Bahariya: Różnice pomiędzy wersjami

Z Encyklopedia Dinozaury.com
Skocz do: nawigacja, szukaj
(Nowy artykuł - hasło w trakcie rozbudowy)
 
Linia 12: Linia 12:
 
  |overlies              =  
 
  |overlies              =  
 
  |miąższość              = 90-500 m
 
  |miąższość              = 90-500 m
−
  |klimat                = gorący i wilgotny z okresami suchyni
+
  |klimat                = gorący i wilgotny z okresami suchymi
 
  |litologia              = piaskowce, iłowce, mułowce, pyłowce, ropa naftowa, gaz ziemny  
 
  |litologia              = piaskowce, iłowce, mułowce, pyłowce, ropa naftowa, gaz ziemny  
 
  |typowy                =  
 
  |typowy                =  
−
  |grafika                = Gebel El-Dist.jpg
+
  |grafika                = Bahariya Oasis in Egypt.jpg
−
  |podpis                = Zdjęcie przedstawiające wzgórze Gebel el Dist znajdujące się w północnej części Oazy Baharija. Na jej wzboczach są widoczne odsłonięcia skał formacji Bahariya. Fot. Ahmedherz [https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Gebel_El-Dist.jpg]
+
  |podpis                = Zdjęcie przedstawiające wzgórze Gebel el Dist znajdujące się w północnej części Oazy Baharija. Na jej zboczach są widoczne odsłonięcia skał formacji Bahariya. Fot. Ahmedherz [https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Bahariya_Oasis_in_Egypt.jpg#]
 
  |mapa                  =  
 
  |mapa                  =  
 
}}
 
}}
Linia 34: Linia 34:
 
==Paleofauna==
 
==Paleofauna==
 
Fauna formacji Bahariya wyróżniała się na tle innych obszarów dawnej Gondwany i charakteryzowała się wyjątkowo dużą bioróżnorodnością. Głównymi drapieżnikami żyjącmi w Oazie Baharija były [[Carcharodontosauridae|karcharodontozaurydy]] oraz [[Spinosauridae|spinozaurydy]]. Obok nich żyły mniejsze [[Abelisauroidea|abelizauroidy]]. Zapewne spinozaurydy zajmowały inne nisze ekologiczne niż karcharodontozaurydy, dzięki czemu nie musiały konkurować o pokarm. Według Kellermanna i in. (2025) teropody z formacji Bahariya nie były zbyt blisko spokrewnione z grupą [[Kem Kem]] jak dotychczas sądzono. Z kolei wśród roślinożerców dominowały [[Sauropoda|zauropody]] z grupy Titanosauria. W przestworzach latały pterozaury, a zbiorniki wodne zamieszkały plezjozaury, ryby oraz bezkręgowce. Oprócz dinozaurów na lądach żyły również krokodylomorfy oraz łuskonośne.
 
Fauna formacji Bahariya wyróżniała się na tle innych obszarów dawnej Gondwany i charakteryzowała się wyjątkowo dużą bioróżnorodnością. Głównymi drapieżnikami żyjącmi w Oazie Baharija były [[Carcharodontosauridae|karcharodontozaurydy]] oraz [[Spinosauridae|spinozaurydy]]. Obok nich żyły mniejsze [[Abelisauroidea|abelizauroidy]]. Zapewne spinozaurydy zajmowały inne nisze ekologiczne niż karcharodontozaurydy, dzięki czemu nie musiały konkurować o pokarm. Według Kellermanna i in. (2025) teropody z formacji Bahariya nie były zbyt blisko spokrewnione z grupą [[Kem Kem]] jak dotychczas sądzono. Z kolei wśród roślinożerców dominowały [[Sauropoda|zauropody]] z grupy Titanosauria. W przestworzach latały pterozaury, a zbiorniki wodne zamieszkały plezjozaury, ryby oraz bezkręgowce. Oprócz dinozaurów na lądach żyły również krokodylomorfy oraz łuskonośne.
 +
 +
===Dinozaury===
 +
{| class="wikitable sortable" align="center" width="100%"
 +
|-
 +
! colspan="4" align="center" |'''Dinozaury
 +
|-
 +
!Takson
 +
!Materiał kopalny
 +
!Komentarz
 +
!Grafika
 +
|-
 +
|
 +
''[[Aegyptosaurus|Aegyptosaurus baharijensis]]'' <ref>Stromer, E. (1932). "Ergebnisse der Forschungsreisen Prof. E. Stromers in den Wüsten Ägyptens. II. Wirbeltierreste der Baharîje-Stufe (unterstes Cenoman)". 11. Sauropoda. Abhandlungen der Bayerischen Akademie der Wissenschaften Mathematisch-naturwissenschaftliche Abteilung, Neue Folge, 10: 1-21.</ref>
 +
|
 +
1912VIII61- częściowy szkielet pozaczaszkowy
 +
|
 +
Przedstawiciel Titanosauria. [[Holotyp]] uległ zniszczeniu podczas II wojny światowej.
 +
|
 +
[[Plik:Aegyptosaurus LM.png|200px]]
 +
|-
 +
|
 +
''[[Bahariasaurus|Bahariasaurus ingens]]'' <ref name=Stromer1934>Stromer, E. (1934). "Ergebnisse der Forschungsreisen Prof. E. Stromers in den Wüsten Ägyptens. II. Wirbeltier-Reste der Baharije-Stufe (unterstes Cenoman)." 13. Dinosauria. Abhandlungen der Bayerischen Akademie der Wissenschaften, Mathematisch-naturwissenschaftliche Abteilung n.f., 22: 1-79</ref><ref>Cau, A., & Paterna, A. (2025). "Beyond the Stromer's Riddle: the impact of lumping and splitting hypotheses on the systematics of the giant predatory dinosaurs from northern Africa". Italian Journal of Geosciences, 144(2), 162-185.  [[doi:10.3301/IJG.2025.10]]</ref>
 +
|
 +
kilka osobników
 +
|
 +
Bardzo duży teropod o niepewnej pozycji systematycznej. Cały materiał kopalny uległ zniszczeniu podczas II wojny światowej.
 +
|
 +
[[Plik:Bahariasaurus vertebra.png|200px]]
 +
|-
 +
|
 +
''[[Paralititan|Paralititan stromeri]]'' <ref>Smith, J. B., Lamanna, M. C., Lacovara, K. J., Dodson, P., Smith, J. R., Poole, J. C., Giegengack, R., & Attia, Y. (2001). "A Giant sauropod dinosaur from an Upper Cretaceous mangrove deposit in Egypt". Science 292 (5522): 1704-1706. [[doi:10.1126/science.1060561]]</ref>
 +
|
 +
CGM 81119 - niekompletny szkielet
 +
|
 +
Tytanozaur mający jedną z najdłuższych znanych kości ramiennych (1,69 m).
 +
|
 +
[[Plik:Paralititan stromeri.jpg|200px]]
 +
|-
 +
|
 +
?''[[Sigilmassasaurus|Sigilmassasaurus brevicollis]]'' <ref name=Stromer1934></ref><ref>Russell, D.A. (1996) "Isolated Dinosaur bones from the Middle Cretaceous of the Tafilalt, Morocco" Bulletin du Museum National d’histoire Naturelle. Section C, Sciences de la terre, Paleontologie, Geologie, Mineralogie, 18, 349-402.</ref><ref>Ibrahim, N., Sereno, P. C., Dal Sasso, C., Maganuco, S., Fabbri, M., Martill, D. M., Zouhri, S., Myhrvold, N. & Iurino, D. A. (2014) "Semiaquatic adaptations in a giant predatory dinosaur" Science, 345(6204), 1613-1616.[[ doi:10.1126/science.1258750]]</ref><ref>Evers, S. W., Rauhut, O. W. M., Milner, A. C., McFeeters, B., & Allain, R. (2015) "A reappraisal of the morphology and systematic position of the theropod dinosaur ''Sigilmassasaurus'' from the “middle” Cretaceous of Morocco" PeerJ, 3, e1323. [[doi:10.7717/peerj.1323]]</ref><ref>Mortimer, M. (online)[https://theropoddatabase.github.io/Megalosauroidea.htm#Spinosaurusaegyptiacus]</ref>
 +
|
 +
IPHG 1922 X 45 - niekompletny szkielet
 +
|
 +
Osobnik ten mógł należeć do ''[[Spinosaurus]]'' lub ''[[Sigilmassasaurus]]''. Skamieniałości uległy zniszczeniu podczas II wojny światowej.
 +
|
 +
[[Plik:Life reconstruction of Sigilmassasaurus brevicollis.png|200px]]
 +
|-
 +
|
 +
''[[Spinosaurus|Spinosaurus aegyptiacus]]'' <ref>Stromer, E. (1915) "Ergebnisse der Forschungsreisen Prof. E. Stromers in den Wüsten Ägyptens. II. Wirbeltier-Reste der Baharije-Stufe (unterstes Cenoman). 3. Das Original des Theropoden ''Spinosaurus aegyptiacus'' nov. gen., nov. spec". Abhandlungen der Königlich Bayerischen Akademie der Wissenschaften, Mathematisch-physikalische Klasse, 28, 1-32</ref><ref name=Stromer1934></ref><ref>Smith, J. B., Lamanna, M. C., Mayr, H., & Lacovara, K. J. (2006). 'New information regarding the holotype of ''Spinosaurus aegyptiacus'' Stromer, 1915". Journal of Paleontology, 80(2), 400-406. [https://www.cambridge.org/core/journals/journal-of-paleontology/article/abs/new-information-regarding-the-holotype-of-spinosaurus-aegyptiacus-stromer-1915/9FDDB86D49787D067B6830F8F4BC0AEB]</ref>
 +
|
 +
dwa osobniki
 +
|
 +
Największy znany [[Spinosauridae|spinozauryd]] i jednocześnie jeden z najbardziej znanych dinozaurów. Materiał kopalny uległ zniszczeniu podczas II wojny światowej.
 +
|
 +
[[Plik:Life reconstruction of Spinosaurus aegyptiacus.png|200px]]
 +
|-
 +
|
 +
[[Tameryraptor|Tameryraptor markgrafi]] <ref>Stromer, E. (1931). "Wirbeltier-Reste der Baharije-Stufe (unterstes Cenoman). 10. Ein Skelett-Rest von Carcharodontosaurus nov. gen. Abhandlungen der Bayerischen Akademie des Wissenschaften". Mathematisch-naturwissenschaftliche Abteilung, 9, 1-23.</ref><ref>Kellermann, M., Cuesta, E., & Rauhut, O. W. M. (2025). "Re-evaluation of the Bahariya Formation carcharodontosaurid (Dinosauria: Theropoda) and its implications for allosauroid phylogeny". PLoS ONE 20(1):e0311096. [[doi:10.1371/journal.pone.0311096]]</ref>
 +
|
 +
SNSB-BSPG 1922 X 46 - niekompletny szkielet
 +
|
 +
Okaz ten pierwotnie był zaliczany do ''[[Carcharodontosaurus]]''. [[Holotyp]] uległ zniszczeniu podczas II wojny światowej.
 +
|
 +
[[Plik:Tameryraptor (life restoration).png|200px]]
 +
|}
  
 
==Bibliografia==
 
==Bibliografia==

Wersja z 08:29, 22 sie 2025

Hasło w trakcie rozbudowy

Autor: Paweł Konarzewski

Formacja Bahariya
Wiek
252 201,4 143,1
66

ok. 100-94 Ma
późna kreda (cenoman)

Miejsce Egipt - Oaza Bahariya
Leży pod formacje El Heiz i El Naqb
Miąższość 90-500 m
Klimat gorący i wilgotny z okresami suchymi
Litologia piaskowce, iłowce, mułowce, pyłowce, ropa naftowa, gaz ziemny
Bahariya Oasis in Egypt.jpg
Zdjęcie przedstawiające wzgórze Gebel el Dist znajdujące się w północnej części Oazy Baharija. Na jej zboczach są widoczne odsłonięcia skał formacji Bahariya. Fot. Ahmedherz [4]

Wstęp

Formacja Bahariya to jednostka litologiczna położona na terenie dzisiejszego Egiptu. Powstanie jej osadów datuje się na późną kredę, dokładniej na cenoman.

Etymologia

Nazwa formacji wywodzi się od Oazy Baharija znajdującej się w Pustyni Zachodniej, gdzie odsłaniają się jej osady.

Litologia

Skały formacji Bahariya gromadziły się w obrębie szelfu kontynentalnego. Powstały one w środowiskach rzecznych przybrzeżnych oraz płytkomorskich. W północnej części formacji skały są pochodzenia morskiego i rzecznego, natomiast w południowej - tylko rzecznego. Osady odkładały się w bardzo wolnym tempie (ok. 200 m w ciągu 3-6 mln lat). Warstwy formacji Bahariya cechują się dużą zmiennością w miąższości oraz licznymi przerwami w osadzaniu. W profilu typowej omawianej jednostki geologicznej (Gebel El-Dist) dominują iłowce, mułowce, pyłowce oraz piaskowce. Charakterystycznym elementem litologii są piaskowce żelaziste, które lokalnie wietrzeją i tworzą twarde skorupy. Piaskowce pochodzą z intensywnie zwietrzałych skał granitowych i gnejsowych powstałych w prekambrze. W formacji Bahariya znajdują się również bogate złoża ropy naftowej i gazu ziemnego (Catuneanu i in., 2006; Khalifa i Catuneanu, 2008; Tanner i Khalifa, 2010; Wanas i Assal, 2021; Shehata i in., 2023).

Paleośrodowisko

Rekonstrukcja paleośrodowiska wraz ze zwierzętami odnalezionymi w formacji Bahariya. Autor: Andrew McAfee. Źródło: Salem i in., 2022 [3]

Paleośrodowiskiem formacji Bahariya były głównie środowiska rzecznych (delty) oraz obszary przybrzeżne płytkiego pradawnego Morza Tetydy. Wraz z biegiem czasu klimat ulegał zmianom. W dolnej i środkowej części formacji był ciepły i wilgotny, natomiast w górnej bardziej suchy. W związku z tym roślinność na początku była typowa dla terenów wilgotnych: paprocie, rośliny iglaste (Taxodiaceae, Araucariaceae). Jednak z upływem czasu pojawiała się roślinność tolerująca susze (Elaterates, Ephedra Cheirolepidiaceae). Gorący klimat oraz wysokie stężenie tlenu w cenomanie powodowały również częste pożary roślinności. Najczęściej paliły się paprocie, których zwęglone skamieniałości odnajdywano w dolnej i środkowej części formacji Bahariya (Abdelhalim i in., 2025; El Afty i in., 2019).

Paleofauna

Fauna formacji Bahariya wyróżniała się na tle innych obszarów dawnej Gondwany i charakteryzowała się wyjątkowo dużą bioróżnorodnością. Głównymi drapieżnikami żyjącmi w Oazie Baharija były karcharodontozaurydy oraz spinozaurydy. Obok nich żyły mniejsze abelizauroidy. Zapewne spinozaurydy zajmowały inne nisze ekologiczne niż karcharodontozaurydy, dzięki czemu nie musiały konkurować o pokarm. Według Kellermanna i in. (2025) teropody z formacji Bahariya nie były zbyt blisko spokrewnione z grupą Kem Kem jak dotychczas sądzono. Z kolei wśród roślinożerców dominowały zauropody z grupy Titanosauria. W przestworzach latały pterozaury, a zbiorniki wodne zamieszkały plezjozaury, ryby oraz bezkręgowce. Oprócz dinozaurów na lądach żyły również krokodylomorfy oraz łuskonośne.

Dinozaury

Dinozaury
Takson Materiał kopalny Komentarz Grafika

Aegyptosaurus baharijensis [1]

1912VIII61- częściowy szkielet pozaczaszkowy

Przedstawiciel Titanosauria. Holotyp uległ zniszczeniu podczas II wojny światowej.

Aegyptosaurus LM.png

Bahariasaurus ingens [2][3]

kilka osobników

Bardzo duży teropod o niepewnej pozycji systematycznej. Cały materiał kopalny uległ zniszczeniu podczas II wojny światowej.

Bahariasaurus vertebra.png

Paralititan stromeri [4]

CGM 81119 - niekompletny szkielet

Tytanozaur mający jedną z najdłuższych znanych kości ramiennych (1,69 m).

Paralititan stromeri.jpg

?Sigilmassasaurus brevicollis [2][5][6][7][8]

IPHG 1922 X 45 - niekompletny szkielet

Osobnik ten mógł należeć do Spinosaurus lub Sigilmassasaurus. Skamieniałości uległy zniszczeniu podczas II wojny światowej.

Life reconstruction of Sigilmassasaurus brevicollis.png

Spinosaurus aegyptiacus [9][2][10]

dwa osobniki

Największy znany spinozauryd i jednocześnie jeden z najbardziej znanych dinozaurów. Materiał kopalny uległ zniszczeniu podczas II wojny światowej.

Life reconstruction of Spinosaurus aegyptiacus.png

Tameryraptor markgrafi [11][12]

SNSB-BSPG 1922 X 46 - niekompletny szkielet

Okaz ten pierwotnie był zaliczany do Carcharodontosaurus. Holotyp uległ zniszczeniu podczas II wojny światowej.

Tameryraptor (life restoration).png

Bibliografia

Abdelhalim, L. A., Mansour, A., Tahoun, S. S., Abdelrahman, K., & Wagreich, M. (2025). "Paleoenvironmental and paleoclimatic trends during the early-middle Cenomanian in northeastern Africa (Egypt): Insights from palynomorph and palynofacies analyses". Review of Palaeobotany and Palynology, 335, 105297. doi:10.1016/j.revpalbo.2025.105297

Catuneanu, O., Khalifa, M. A., & Wanas, H. A. (2006). "Sequence stratigraphy of the Lower Cenomanian Bahariya Formation, Bahariya Oasis, Western Desert, Egypt". Sedimentary Geology, 190(1-4), 121-137. doi:10.1016/j.sedgeo.2006.05.010

El Atfy, H., Anan, T., Jasper, A., & Uhl, D. (2019). "Repeated occurrence of palaeo-wildfires during deposition of the Bahariya Formation (early Cenomanian) of Egypt". Journal of Palaeogeography, 8(1), 28. doi:10.1186/s42501-019-0042-6

Khalifa, M. A., & Catuneanu, O. (2008). "Sedimentology of the fluvial and fluvio-marine facies of the Bahariya Formation (early Cenomanian), Bahariya Oasis, Western Desert, Egypt". Journal of African Earth Sciences, 51(2), 89-103. doi:10.1016/j.jafrearsci.2007.12.004

Shehata, A. A., Abdel-Fattah, M. I., Hamdan, H. A., & Sarhan, M. A. (2023). "Seismic interpretation and sequence stratigraphic analysis of the Bahariya Formation in the South Umbaraka oilfields (Western Desert, Egypt): insights into reservoir distribution, architecture, and evaluation". Geomechanics and Geophysics for Geo-Energy and Geo-Resources, 9(1), 135. doi:10.1007/s40948-023-00673-6

Tanner, L. H., & Khalifa, M. A. (2010). "Origin of ferricretes in fluvial-marine deposits of the lower Cenomanian Bahariya formation, Bahariya Oasis, Western Desert, Egypt". Journal of African Earth Sciences, 56(4-5), 179-189. doi:10.1016/j.jafrearsci.2009.07.004

Wanas, H. A., & Assal, E. M. (2021). "Provenance, tectonic setting and source area-paleoweathering of sandstones of the Bahariya Formation in the Bahariya Oasis, Egypt: An implication to paleoclimate and paleogeography of the southern Neo-Tethys region during Early Cenomanian". Sedimentary Geology, 413, 105822. doi:10.1016/j.sedgeo.2020.105822

  1. ↑ Stromer, E. (1932). "Ergebnisse der Forschungsreisen Prof. E. Stromers in den Wüsten Ägyptens. II. Wirbeltierreste der Baharîje-Stufe (unterstes Cenoman)". 11. Sauropoda. Abhandlungen der Bayerischen Akademie der Wissenschaften Mathematisch-naturwissenschaftliche Abteilung, Neue Folge, 10: 1-21.
  2. ↑ 2,0 2,1 2,2 Stromer, E. (1934). "Ergebnisse der Forschungsreisen Prof. E. Stromers in den Wüsten Ägyptens. II. Wirbeltier-Reste der Baharije-Stufe (unterstes Cenoman)." 13. Dinosauria. Abhandlungen der Bayerischen Akademie der Wissenschaften, Mathematisch-naturwissenschaftliche Abteilung n.f., 22: 1-79
  3. ↑ Cau, A., & Paterna, A. (2025). "Beyond the Stromer's Riddle: the impact of lumping and splitting hypotheses on the systematics of the giant predatory dinosaurs from northern Africa". Italian Journal of Geosciences, 144(2), 162-185. doi:10.3301/IJG.2025.10
  4. ↑ Smith, J. B., Lamanna, M. C., Lacovara, K. J., Dodson, P., Smith, J. R., Poole, J. C., Giegengack, R., & Attia, Y. (2001). "A Giant sauropod dinosaur from an Upper Cretaceous mangrove deposit in Egypt". Science 292 (5522): 1704-1706. doi:10.1126/science.1060561
  5. ↑ Russell, D.A. (1996) "Isolated Dinosaur bones from the Middle Cretaceous of the Tafilalt, Morocco" Bulletin du Museum National d’histoire Naturelle. Section C, Sciences de la terre, Paleontologie, Geologie, Mineralogie, 18, 349-402.
  6. ↑ Ibrahim, N., Sereno, P. C., Dal Sasso, C., Maganuco, S., Fabbri, M., Martill, D. M., Zouhri, S., Myhrvold, N. & Iurino, D. A. (2014) "Semiaquatic adaptations in a giant predatory dinosaur" Science, 345(6204), 1613-1616.doi:10.1126/science.1258750
  7. ↑ Evers, S. W., Rauhut, O. W. M., Milner, A. C., McFeeters, B., & Allain, R. (2015) "A reappraisal of the morphology and systematic position of the theropod dinosaur Sigilmassasaurus from the “middle” Cretaceous of Morocco" PeerJ, 3, e1323. doi:10.7717/peerj.1323
  8. ↑ Mortimer, M. (online)[1]
  9. ↑ Stromer, E. (1915) "Ergebnisse der Forschungsreisen Prof. E. Stromers in den Wüsten Ägyptens. II. Wirbeltier-Reste der Baharije-Stufe (unterstes Cenoman). 3. Das Original des Theropoden Spinosaurus aegyptiacus nov. gen., nov. spec". Abhandlungen der Königlich Bayerischen Akademie der Wissenschaften, Mathematisch-physikalische Klasse, 28, 1-32
  10. ↑ Smith, J. B., Lamanna, M. C., Mayr, H., & Lacovara, K. J. (2006). 'New information regarding the holotype of Spinosaurus aegyptiacus Stromer, 1915". Journal of Paleontology, 80(2), 400-406. [2]
  11. ↑ Stromer, E. (1931). "Wirbeltier-Reste der Baharije-Stufe (unterstes Cenoman). 10. Ein Skelett-Rest von Carcharodontosaurus nov. gen. Abhandlungen der Bayerischen Akademie des Wissenschaften". Mathematisch-naturwissenschaftliche Abteilung, 9, 1-23.
  12. ↑ Kellermann, M., Cuesta, E., & Rauhut, O. W. M. (2025). "Re-evaluation of the Bahariya Formation carcharodontosaurid (Dinosauria: Theropoda) and its implications for allosauroid phylogeny". PLoS ONE 20(1):e0311096. doi:10.1371/journal.pone.0311096
Źródło: „https://www.encyklopedia.dinozaury.com/index.php?title=Bahariya&oldid=36766”