Fruitland

Hasło w trakcie rozbudowy

Autor:	Paweł Konarzewski

Formacja Fruitland

Wiek

Trias

252

Jura

201,4

Kreda

143,1

66

ok. 76,3-75 Ma
późna kreda (kampan)

Miejsce

USA - Nowy Meksyk i Kolorado

Podjednostki

ogniwa Ne-nah-ne-zad i Fossil Forest

Leży pod

formacja Kirtland

Leży nad

piaskowce Pictured Cliffs

Miąższość

do 133 m

Litologia

piaskowce, mułowce, pyłowce, węgiel, iłowce i konkrecje syderytowe

Odsłonięcia skał (profil typowy) formacji Fruitland w stanie Nowy Meksyk. Fot. Kent G. Budge [2]

Wstęp

Formacja Fruitland to późnokredowa jednostka litologiczna położona w Basenie San Juan na terenie dzisiejszych Stanów Zjednoczonych (stan Nowy Meksyk i Kolorady). Osady tej formacji powstały w kampanie.

Etymologia

Nazwa formacji wywodzi się od nazwy miasta Fruitland znajdującym się w stanie Nowy Meksyk.

Historia badań

Formacja Fruitland została nazwana przez Bauera (1916) od miejscowości Fruitland znajdującej się nad rzeką San Juan. Opisał ją jako piaskowce, łupki i pokłady węgla o miąższości 59-89 m. Bauer i Reeside (1921) dokonali dalszych opisów skał formacji, a Reeside (1924) rozszerzył zasięg na północ do Kolorado, gdzie osiąga nawet 133 m miąższości. Badacze zgodnie wyznaczali jej górną granicę w obrębie charakterystycznego kompleksu piaskowcowego, obecnie uznawany za część formacja formacji Kirtland. USGS przyjmował inną definicję granicy, co zaniżało miąższość formacji Fruitland. Obecnie uważa się, że Bauer i Reeside poprawnie wyznaczyli jej górną granicę (Lucas i in., 2006).

Wiek

Według badań Lucasa i współpracowników (2006) wiek formacji Fruitland mieścił się w przedziale 75,5-74,5 Ma. Z kolei Fowler (2017) ustalił, że jest nieco starsza, a jej wiek wynosi 76,3-75 Ma (ogniwo Ne-nah-ne-zad: 76,3-75,5 Ma; ogniwo Fossil Forest: 75,5-75 Ma).

Litologia

Słupy skalne w rezerwacie Bisti/De-Na-Zin Wilderness. Fot. John Fowler [1]

W profilu typowym formacja Fruitland składa się piaskowców (45%), mułowców (25%) i węgla (17%). Oprócz wymienionych skał są obecne również wypalony mułowiec (6%), pyłowce (4%) oraz konkrecje żelazne. Piaskowce są drobnoziarniste i zawierą kwarc z niewielką ilością skalenia. Grube warstwy piaskowców ulegają erozji eolicznej, wskutek czego powstają charakterystyczne słupy skalne zwane hoodoo. Niektóre warstwy piaskowca są gliniaste, soczewkowate lub zawierają konkrecje siderytowe. Ich barwa waha się od żółtawoszarej do szarawo-żółtozielonej, a w odsłonięciach skalnych wydają się niemal białe. Mułowce mają przeważnie barwę żółtoszare lub szarawo-żółtozielone. W dolnej części formacji (ogniwo Ne-nah-ne-zad) są one zwykle węgliste lub zawierają zdrewniałe fragmenty roślin. Pokłady węgla są brązowe do czarnych, twarde i kruche, a ich stopień uwęglenia waha się od lignitowego (węgiel brunatny) po subbitumiczny (nisko uwęglony węgiel kamienny). Warstwy klinkierowe to lokalne, czerwone, silnie zwięzłe mułowce. Konkrecje syderytowe mają barwę ciemnobrązową do brunatnofioletowej i osiągają wielkość pięści. Warstwy pyłowców są zazwyczaj żółtawoszare (Lucas w in., 2006).

Paleofauna

Paleofauna z formacji Fruitland była typowa dla późnej kredy Ameryki Północnej. Głównymi roślinożernymi dinozaurami były ceratopsydy pachycefalozaurydy oraz hadrozaurydy oraz ankylozaury. Na szczycie łańcucha pokarmowego stały tyranozaurydy, zaś w ich cieniu żyły mniejsze dromeozaurydy oraz troodontydy. Zbiorniki wodne zamieszkały żółwie.

Dinozaury

Dinozaury
Takson	Ogniwo	Materiał kopalny	Komentarz	Grafika
Bistahieversor sealeyi ^[1]	prawdopodobnie Fossil Forest	dwa osobniki (NMMNH P-32824 i OMNH 10131)	Tyranozauroid mogący być tyranozaurydem. Gatunek ten został odnaleziony również w formacji Kirtland.
Kritosaurus sp. ^[2]	Fossil Forest	ząb i kość kulszowa (MNA PI. 1626 i UNM B-151)	Nieokreślony gatunek z rodzaju Kritosaurus.
cf. Ornithomimus ^[2]	Fossil Forest	UNM B-476 - lewy pazur II palca	Okaz ten był zbliżony rozmiarami do Struthiomimus.
Parasaurolophus cyrtocristatus ^[3]	Fossil Forest	dwa osobniki (FMNH P-27393 i DMNH EPV.132300)	Trzeci ważny gatunek Parasaurolophus.
Stegoceras novomexicanum ^[4]^[5]	Fossil Forest	dwa osobniki (NMMNH P - 33898 i SMP VP - 2555)	Takson o niepewnej pozycji systematycznej. Gatunek ten został odnaleziony również w formacji Kirtland.
Pentaceratops sternbergi ^[6]	Fossil Forest	trzy osobniki (AMNH 6325, 1624 i 1625)	Holotyp nie wykazuje cech diagnostycznych.
Titanoceratops ouranos ^[7]^[8]	prawdopodobnie Fossil Forest	OMNH 10165 - niekompletny szkielet	Najstarszy znany przedstawiciel Triceratopsini. Dawnej był uważany za jeden z okazów Pentaceratops. Jego szczątki mogły być odnalezione w omawianej formacji lub Kirtland.
Niezidentyfikowane dromeozaurydy ^[2]	Fossil Forest	zęby	Prawdopodobnie niediagnostyczne taksony.
Niezidentyfikowane ornitomimidy ^[2]	Fossil Forest	fragmenty stopy oraz paliczka (UNM B-l 15B, UNM B-l67, UNM B-215 i UNM B-l57)	Prawdopodobnie niediagnostyczne taksony.

Żółwie

Żółwie
Takson	Ogniwo	Materiał kopalny	Komentarz	Grafika
Adocus sp. ^[9]	Fossil Forest	wiele osobników (skorupy)	Nieokreślony gatunek z rodzaju Adocus.
cf. Adocus sp. ^[9]	Fossil Forest	wiele osobników (skorupy)	Okazy te prawdopodobnie należały do rodzaju Adocus.
Aspideretoides robustus ^[9]	Fossil Forest	kilka osobników (elementy skorupy)	Gatunek ten został odnaleziony również w formacji Kirtland.
Aspideretoides sp. ^[9]	Fossil Forest	elementy skorupy	Nieokreślony gatunek z rodzaju Aspideretoides.
Basilemys cf. B. gaffneyi ^[9]	Fossil Forest	kilka osobników	Okazy te prawdopodobnie należą do gatunku B. gaffneyi.
Compsemys sp. ^[9]	Fossil Forest	elementy skorupy	Nieokreślony gatunek z rodzaju Compsemys.
Denazinemys nodosa ^[9]	Fossil Forest	wiele osobników (skorupy)	Gatunek ten został odnaleziony również w formacjach Aguja, Kaiparowits, Kirtland i Javelina.
Gilmoremys gettyspherensis ^[10]	Fossil Forest	DMNH EPV.125905 - niekompletna i dysartykułowana skorupa	Drugi ważny gatunek z rodzaju Gilmoremys.
Neurankylus baueri ^[9]^[11]	Fossil Forest	kilka osobników (elementy skorupy)	Gatunek ten został odnaleziony również w formacjach Aguja, Kaiparowits i Kirtland.
Niezidentyfikowani przedstawiciele Baenidae ^[9]	Fossil Forest	wiele osobników (elementy skorupy)	Być może niediagnostyczne taksony.
Niezidentyfikowany przedstawiciel Plastomeninae ^[9]	Fossil Forest	wiele elementów skorupy	Prawdopodobnie niediagnostyczne taksony.
Niezidentyfikowani przedstawiciele Testudines ^[9]	Fossil Forest	kość ramienna, kręgi oraz wiele elementów skorupy	Prawdopodobnie niediagnostyczne taksony.
Niezidentyfikowani przedstawiciele Trionychidae ^[9]	Fossil Forest	wiele elementów skorupy	Prawdopodobnie niediagnostyczne taksony.

Bibliografia

Fowler, D. W. (2017). "Revised geochronology, correlation, and dinosaur stratigraphic ranges of the Santonian-Maastrichtian (Late Cretaceous) formations of the Western Interior of North America". PLoS ONE, 12(11), e0188426. doi:10.1371/journal.pone.0188426

Lucas, S. G., Hunt, A. P., & Sullivan, R. M. (2006). "Stratigraphy and age of the Upper Cretaceous Fruitland Formation, west-central San Juan Basin, New Mexico". New Mexico Museum of Natural History and Science Bulletin, 35, 1-6.

↑ Carr, T. D., & Williamson, T. E. (2010). "Bistahieversor sealeyi, gen. et sp. nov., a new tyrannosauroid from New Mexico and the origin of deep snouts in Tyrannosauroidea". Journal of vertebrate Paleontology, 30(1), 1-16. doi:10.1080/02724630903413032
↑ ^2,0 ^2,1 ^2,2 ^2,3 Lucas, S. G., Mateer, N. J., Hunt, A. P., & O’Neill, F. M. (1987). "Dinosaurs, the age of the Fruitland and Kirtland formations, and the Cretaceous-Tertiary boundary in the San Juan Basin, New Mexico". The Cretaceous-Tertiary Boundary in the San Juan and Raton Basins, New Mexico and Colorado. Geological Society of America Special Papers. Vol. 209. pp. 35–50. doi:10.1130/SPE209-p35
↑ Gates, T. A., Evans, D. C., & Sertich, J. J. (2021). 'Description and rediagnosis of the crested hadrosaurid (Ornithopoda) dinosaur Parasaurolophus cyrtocristatus on the basis of new cranial remains'. PeerJ, 9, e10669. doi:10.7717/peerj.10669
↑ Jasinski, S.E. & Sullivan, R.M. (2011) "Re-evaluation of pachycephalosaurids from the Fruitland-Kirtland transition (Kirtlandian, late Campanian), San Juan Basin, New Mexico, with a description of a new species of Stegoceras and a reassessment of Texacephale langstoni". New Mexico Museum of Natural History and Science Bulletin, 53, 202-215.
↑ Williamson, T. E., & Brusatte, S. L. (2016). "Pachycephalosaurs (Dinosauria: Ornithischia) from the Upper Cretaceous (upper Campanian) of New Mexico: A reassessment of Stegoceras novomexicanum". Cretaceous Research 62: 29-43 doi:10.1016/j.cretres.2016.01.012
↑ Fowler, D. W., & Fowler, E. A. F. (2020). "Transitional evolutionary forms in chasmosaurine ceratopsid dinosaurs: evidence from the Campanian of New Mexico". PeerJ, 8, e9251.doi:10.7717/peerj.9251
↑ Lehman T. M. (1998). "A gigantic skull and skeleton of the horned dinosaur Pentaceratops sternbergi from New Mexico". Journal of Paleontology, 72(5), 894-906
↑ Longrich, N. R. (2011). "Titanoceratops ouranos, a giant horned dinosaur from the late Campanian of New Mexico". Cretaceous Research, 32(3), 264-276. doi:10.1016/j.cretres.2010.12.007
↑ ^9,00 ^9,01 ^9,02 ^9,03 ^9,04 ^9,05 ^9,06 ^9,07 ^9,08 ^9,09 ^9,10 ^9,11 Sullivan, R. M., Jasinski, S. E., & Lucas, S. G. (2012). 'Re-assessment of late Campanian (Kirtlandian) turtles from the Upper Cretaceous Fruitland and Kirtland Formations, San Juan Basin, New Mexico, USA". [w:] Brinkman, D. B., Holroyd, P. A., & Gardner, J. D. (red.). "Morphology and evolution of turtles". Dordrecht: Springer Netherlands, pp.337-387
↑ Joyce, W. G., Lyson, T. R., & Sertich, J. J. W. (2018). "A new species of trionychid turtle from the Upper Cretaceous (Campanian) Fruitland Formation of New Mexico, USA". Journal of Paleontology, 92(6), 1107-1114. doi:10.1017/jpa.2018.30
↑ Lichtig, A., & Lucas, S. (2018). "Neurankylus, a Cretaceous-Paleocene baenid turtle from North America". New Mexico Museum of Natural History and Science Bullefin, 79, 323-362.

[1] Carr, T. D., & Williamson, T. E. (2010). "Bistahieversor sealeyi, gen. et sp. nov., a new tyrannosauroid from New Mexico and the origin of deep snouts in Tyrannosauroidea". Journal of vertebrate Paleontology, 30(1), 1-16. doi:10.1080/02724630903413032

[Lucas1987-2] 2,0 ^2,1 ^2,2 ^2,3 Lucas, S. G., Mateer, N. J., Hunt, A. P., & O’Neill, F. M. (1987). "Dinosaurs, the age of the Fruitland and Kirtland formations, and the Cretaceous-Tertiary boundary in the San Juan Basin, New Mexico". The Cretaceous-Tertiary Boundary in the San Juan and Raton Basins, New Mexico and Colorado. Geological Society of America Special Papers. Vol. 209. pp. 35–50. doi:10.1130/SPE209-p35

[3] Gates, T. A., Evans, D. C., & Sertich, J. J. (2021). 'Description and rediagnosis of the crested hadrosaurid (Ornithopoda) dinosaur Parasaurolophus cyrtocristatus on the basis of new cranial remains'. PeerJ, 9, e10669. doi:10.7717/peerj.10669

[4] Jasinski, S.E. & Sullivan, R.M. (2011) "Re-evaluation of pachycephalosaurids from the Fruitland-Kirtland transition (Kirtlandian, late Campanian), San Juan Basin, New Mexico, with a description of a new species of Stegoceras and a reassessment of Texacephale langstoni". New Mexico Museum of Natural History and Science Bulletin, 53, 202-215.

[5] Williamson, T. E., & Brusatte, S. L. (2016). "Pachycephalosaurs (Dinosauria: Ornithischia) from the Upper Cretaceous (upper Campanian) of New Mexico: A reassessment of Stegoceras novomexicanum". Cretaceous Research 62: 29-43 doi:10.1016/j.cretres.2016.01.012

[6] Fowler, D. W., & Fowler, E. A. F. (2020). "Transitional evolutionary forms in chasmosaurine ceratopsid dinosaurs: evidence from the Campanian of New Mexico". PeerJ, 8, e9251.doi:10.7717/peerj.9251

[7] Lehman T. M. (1998). "A gigantic skull and skeleton of the horned dinosaur Pentaceratops sternbergi from New Mexico". Journal of Paleontology, 72(5), 894-906

[8] Longrich, N. R. (2011). "Titanoceratops ouranos, a giant horned dinosaur from the late Campanian of New Mexico". Cretaceous Research, 32(3), 264-276. doi:10.1016/j.cretres.2010.12.007

[Sullivan2012-9] 9,00 ^9,01 ^9,02 ^9,03 ^9,04 ^9,05 ^9,06 ^9,07 ^9,08 ^9,09 ^9,10 ^9,11 Sullivan, R. M., Jasinski, S. E., & Lucas, S. G. (2012). 'Re-assessment of late Campanian (Kirtlandian) turtles from the Upper Cretaceous Fruitland and Kirtland Formations, San Juan Basin, New Mexico, USA". [w:] Brinkman, D. B., Holroyd, P. A., & Gardner, J. D. (red.). "Morphology and evolution of turtles". Dordrecht: Springer Netherlands, pp.337-387

[10] Joyce, W. G., Lyson, T. R., & Sertich, J. J. W. (2018). "A new species of trionychid turtle from the Upper Cretaceous (Campanian) Fruitland Formation of New Mexico, USA". Journal of Paleontology, 92(6), 1107-1114. doi:10.1017/jpa.2018.30

[11] Lichtig, A., & Lucas, S. (2018). "Neurankylus, a Cretaceous-Paleocene baenid turtle from North America". New Mexico Museum of Natural History and Science Bullefin, 79, 323-362.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

Fruitland

Wstęp

Etymologia

Historia badań

Wiek

Litologia

Paleofauna

Dinozaury

Żółwie

Bibliografia

Menu nawigacyjne

Narzędzia osobiste

Przestrzenie nazw

Warianty

Widok

Więcej

Szukaj

Nawigacja

Kategorie

Narzędzia