class="wikitable"
 
{| class="wikitable"
−
! ''Dacentrurus''
+
|{{V| ''Dacentrurus''}}
−
| Lucas, [[1902]]
+
| {{Kpt|[[Frederic Lucas|Lucas]]}}, [[1902]]
 
|-
 
|-
−
| =''Omosaurus''
+
| = ''"Omosaurus"''
−
| [[Owen]], [[1875]]
+
| {{Kpt|[[Richard Owen|Owen]]}}, [[1875]]
−
| (zajęta [[Leidy]], [[1856]])
+
| (zajęta {{Kpt|[[Joseph Leidy|Leidy]]}}, [[1856]])
 
|-
 
|-
 
| =''Dacentrurosaurus''
 
| =''Dacentrurosaurus''
−
| [[Hennig]], [[1925]]
+
| {{Kpt|[[Edwin Hennig|Hennig]]}}, [[1925]]
 
|-
 
|-
−
! ''D. armatus''
+
| ?= ''[[Miragaia]]''
−
| ([[Owen]], [[1875]]) Lucas, [[1902]]
+
| {{Kpt|[[Octávio Mateus|Mateus]], [[Susannah Maidment|Maidment]]}} i {{Kpt|[[Nicolai Christiansen|Christiansen]]}}, [[2009]]
 
|-
 
|-
−
| =''Omosaurus armatus''
+
|{{V| ''D. armatus''}}
−
| Owen, 1875
+
| ({{Kpt|Owen}}, 1875) {{Kpt|Lucas}}, 1902
 +
|-
 +
| = ''"Omosaurus" armatus''
 +
| {{Kpt|Owen}}, 1875
 
|-
 
|-
 
| =''[[Stegosaurus]] armatus''
 
| =''[[Stegosaurus]] armatus''
−
| (Owen, 1875) [[Lydekker]], [[1890]]
+
| ({{Kpt|Owen}}, 1875) {{Kpt|[[Richard Lydekker|Lydekker]]}}, [[1890]]
 
|-
 
|-
 
| =''Omosaurus lennieri''
 
| =''Omosaurus lennieri''
−
| [[Nopcsa]], [[1911]]
+
| {{Kpt|[[Franz Nopcsa|Nopcsa]]}}, [[1911]]
 
|-
 
|-
 
| =''Dacentrurosaurus armatus''
 
| =''Dacentrurosaurus armatus''
−
| (Owen, 1875) Hennig, 1925  
+
| ({{Kpt|Owen}}, 1875) {{Kpt|Hennig}}, 1925  
 
|-
 
|-
 
| ''D. hastiger''
 
| ''D. hastiger''
−
| (Owen, [[1877]]) Hennig, 1915
+
| ({{Kpt|Owen}}, [[1877]]) {{Kpt|Hennig}}, [[1915]]
 
| ''[[nomen dubium]]''
 
| ''[[nomen dubium]]''
 
|-
 
|-
−
| =''Omosaurus hastiger''
+
| = ''"Omosaurus" hastiger''
−
| Owen, 1877
+
| {{Kpt|Owen}}, 1877
 
|-
 
|-
 
| =''[[Stegosaurus]] hastiger''
 
| =''[[Stegosaurus]] hastiger''
−
| (Owen, 1877) Lydekker, 1890
+
| ({{Kpt|Owen}}, 1877) {{Kpt|Lydekker}}, 1890
 
|-
 
|-
 
| ''D. phillipsi''
 
| ''D. phillipsi''
−
| ([[Seeley]], [[1892]]–[[1893]]) Hennig, 1915
+
| ({{Kpt|[[Harry Seeley|Seeley]]}}, [[1893]]) {{Kpt|Hennig}}, 1915
 
| ''[[nomen dubium]]''
 
| ''[[nomen dubium]]''
 
|-
 
|-
−
| =''Omosaurus phillipsi''
+
| = ''"Omosaurus" phillipsi''
−
| Seeley, 1892–1893
+
| {{Kpt|Seeley}}, 1893
 
|-
 
|-
 
| ''D. durobrivensis''
 
| ''D. durobrivensis''
−
| ([[Hulke]], [[1877]]) Hennig, 1915
+
| ({{Kpt|[[John Hulke|Hulke]]}}, 1877) {{Kpt|Hennig}}, 1915
 
| =''[[Lexovisaurus]] durobrivensis''
 
| =''[[Lexovisaurus]] durobrivensis''
 
|-
 
|-
 +
|? = ''Miragaia longicollum''
 +
| {{Kpt|Mateus, [[Maidment]]}} i {{Kpt|Christiansen}}, 2009
 +
|-
 +
|?= ''Dacentrurus longicollum''
 +
|({{Kpt|Mateus, [[Maidment]]}} i {{Kpt|Christiansen}}, 2009) {{Kpt|Raven}} i {{Kpt|[[Maidment]]}}, 2017
 
|}
 
|}
  
 
==Bibliografia==
 
==Bibliografia==
−
<small>Galton, P.M. & Upchurch, P. (2004) "Stegosauria" [w:] Weishampel, D.B., Dodson, P. & Osmólska, H. (ed) "The Dinosauria (2nd edition)" University of California Press, Berkeley, 343-362.
+
<small>Cobos, A. & Gascó, F. (2013) "New vertebral remains of the stegosaurian dinosaur ''Dacentrurus'' from Riodeva (Teruel, Spain)" Geogaceta, 53, 17-20
 +
 
 +
Cobos, A., Royo-Torres, R., Luque, L., Alcala, L. & Mampel, L., (2010) "An Iberian stegosaurs paradise: The Villar del Arzobispo Formation (Tithonian–Berriasian) in Teruel (Spain)" Palaeogeography, Palaeoclimatology, Palaeoecology, 293 (1-2), 223-236. [[doi:10.1016/j.palaeo.2010.05.024]]
 +
 
 +
Costa, F., Mateus, O. (2019) “Dacentrurine stegosaurs (Dinosauria): A new specimen of ''Miragaia longicollum'' from the Late Jurassic of Portugal resolves taxonomical validity and shows the occurrence of the clade in North America.” PLoS ONE 14(11): e0224263. [[https://doi.org/10.1371/journal.pone.0224263]].
 +
 
 +
Galton, P. M. (1991). "Postcranial remains of the stegosaurian dinosaur Dacentrurus from the Upper Jurassic of France and Portugal". Geologica et Palaeontologica, 25, 299-327.
 +
 
 +
Galton, P.M. & Upchurch, P. (2004) "Stegosauria" [w:] Weishampel, D.B., Dodson, P. & Osmólska, H. (ed) "The Dinosauria (2nd edition)" University of California Press, Berkeley, 343-362.
  
 
Maidment, S.C.R., Norman, D.B., Barrett, P.M., & Upchurch, P. (2008) "Systematics and phylogeny of Stegosauria (Dinosauria: Ornithischia)" Journal of Systematic Palaeontology, 6(4), 367-407. doi:10.1017/S1477201908002459
 
Maidment, S.C.R., Norman, D.B., Barrett, P.M., & Upchurch, P. (2008) "Systematics and phylogeny of Stegosauria (Dinosauria: Ornithischia)" Journal of Systematic Palaeontology, 6(4), 367-407. doi:10.1017/S1477201908002459
Linia 138: Linia 157:
 
Naish, online: http://dml.cmnh.org/2000Aug/msg00427.html
 
Naish, online: http://dml.cmnh.org/2000Aug/msg00427.html
  
−
http://www.dinosauria.com/dml/names/dinod.htm
+
Paul, G.S. (2010) "The Princeton Field Guide to Dinosaurs" wyd. Princeton University - Princeton i Oxford</small>
 +
 
 +
<small>Sánchez-Fenollosa, S., Suñer, M., & Cobos, A. (2022). "New Fossils of Stegosaurs from the Upper Jurassic of the Eastern Iberian Peninsula (Spain)". Diversity, 14(12), 1047. [[doi:10.3390/d14121047]]
 +
 
 +
Sánchez-Fenollosa, S., & Cobos, A. (2025). "New insights into the phylogeny and skull evolution of stegosaurian dinosaurs: An extraordinary cranium from the European Late Jurassic (Dinosauria: Stegosauria)". Vertebrate Zoology 75: 165-189. [[doi:10.3897/vz.75.e146618]]
 +
 
 +
Sánchez-Fenollosa, S., Escaso, F., & Cobos, A. (2024). "A new specimen of ''Dacentrurus armatus'' Owen, 1875 (Ornithischia: Thyreophora) from the Upper Jurassic of Spain and its taxonomic relevance in the European stegosaurian diversity". Zoological Journal of the Linnean Society, zlae074. [[doi:10.1093/zoolinnean/zlae074]]
 +
 
 +
http://www.dinosauria.com/dml/names/dinod.htm</small>
  
−
Paul, G.S. (2010) "The Princeton Field Guide to Dinosaurs" wyd. Princeton University - Princeton i Oxford</small>
+
</small>
  
 
[[Kategoria:Dinosauria]]
 
[[Kategoria:Dinosauria]]
Linia 150: Linia 177:
 
[[Kategoria:Francja]]
 
[[Kategoria:Francja]]
 
[[Kategoria:Hiszpania]]
 
[[Kategoria:Hiszpania]]
−
[[Kategoria:Portugalia]]
 
 
[[Kategoria:Mezozoik]]
 
[[Kategoria:Mezozoik]]
 
[[Kategoria:Jura]]
 
[[Kategoria:Jura]]
−
[[Kategoria:Kreda]]
 
 
[[Kategoria:Kimeryd]]
 
[[Kategoria:Kimeryd]]
 
[[Kategoria:Tyton]]
 
[[Kategoria:Tyton]]
−
[[Kategoria:Berrias]]
 

Aktualna wersja na dzień 00:12, 12 lis 2025

Autor: Maciej Ziegler, Łukasz Czepiński, Kamil Kamiński
Korekta: Tomasz Singer, Daniel Madzia, Tomasz Skawiński,Paweł Konarzewski

Dacentrurus (dacentrur)
Długość 7-8 (10?) m
Masa 3-5 t
Dieta roślinożerny
Miejsce Wielka Brytania - hrabstwo Wilt

(formacja Kimmeridge Clay)

Hiszpania - Teruel i Walencja

(formacja Villar del Arzobispo)

Francja - Normandia

(formacja Argiles d’Octeville)

? Portugalia - Lizbona i Leiria

(formacje Sobral i Lourinhã)

Czas
252 201,4 143,1
66

154-145 (-142?) Ma
późna jura (kimeryd - tyton)

Systematyka Dinosauria

Ornithischia

Thyreophora

Stegosauria

Stegosauridae

Neostegosauria

Dacentrurinae

Dacentrurus armatus.png
Rekonstrukcja przyżyciowa Dacentrurus. Autor: Connor Ashbridge [1]

Wstęp

Dacentrurus to duży stegozauryd znany z późnej jury i być może wczesnej kredy z terenów Europy. Jest to pierwszy znaleziony przedstawiciel Stegosauria, a jego poprzednia nazwa - Omosaurus, okazała się być zajęta przez fitozaura. Dacentrurus wciąż pozostaje słabo znany.

Materiał kopalny

Holotyp (z Owen, 1875).

Holotyp (NHMUK OR 46013) pochodzi z Anglii - hrabstwo Wilt (osady Kimmeridge Clay). Są to 3 kręgi szyjne, 16 grzbietowych i 11 ogonowych, kości: ramienna, promieniowa, łokciowa, śródręcza, blok biodrowo-krzyżowy, kości kulszowe i łonowe, kość udowa (>1,2 m), piszczel, kość piętowa, kości śródstopia, płyta i kolec ogonowy.

Odnalezione szczątki zaliczone do Dacentrurus z kimerydu, wczesnego tytonu i tytonu-berriasu (156-140 Ma) z Francji i Portugalii są zbyt fragmentaryczne, aby określić przynależność gatunkową, a nawet rodzajową. Zostały więc przedzielone przez Maidment i in. (2008) do Dacentrurus sp.

Nieco bardziej kompletny materiał z Portugalii różni się nieznacznie od holotypu dacentrura i pochodzi z młodszych osadów (wczesny berrias - 145-142 Ma), lecz zdaniem Maidment i in. (2008) jest zbyt niekompletny aby nazwać nowy gatunek. Łącznie znaleziono tam 5 osobników.

O innych szczątkach Dacentrurus z Hiszpanii wspominają również Cobos i in. (2010), zaś z Portugalii - Escaso i in. (2007).

Sánchez-Fenollosa i in. (2022) wspominają o nowym materiale kopalnym należący do D. armatus z terenów Hiszpanii. Składa się on z czterech kręgów ogonowych (MAP-4682, MAP-4680, MAP-4683 i MAP-4681). Ten sam zespół badaczy oznaczył materiał kopalny z Walencji jako cf. Dacentrurus sp. Stanowi on dwa łuki neuralne kręgów ogonowych (MPA D-108 i MPA D-109) i pięć trzonów kręgów ogonowych (MPA D-114, MPA D-111, MPA D-112, MPA D-115 i MPA D-113) ze stanowiska kopalnego Cañada París oraz dwa trzony kręgów ogonowych (MPA-653 i MPA-1086) z Alpuente.

Sánchez-Fenollosa i in. (2024) opisali dość kompletny okaz Dacentrurus obejmujący niemalże kompletną serię kręgów grzbietowych, kręgi ogonowe oraz kości szkieletu obwodowego (CT-28). Zdaniem naukowców do omawianego rodzaju powinien być również przypisany materiał kopalny Miragaia. Zobacz więcej: Miragaia#Synonim Dacentrurus?.

Sánchez-Fenollosa i Cobos (2025) opisali nową, niekompletną czaszkę dacentrura (MAP-9029) oraz środkowy kręg szyjny (MAP-9030)z terenu Hiszpanii. Badacze wspominają również o innym, jeszcze niewypreparowanym materiale pozaczaszkowym.

Budowa i wymiary

Dacentrurus to jeden z największych znanych europejskich stegozaurów. Od swoich kuzynów różnił się budową kości krzyżowej. Trzony przednich kręgów ogonowych były masywne, a krótkie wyrostki kolczyste miały masywne, zaokrąglone szczyty. Posiadał on zapewne podwójny rząd niewielkich, trójkątnych kolców na grzbiecie i cztery pary kolców na ogonie, podobnie jak np. Kentrosaurus. Dysponował także typowym groźną bronią na końcu ogona tzw. thagomizer. Były to cztery ostre kolce służące do obrony przed wielkimi drapieżnikami, jak Allosaurus czy Torvosaurus. Jego kończyny przednie były dość długie w porównaniu do tylnych (Galton, 1991).

Wbrew temu co można przeczytać w wielu książkach, Dacentrurus był jednym z największych stegozaurów - osiągał 7-8 m długości (Galton i Upchurch, 2004; Naish i Martill, 2007; Paul, 2010) a niektóre pozostałości z Kimmeridge Clay wskazują na ok. 10 m (Naish, online), o ile do niego należą, być może chodzi o holotyp.

Pozycja filogenetyczna

Wcześniejsze analizy kladystyczne wskazują, że Dacentrurus jest najbardziej bazalnym przedstawicielem Stegosauridae i jako jedyny wśród nich nie należy do Stegosaurinae. Jednak najnowsze analizy (Mateus i in., 2009; Maidment, 2010), uwzględniające jego takson siostrzany Miragaia, wykazały, że Dacentrurus jest zaawansowanym stegozaurydem. Dla opisywanego rodzaju i najbliższych kuzynów został zdefiniowany klad Dacentrurinae w 2009 roku przez Mateusa i współautorów. Zafaty i in. (2024) za członków tego kladu uważają Thyreosaurus, Adratiklit oraz Dacentrurus. Sánchez-Fenollosa i Cobos (2025) za dacentruryna uważają również Alcovasaurus i Kentrosaurus.

Etymologia

Nazwa Dacentrurus odnosi się do jego opancerzenia - dużych kolców ogonowych; z greki: da- (bardzo) + kentron (ostroga, kolec) + oura (ogon). Epitet gatunkowy (armatus) zapewne także się z wiąże z jego uzbrojeniem.

Spis gatunków

Dacentrurus Lucas, 1902
= "Omosaurus" Owen, 1875 (zajęta Leidy, 1856)
=Dacentrurosaurus Hennig, 1925
?= Miragaia Mateus, Maidment i Christiansen, 2009
D. armatus (Owen, 1875) Lucas, 1902
= "Omosaurus" armatus Owen, 1875
=Stegosaurus armatus (Owen, 1875) Lydekker, 1890
=Omosaurus lennieri Nopcsa, 1911
=Dacentrurosaurus armatus (Owen, 1875) Hennig, 1925
D. hastiger (Owen, 1877) Hennig, 1915 nomen dubium
= "Omosaurus" hastiger Owen, 1877
=Stegosaurus hastiger (Owen, 1877) Lydekker, 1890
D. phillipsi (Seeley, 1893) Hennig, 1915 nomen dubium
= "Omosaurus" phillipsi Seeley, 1893
D. durobrivensis (Hulke, 1877) Hennig, 1915 =Lexovisaurus durobrivensis
? = Miragaia longicollum Mateus, Maidment i Christiansen, 2009
?= Dacentrurus longicollum (Mateus, Maidment i Christiansen, 2009) Raven i Maidment, 2017

Bibliografia

Cobos, A. & Gascó, F. (2013) "New vertebral remains of the stegosaurian dinosaur Dacentrurus from Riodeva (Teruel, Spain)" Geogaceta, 53, 17-20

Cobos, A., Royo-Torres, R., Luque, L., Alcala, L. & Mampel, L., (2010) "An Iberian stegosaurs paradise: The Villar del Arzobispo Formation (Tithonian–Berriasian) in Teruel (Spain)" Palaeogeography, Palaeoclimatology, Palaeoecology, 293 (1-2), 223-236. doi:10.1016/j.palaeo.2010.05.024

Costa, F., Mateus, O. (2019) “Dacentrurine stegosaurs (Dinosauria): A new specimen of Miragaia longicollum from the Late Jurassic of Portugal resolves taxonomical validity and shows the occurrence of the clade in North America.” PLoS ONE 14(11): e0224263. [[2]].

Galton, P. M. (1991). "Postcranial remains of the stegosaurian dinosaur Dacentrurus from the Upper Jurassic of France and Portugal". Geologica et Palaeontologica, 25, 299-327.

Galton, P.M. & Upchurch, P. (2004) "Stegosauria" [w:] Weishampel, D.B., Dodson, P. & Osmólska, H. (ed) "The Dinosauria (2nd edition)" University of California Press, Berkeley, 343-362.

Maidment, S.C.R., Norman, D.B., Barrett, P.M., & Upchurch, P. (2008) "Systematics and phylogeny of Stegosauria (Dinosauria: Ornithischia)" Journal of Systematic Palaeontology, 6(4), 367-407. doi:10.1017/S1477201908002459

Maidment, S.C.R. (2010) "Stegosauria: a historical review of the body fossil record and phylogenetic relationships" Swiss Journal of Geosciences, 103(2), 199-210. doi: 10.1007/s00015-010-0023-3

Mateus, O., Maidment, S.C.R. & Christiansen, N.A. (2009) "A new long-necked 'sauropod-mimic' stegosaur and the evolution of the plated dinosaurs" Proceeding of the Royal Society B 276, 1663, 1815-1821. doi: 10.1098/rspb.2008.1909

Naish, D. & Martill, D. M. (2007) "Dinosaurs of Great Britain and the role of the Geological Society of London in their discovery: basal Dinosauria and Saurischia" Journal of the Geological Society, London, 164, 493-510.

Naish, online: http://dml.cmnh.org/2000Aug/msg00427.html

Paul, G.S. (2010) "The Princeton Field Guide to Dinosaurs" wyd. Princeton University - Princeton i Oxford

Sánchez-Fenollosa, S., Suñer, M., & Cobos, A. (2022). "New Fossils of Stegosaurs from the Upper Jurassic of the Eastern Iberian Peninsula (Spain)". Diversity, 14(12), 1047. doi:10.3390/d14121047

Sánchez-Fenollosa, S., & Cobos, A. (2025). "New insights into the phylogeny and skull evolution of stegosaurian dinosaurs: An extraordinary cranium from the European Late Jurassic (Dinosauria: Stegosauria)". Vertebrate Zoology 75: 165-189. doi:10.3897/vz.75.e146618

Sánchez-Fenollosa, S., Escaso, F., & Cobos, A. (2024). "A new specimen of Dacentrurus armatus Owen, 1875 (Ornithischia: Thyreophora) from the Upper Jurassic of Spain and its taxonomic relevance in the European stegosaurian diversity". Zoological Journal of the Linnean Society, zlae074. doi:10.1093/zoolinnean/zlae074

http://www.dinosauria.com/dml/names/dinod.htm

Źródło: „https://www.encyklopedia.dinozaury.com/index.php?title=Dacentrurus&oldid=37229”