Brontotholus

Autor:

Michał Siedlecki

---

Brontotholus (brontotol)
Długość	ok. 3 m
Dieta	roślinożerny
Miejsce	USA - Montana, Kanada - Alberta (formacje Two Medicine i Oldman)
Czas	Trias 252 Jura 201,4 Kreda 143,1 66 ok. 78,5-74,6 Ma późna kreda (środkowy-późny kampan)
Systematyka	Dinosauria Ornithischia Pachycephalosauria Pachycephalosauridae ?Pachycephalosaurinae
Rekonstrukcja przyżyciowa. Autor: Connor Ashbridge. [1]

Wstęp

Brontotholus to rodzaj dużego pachycefalozauryda żyjącego na terenie dzisiejszych Montany i Alberty w drugiej połowie epoki późnej kredy. Jest obecnie uznawany za trzeciego największego przedstawiciela tej grupy żyjącego na terenie dzisiejszej Ameryki Północnej (po pachycefalozaurze i platytolu).

Etymologia

Nazwa rodzajowa oznacza ze starożytnej greki "grzmiąca kopuła/kopuła gromu" (bronto ["grzmot"] + tholus ["kopuła"]) i odnosi się do stanowiska "Beyond Thunder Dome" (nazwa odnosi się do filmu "Mad Max Beyodn Thunderdome" ["Mad Max pod Kopułą Gromu"]), gdzie odnaleziono paratyp omawianego rodzaju. Epitet gatunkowy upamiętnia zmarłego Roberta "Boba" Harmona, dawnego głównego preparatora w Muzeum Gór Skalistych (Museum of the Rockies), za jego zasługi dla rozwoju paleobiologii dinozaurów.

Materiał kopalny

Holotyp (MOR 480) to kopuła czołowo-ciemieniowa. Paratyp (MOR 479) to kolejna kopuła czołowo-ciemieniowa. Oba okazy pochodzą z podobnego przedziału stratygraficznego w obrębie górnej części ogniwa Flag Butte formacji Two Medicine.

Pozostałe okazy przypisane temu rodzajowi nie zostały zidentyfikowane co do gatunku i oznaczone zostały jako B. sp.. Są to MOR 453 - kopuła czołowo-ciemieniowa pochodząca z nieco niższych pokładów ogniwa Flag Butte niż materiał B. harmoni, MOR 550 - kopuła czołowo-ciemieniowa prawdopodobnie pochodząca z ogniwa Hagans Crossing formacji Two Medicine (starszy od wyżej wspomnianych okazów) oraz TMP 1989.069.0021 - w większości kompletna kopuła czołowo-ciemieniowa pochodząca z tzw. "głównej błotnistej jednostki" formacji Oldman (jest to jedyny znany okaz tego rodzaju pochodzący z terytorium Kanady).

Co ciekawe, okazy MOR 480 i 453 były dawniej przypisywane do innego gatunku pachycefalozaura, Hanssuesia sternbergi (obecnie uznawanego za młodszy synonim Stegoceras validum.

Budowa i systematyka

Brontotol był całkiem dużym pachycefalozaurem podobnym do wspomnianego wyżej stegocerasa. Od innych przedstawicieli dinozaurów grubogłowych różnił się unikalną kombinacją detali anatomicznych kopuły. Analiza systematyczna umieściła ten takson jako przedstawiciela pachycefalozaurydów o niejasnej pozycji systematycznej, być może będącego bliskim krewnym foraminacefala. Co ciekawe, poszczególne okazy omawianego rodzaju mogą stanowić linię anagenetyczną.

Spis gatunków

Brontotholus	Woodruff, Horner, Goodwin i Evans, 2025
B. harmoni	Woodruff, Horner, Goodwin i Evans, 2025

Bibliografia

Woodruff, D.C.; Horner, J.R.; Goodwin, M.B. & Evans, D.C. (2025). "The first pachycephalosaurid from the Late Cretaceous Two Medicine Formation: effects of the Western Interior Seaway on North American pachycephalosaurid evolution". Zoological Journal of the Linnean Society. 205 (2) zlaf087. doi:10.1093/zoolinnean/zlaf087