Kirtland
| Autor: | Paweł Konarzewski |
| Formacja Kirtland | |
|---|---|
| Wiek |
ok. 75-73,5 Ma |
| Miejsce | USA - Nowy Meksyk i Kolorado |
| Podjednostki | ogniwa Hunter Wash, Farmington i De-na-zin |
| Leży pod | formacja Ojo Alamo (niezgodnie) |
| Leży nad | formacja Fruitland |
| Miąższość | do 254 m |
| Litologia | łupki, iłowice, mułowce, piaskowce, zlepieńce i tufy |
 Odsłonięcia skał (profil typowy) formacji Kirtland w stanie Nowy Meksyk. Fot. Kent G. Budge [3] | |
Wstęp
Formacja Kirtland to późnokredowa jednostka litologiczna położona w Basenie San Juan na terenie dzisiejszych Stanów Zjednoczonych (stan Nowy Meksyk i Kolorady). Osady tej formacji powstały w kampanie.
Etymologia
Nazwa formacji wywodzi się od nazwy miasta Kirtland znajdującym się w stanie Nowy Meksyk.
Litologia
Formacja Kirtland w swojej najniższej części styka się z Fruitland. Tworzą ją iłowce, piaskowce, zlepieńce oraz tufy, które można spotkać miejscami. Ogniwa Farmington oraz De-na-zin są zbudowane piaskowców i iłowców układających się w formie soczewek. W północno-zachodniej części Basenu San Juan (rejonie rzeki La Plata) występują zlepieńce żwirowe zbudowane z kwarcu i jaspisu. Skały te są wypełnione drobnoziarnistym piaskiem i mułem. Przyjmują one barwy od czerwonych (różne odcienie) do żółtych. Z kolei w zachodniej i południowo-zachodniej części pojawiają się miejscowo zlepieńce i purpurowe iłowce. W rejonie Pinyon Mesa występują warstwy tufów o różnej miąższości oraz grubsze pokłady piaskowców z dużą zawartością materiału andezytowego. Piaskowce formacji są drobno- do średnioziarniste, z przewagą frakcji drobnoziarnistej. Wcześniej uważano, że ogniwo Naashoibito należy do omawianej formacji, jednak obecnie zaliczane jest do młodszej formacji Ojo Alamo, od której oddziela je wyraźna niezgodność stratygraficzna [1] o czasie trwania ok. 3,5 Ma (Fassett i Hinds, 1971; Sullivan i Lucas, 2006; Fowler, 2017).
Paleofauna
Paleofauna z formacji Kirtland była typowa dla późnej kredy Ameryki Północnej. Głównymi roślinożernymi dinozaurami były ceratopsydy pachycefalozaurydy, hadrozaurydy oraz ankylozaury. Obok nich roślinami mogły się żywić również ornitomimozaury ora owiraptorozaury. Na szczycie łańcucha pokarmowego stały tyranozauroidy, zaś w ich cieniu żyły mniejsze dromeozaurydy oraz troodontydy. Zbiorniki wodne zamieszkały żółwie oraz krokodylomorfy, a w przestrzeni powietrznej panowały pterozaury.
Dinozaury
| Dinozaury | ||||
|---|---|---|---|---|
| Takson | Ogniwo | Materiał kopalny | Komentarz | Grafika |
|
Hunter Wash |
SMP VP-1930 - niekompletny szkielet pozaczaszkowy |
Dinozaur pancerny mogący być ankylozaurydem lub nodozaurydem. |
| |
|
Hunter Wash |
dwa okazy (USNM VP-8629 i NMMNH P-66929); ?NMMNH P-25057 - częściowy szkielet pozaczaszkowy |
Holotyp Ahshislesaurus był dawniej przypisywany do Kritosaurus. |
| |
|
Farmington |
BYU 12950 - niekompletna czaszka |
Takson mogący należeć do rodzaju Kritosaurus. |
| |
|
Hunter Wash i Farmington |
dwa okazy (NMMNH P-27469 i NMMNH P-25049) |
Tyranozauroid mogący być tyranozaurydem. Gatunek ten został odnaleziony również w formacji Fruitland. |
| |
|
Farmington |
NMMNH P-50000 - prawie kompletna czaszka |
Ten chasmozauryn dawniej był przypisywany do rodzaju Pentaceratops. Znany osobnik ma ślady ugryzień po ataku drapieżnika. |
| |
|
De-na-zin |
AMNH 5799 - niekompletna czaszka oraz częściowy pierwszy kręg szyjny |
Hadrozauryd mający charakterystyczny garb na nosie. |
| |
|
De-na-zin |
NMMNH P-16106 - niekompletny szkielet |
Dawniej był uważany za jeden z okazów Kritosaurus. |
| |
|
Hunter Wash |
SMP VP-1500 - fragmentaryczna czaszka |
Ten dinozaur może być członkiem anagenetycznej linii rozwojowej, wiodącej od Pentaceratops do Anchiceratops. |
| |
|
De-na-zin |
dwa okazy (SMP VP-900 i SMP VP-1957) |
Ankylozauryd o niepewnej pozycji systematycznej. |
| |
|
De-na-zin |
trzy okazy (PMU.R1250, NMMNH P-25100 i SMP VP-2202) |
Drugi ważny gatunek Parasaurolophus. | ||
|
prawdopodobnie Hunter Wash |
PMU 24923 - prawie kompletny szkielet |
Prawdopodobnie reprezentuje nowy, nieznany nauce takson. |
| |
|
De-na-zin |
SMP VP-1270 - niemalże kompletna lewa kość czołowa |
Ten gatunek może nie należeć do rodzaju Saurornitholestes. | ||
|
De-na-zin |
SMP VP-1955 - lewa kość czołowa; SMP VP-1901 - ząb; SMP VP-1741- drugi pazur stopy |
Pierwotnie był opisany jako dromeozauryd, lecz obecnie uważa się za troodontyda. | ||
|
De-na-zin i ?Farmington |
NMMNH P-27403 - niekompletna czaszka; ?NMMNH P-30068 - niekompletna czaszka |
Jeden z najbardziej zaawansowanych pachycefalozaurydów. | ||
|
Hunter Wash |
dwa okazy (NMMNHP - 70009 i SMP VP - 2790) |
Drugi ważny gatunek Stegoceras. Został odnaleziony również w formacji Fruitland. |
| |
|
Hunter Wash i Farmington |
UNM B-499B - trzon kręgu grzbietowego; UNM B-590 dystalna część kości śródstopia IV; UNM B-745 - dystalna część pazura III palca |
Te okazy są zbliżone rozmiarami do Struthiomimus altus. |
| |
|
prawdopodobnie Hunter Wash |
OMNH 10165 - niekompletny szkielet |
Najstarszy znany przedstawiciel Triceratopsini. Dawnej był uważany za jeden z okazów Pentaceratops. Jego szczątki mogły być odnalezione w omawianej formacji lub Fruitland. |
| |
|
Hunter Wash |
NMMNH P-27468 - fragmentaryczna czaszka |
Ten dinozaur może być członkiem anagenetycznej linii rozwojowej, wiodącej od Pentaceratops do Anchiceratops. |
| |
|
Hunter Wash i De-na-zin |
dwa okazy (NMMNH P-64484 i NMMNH P-66930) |
Przedstawiciel grupy Ankylosaurini. |
| |
|
Niezidentyfikowane ankylozaurydy [3] |
De-na-zin |
SMP VP-1870 - osteoderma; SMP VP-1149 i SMP VP-1743 - dwa kręgi ogonowe oraz SMP VP-1632; SMP VP-1646; SMP VP-2074 - osteodermy ogonowe |
Te okazy były dawniej przypisywane do Nodocephalosaurus. | |
|
De-na-zin |
NMMNH P-33902 - niemalże kompletna kość piszczelowa |
Ten okaz był zbliżony rozmiarami do Elmisaurus. | ||
|
Niezidentyfikowany chasmozauryn [13] |
De-na-zin |
NMMNH P-33906 - fragmentaryczna czaszka oraz kregi |
Ten dinozaur może być członkiem anagenetycznej linii rozwojowej, wiodącej od Pentaceratops do Anchiceratops. | |
|
Niezidentyfikowane dromeozaurydy [23] |
Hunter Wash, Farmington i De-na-zin |
zęby |
Prawdopodobnie niediagnostyczne taksony. | |
|
Niezidentyfikowane ornitomimydy [23] |
Hunter Wash i Farmington |
UNM B-433C - dystalna część paliczka; UNM B-741 A - paliczek |
Prawdopodobnie niediagnostyczne taksony. | |
|
Niezidentyfikowany pachycefalozauryd [19] |
Hunter Wash |
MMNH P-30067 - niekompletna kopułowa czołowo-ciemieniowa |
Na chwilę obecną niediagnostyczny takson. | |
|
Niezidentyfikowane zaurolofiny [5] |
Hunter Wash |
NMMNH P-RMS 2013-7 - łopatka; NMMNH P-32928 i P-37624 - kości ramienne; NMMNH P-32885 - kość łokciowa; NMMNH P-102629 - kość biodrowa |
Okazy te mogą należeć do Ahshislesaurus. | |
.jpg)
Pterozaury
| Pterozaury | ||||
|---|---|---|---|---|
| Takson | Ogniwo | Materiał kopalny | Komentarz | Grafika |
|
Navajodactylus boerei [28] |
Hunter Wash |
SMP VP-1445 - trzy kawałki pierwszego palca skrzydła; SMP VP-1853 - ?fragment kości łokciowej |
Pterozaur mogący należeć do grupy Azhdarchidae. |
|
Krokodylomorfy
| Krokodylomorfy | ||||
|---|---|---|---|---|
| Takson | Ogniwo | Materiał kopalny | Komentarz | Grafika |
|
Brachychampsa montana [29] |
De-na-zin |
SMP VP-1312 - niekompletna czaszka |
Gatunek typowy rodzaju Brachychampsa. Ten gatunek został odnaleziony w formacji Hell Creek i Judith River. |
|
|
Denazinosuchus kirtlandicus [30] |
De-na-zin |
PMU.R 232 - niekompletna czaszka |
Pierwotnie był opisany jako Goniopholis kirtlandicus. | |
|
nie podano |
zęby |
Okazy te mogą nie należeć do rodzaju Leidyosuchus. |
| |
|
Niezidentyfikowany krokodylomorf [31] |
De-na-zin |
NMMNH P-26234 - prawa kość udowa i osteoderma |
Ten okaz wykazuje podobieństwa do Albertochampsa langstoni. | |
Żółwie
| Żółwie | ||||
|---|---|---|---|---|
| Takson | Ogniwo | Materiał kopalny | Komentarz | Grafika |
|
Adocus bossi [32] |
Hunter Wash i De-na-zin |
kompletne i niekompletne skorupy i miednica |
Przedstawiciel grupy Adocidae. | |
|
Adocus kirtlandius [32] |
Hunter Wash |
niekompletna skorupa |
Przedstawiciel grupy Adocidae. | |
|
Hunter Wash i De-na-zin |
niekompletne skorupy i kości kończyn |
Nieokreślony gatunek z rodzaju Adocus. | ||
|
|
Hunter Wash i De-na-zin |
niekompletne skorupy |
Okazy te prawdopodobnie należały do rodzaju Adocus. | |
|
Aspideretoides austerus [32] |
De-na-zin |
niekompletne skorupy |
Przedstawiciel grupy Trionychidae. | |
|
Aspideretoides robustus [32] |
Hunter Wash |
niekompletne skorupy |
Przedstawiciel grupy Trionychidae. Ten gatunek został odnaleziony również w formacji Fruitland. | |
|
Hunter Wash i De-na-zin |
niekompletne skorupy |
Przedstawiciel grupy Trionychidae. | ||
|
Aspideretoides ovatus [32] |
?Hunter Wash |
niekompletne skorupy |
Przedstawiciel grupy Trionychidae. | |
|
Hunter Wash i De-na-zin |
niekompletne skorupy |
Przedstawiciel grupy Trionychidae. Nieokreślony gatunek z rodzaju Aspideretoides. | ||
|
|
Hunter Wash i De-na-zin |
niekompletne skorupy |
Przedstawiciel grupy Trionychidae. Te okazy mogą należeć do rodzaju Aspideretoides. | |
|
Basilemys gaffneyi [32] |
Hunter Wash i De-na-zin |
niekompletne skorupy i częściowa kość ramienna |
Przedstawiciel grupy Nanhsiungchelyidae. |
|
|
Boremys grandis [32] |
De-na-zin |
elementy skorupy |
Przedstawiciel grupy Baenidae. | |
|
Hunter Wash i De-na-zin |
niekompletne skorupy |
Przedstawiciel grupy Pleurosternidae. Nieokreślony gatunek z rodzaju Compsemys. | ||
|
Denazinemys nodosa [32] |
Hunter Wash, Farmington i De-na-zin |
niekompletne skorupy i elementy pozaczaszkowe szkieletu |
Przedstawiciel grupy Baenidae. Ten gatunek został odnaleziony również w formacjach Aguja, Kaiparowits, Fruitland i Javelina. | |
|
?Denazinemys nodosa [32] |
Hunter Wash |
niekompletne skorupy |
Te okazy mogły należeć do gatunku Denazinemys nodosa. | |
|
Hunter Wash i De-na-zin |
niekompletne skorupy, kręgi, kości kończyn oraz miednica |
Przedstawiciel grupy Baenidae. Ten gatunek ten został odnaleziony również w formacjach Aguja, Kaiparowits, Fruitland i Menefee. |
| |
|
Hunter Wash i De-na-zin |
niekompletne skorupy |
Przedstawiciel grupy Baenidae. | ||
|
Scabremys ornata [32] |
Hunter Wash i De-na-zin |
niekompletne skorupy |
Przedstawiciel grupy Baenidae. | |
|
Thescelus hemispherica [32] |
Hunter Wash |
niekompletna skorupa |
Przedstawiciel grupy Baenidae. | |
|
Hunter Wash |
niekompletna skorupa |
Przedstawiciel grupy Baenidae | ||
|
Thescelus rapiens [32] |
Hunter Wash i De-na-zin |
niekompletne skorupy |
Przedstawiciel grupy Baenidae. | |
|
Hunter Wash i De-na-zin |
niekompletne skorupy |
Przedstawiciel grupy Baenidae | ||
|
Hunter Wash |
niekompletna skorupa |
Nieokreślony gatunek z rodzaju Thescelus. | ||
|
Niezidentyfikowani przedstawiciele Baenidae [32] |
Hunter Wash i De-na-zin |
niekompletne skorupy, żuchwa i kręg grzbietowy |
Być może niediagnostyczne taksony. | |
|
Niezidentyfikowany przedstawiciel Cryptodira [32] |
Hunter Wash |
niekompletna łopatka |
Prawdopodobnie niediagnostyczny takson. | |
|
Niezidentyfikowani przedstawiciele Kinosternoidea [32] |
De-na-zin |
niekompletne skorupy |
Być może niediagnostyczne taksony. | |
|
Niezidentyfikowany przedstawiciel Plastomeninae [32] |
Hunter Wash i De-na-zin |
niekompletne skorupy |
Być może niediagnostyczne taksony. | |
|
Niezidentyfikowani przedstawiciele Testudines [32] |
Hunter Wash i De-na-zin |
niekompletne skorupy i czaszki, kości kończyn i obręczy barkowych, miednice, 2 kręgi grzbietowe i szyjny, osteodermy i inne niezidentyfikowane elementy |
Prawdopodobnie niediagnostyczne taksony. | |
|
Niezidentyfikowani przedstawiciele Trionychidae [32] |
Hunter Wash i De-na-zin |
niekompletne skorupy, kość ramienna oraz niezidentyfikowane elementy |
Być może niediagnostyczne taksony. | |
|
Różne taksony [32] |
?De-na-zin |
niekompletne skorupy i różne kości |
Prawdopodobnie niediagnostyczne taksony. | |
Koprolity
Sullivan i Jasinski (2012) opisali 7 morfotypów koprolitów odnalezionych w formacji Kirtland. Pochodzą one z ogniw Hunter Wash oraz De-na-zin. Najbardziej pospolitym z nich jest morfotyp "C". Charakteryzuje się on segmentowaną, wydłużoną formą, zakończoną zwężającym się końcem i wklęsłym czubkiem. Powierzchnia była gładka lub lekko pęcherzykowata. Ich rozmiary wahały się od ok. 21 długości do ponad 90 mm, a szerokość od 13 mm do 37 mm. Te koprolity zawierają również łuski ryb kostnoszkieletowych z grupy Lepisosteidae oraz szczątki płazów bezogonowych. Najprawdopodobniej zostały one wydalone przez krokodylomorfy. Co ciekawe, w omawianej formacji został odnaleziony również duży odchód tyranozauroida. W koprolicie znajdowały się szczątki hadrozauryda, na których nie było widać śladów ugryzień. Osiągnął on ok. 31 cm długości oraz niecałe 16 cm grubości.
Bibliografia
Fassett, J. E., & Hinds, J. S. (1971). "Geology and fuel resources of the Fruitland Formation and Kirtland Shale of the San Juan Basin, New Mexico and Colorado (Vol. 676)". US Government Printing Office
Fowler, D. W. (2017). "Revised geochronology, correlation, and dinosaur stratigraphic ranges of the Santonian-Maastrichtian (Late Cretaceous) formations of the Western Interior of North America". PLoS ONE, 12(11), e0188426. doi:10.1371/journal.pone.0188426
Sullivan, R. M., & Jasinski, S. E. (2012). "Coprolites from the Upper Cretaceous Fruitland, Kirtland and Ojo Alamo formations, San Juan Basin, New Mexico". New Mexico Museum of Natural History and Science Bulletin, 57: 255-262.
Sullivan, R. M., & Lucas, S. G. (2006). "The Kirtlandian land-vertebrate “age”–faunal composition, temporal position and biostratigraphic correlation in the nonmarine Upper Cretaceous of Western North America". New Mexico Museum of Natural History and Science Bulletin, 35, 7-29.
- Skocz do góry ↑ przerwa w osadzaniu się warstw skalnych mogącą wynikać np. z erozji lub przyczyn geologicznych
- Skocz do góry ↑ Burns, M. E., & Sullivan, R. M. (2011). A new ankylosaurid from the Upper Cretaceous Kirtland Formation, San Juan Basin, with comments on the diversity of ankylosaurids in New Mexico. New Mexico Museum of Natural History and Science Bulletin, 53, 169-178.
- ↑ Skocz do: 3,0 3,1 3,2 Arbour, V. M., & Currie, P. J. (2016). "Systematics, phylogeny and palaeobiogeography of the ankylosaurid dinosaurs". Journal of Systematic Palaeontology, 14(5), 385-444. doi:10.1080/14772019.2015.1059985
- Skocz do góry ↑ Rivera-Sylva, H. E., Frey, E., Stinnesbeck, W., Carbot-Chanona, G., Sanchez-Uribe, I. E., & Guzmán-Gutiérrez, J. R. (2018). "Paleodiversity of Late Cretaceous Ankylosauria from Mexico and their phylogenetic significance". Swiss Journal of Palaeontology, 137(1), 83-93. doi:10.1007/s13358-018-0153-1
- ↑ Skocz do: 5,0 5,1 5,2 Dalman, S. G., Jasinski, S. E., Malinzak, D. E., Lucas, S. G., Kundrát, M., & Fiorillo, A. R. (2025). "A new saurolophine hadrosaurid (Ornithischia: Hadrosauridae) from the Upper Cretaceous (Campanian) Hunter Wash Member, Kirtland Formation, San Juan Basin, New Mexico". New Mexico Museum of Natural History and Science Bulletin. 101: 73-114. [1]
- ↑ Skocz do: 6,0 6,1 Hunt, A. P., & Lucas, S. G. (1993). "Cretaceous vertebrates of New Mexico". Bulletin-New Mexico Museum of Natural History and Science, 2: 77-92.
- Skocz do góry ↑ Lucas, S. G., Spielmann, J. A., Sullivan, R. M., Hunt, A. P., & Gates, T. (2006). "Anasazisaurus, a hadrosaurian dinosaur from the Upper Cretaceous of New Mexico. New Mexico: New Mexico Museum of Natural History and Science Bulletin 35; 293-297.
- ↑ Skocz do: 8,0 8,1 8,2 Prieto-Márquez, A. (2014). "Skeletal morphology of Kritosaurus navajovius (Dinosauria: Hadrosauridae) from the Late Cretaceous of the North American south-west, with an evaluation of the phylogenetic systematics and biogeography of Kritosaurini". Journal of Systematic Palaeontology, 12(2), 133-175. doi:10.1080/14772019.2014.770417
- Skocz do góry ↑ Sullivan, R. M., & Lucas, S. G. (2015). "Cretaceous vertebrates of New Mexico". Fossil Vertebrates in New Mexico. Albuquerque: New Mexico Museum of Natural History and Science Bulletin, 68, 105-129.
- Skocz do góry ↑ Carr, T. D., & Williamson, T. E. (2010). "Bistahieversor sealeyi, gen. et sp. nov., a new tyrannosauroid from New Mexico and the origin of deep snouts in Tyrannosauroidea". Journal of vertebrate Paleontology, 30(1), 1-16. doi:10.1080/02724630903413032
- Skocz do góry ↑ Dalman, S. G., & Lucas, S. G. (2018). "New evidence for predatory behaviour in Tyrannosaurid dinosaurs from the Kirtland Formation (Late Cretaceous, Campanian)". New Mexico Museum of Natural History and Science Bulletin, 79: 113-124
- Skocz do góry ↑ Dalman, S., Jasinski, S., & Lucas, S. (2022). "A New Chasmosaurine Ceratopsid from the Upper Cretaceous (Campanian) Farmington Member of the Kirtland Formation, New Mexico". New Mexico Museum of Natural History and Science Bulletin. 90: 127-153
- ↑ Skocz do: 13,0 13,1 13,2 13,3 Fowler, D. W., & Fowler, E. A. F. (2020). "Transitional evolutionary forms in chasmosaurine ceratopsid dinosaurs: evidence from the Campanian of New Mexico". PeerJ, 8, e9251.doi:10.7717/peerj.9251
- Skocz do góry ↑ Sullivan, R. S., & Williamson, T. E. (1999). "A new skull of Parasaurolophus (Dinosauria: Hadrosauridae) from the Kirtland Formation of New Mexico and a revision of the genus". New Mexico Museum of Natural History and Science Bulletin. 15: 1-52.
- Skocz do góry ↑ Sullivan, R. M., Lucas, S. G., & Jasinski, S. E. (2011). "The humerus of a hatchling lambeosaurine (Dinosauria, Hadrosauridae) referable to cf. Parasaurolophus tubicen from the Upper Cretaceous Kirtland Formation (De-na-zin Member), San Juan Basin, New Mexico". New Mexico Museum of Natural History and Science Bulletin, 53: 472-474.
- Skocz do góry ↑ Jasinski, S. E. (2015). "A new dromaeosaurid (Theropoda: Dromaeosauridae) from the Late Cretaceous of New Mexico". New Mexico Museum of Natural History and Science Bulletin, 67: 79-87.
- Skocz do góry ↑ Sullivan, R. M. (2006). "Saurornitholestes robustus n. sp.(Theropoda: Dromaeosauridae) from the Upper Cretaceous Kirtland Formation (De-na-zin Member), San juan Basin, New Mexico. New Mexico Museum of Natural History and Science Bulletin, 35: 253-256.
- Skocz do góry ↑ Evans, D. C., Larson, D. W., Cullen, T. M., & Sullivan, R. M. (2014). "“Saurornitholestes” robustus is a troodontid (Dinosauria: Theropoda)". Canadian Journal of Earth Sciences, 51(7), 730-734. doi:10.1139/cjes-2014-0073
- ↑ Skocz do: 19,0 19,1 Williamson T. E., & Carr, T. D. (2002). "A new genus of highly derived pachycephalosaurian from western North America". Journal of Vertebrate Paleontology. 22 (4): 779-801
- Skocz do góry ↑ Jasinski, S. E. & Sullivan, R. M. (2011). "Re-evaluation of pachycephalosaurids from the Fruitland-Kirtland transition (Kirtlandian, late Campanian), San Juan Basin, New Mexico, with a description of a new species of Stegoceras and a reassessment of Texacephale langstoni". New Mexico Museum of Natural History and Science Bulletin, 53: 202-215.
- Skocz do góry ↑ Williamson, T. E., & Brusatte, S. L. (2016). "Pachycephalosaurs (Dinosauria: Ornithischia) from the Upper Cretaceous (upper Campanian) of New Mexico: A reassessment of Stegoceras novomexicanum". Cretaceous Research 62: 29-43 doi:10.1016/j.cretres.2016.01.012
- Skocz do góry ↑ Jasinski S. E. & Sullivan, R. M. (2016). "The validity of the Late Cretaceous pachycephalosaurid Stegoceras novomexicanum (Dinosauria: Pachycephalosauridae)". New Mexico Museum of Natural History and Science Bulletin, 74: 107-115.
- ↑ Skocz do: 23,0 23,1 23,2 Lucas, S. G., Mateer, N. J., Hunt, A. P., & O’Neill, F. M. (1987). "Dinosaurs, the age of the Fruitland and Kirtland formations, and the Cretaceous-Tertiary boundary in the San Juan Basin, New Mexico". The Cretaceous-Tertiary Boundary in the San Juan and Raton Basins, New Mexico and Colorado. Geological Society of America Special Papers. Vol. 209. pp. 35–50. doi:10.1130/SPE209-p35
- Skocz do góry ↑ Lehman T. M. (1998). "A gigantic skull and skeleton of the horned dinosaur Pentaceratops sternbergi from New Mexico". Journal of Paleontology, 72(5), 894-906
- Skocz do góry ↑ Longrich, N. R. (2011). "Titanoceratops ouranos, a giant horned dinosaur from the late Campanian of New Mexico". Cretaceous Research, 32(3), 264-276. doi:10.1016/j.cretres.2010.12.007
- Skocz do góry ↑ Arbour, V. M., Burns, M. E., Sullivan, R. M., Lucas, S. G., Cantrell, A. K., Fry, J., & Suazo, T. L. (2014). "A new ankylosaurid dinosaur from the Upper Cretaceous (Kirtlandian) of New Mexico with implications for ankylosaurid diversity in the Upper Cretaceous of western North America". PLoS One, 9(9), e108804. [[doi:
- Skocz do góry ↑ Funston, G. F., Williamson, T. E., & Brusatte, S. L. (2024). "A caenagnathid tibia (Theropoda: Oviraptorosauria) from the upper Campanian Kirtland Formation of New Mexico". Cretaceous Research, 158, 105856. doi:10.1016/j.cretres.2024.105856
- Skocz do góry ↑ Sullivan, R. M, & Fowler, D. W. (2011). "Navajodactylus boerei, n. gen., n. sp., (Pterosauria, ?Azhdarchidae) from the Upper Cretaceous Kirtland Formation (upper Campanian) of New Mexico". New Mexico Museum of Natural History and Science, Bulletin. 53: 393-404.
- Skocz do góry ↑ Sullivan, R. M., & Lucas, S. G. (2003). "Brachychampsa montana Gilmore (Crocodylia, Alligatoroidea) from the Kirtland Formation (Upper Campanian), San Juan Basin, New Mexico. Journal of Vertebrate Paleontology, 23(4), 832-841. doi:10.1671/A1082-8
- Skocz do góry ↑ Lucas, S. G., & Sullivan, R. M. (2003). "A new crocodilian from the Upper Cretaceous of the San Juan Basin, New Mexico". Neues Jahrbuch für Geologie und Paläontologie-Monatshefte, 109-119. doi:10.1127/njgpm/2003/2003/109
- ↑ Skocz do: 31,0 31,1 Lucas, S. G., Spielmann, J. A., Sullivan, R. M., & Caleb, L. (2006). "Late Cretaceous crocodylians from the San Juan Basin, New Mexico". New Mexico Museum of Natural History and Science Bulletin, 35, 249-252
- ↑ Skocz do: 32,00 32,01 32,02 32,03 32,04 32,05 32,06 32,07 32,08 32,09 32,10 32,11 32,12 32,13 32,14 32,15 32,16 32,17 32,18 32,19 32,20 32,21 32,22 32,23 32,24 32,25 32,26 32,27 32,28 32,29 32,30 32,31 32,32 32,33 Sullivan, R. M., Jasinski, S. E., & Lucas, S. G. (2012). 'Re-assessment of late Campanian (Kirtlandian) turtles from the Upper Cretaceous Fruitland and Kirtland Formations, San Juan Basin, New Mexico, USA". [w:] Brinkman, D. B., Holroyd, P. A., & Gardner, J. D. (red.). "Morphology and evolution of turtles". Dordrecht: Springer Netherlands, pp.337-387
- Skocz do góry ↑ Lichtig, A., & Lucas, S. (2018). "Neurankylus, a Cretaceous-Paleocene baenid turtle from North America". New Mexico Museum of Natural History and Science Bullefin, 79, 323-362.
![[3]](https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Kirtland_Formation.jpg){kind=link}
![[2]](https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Kirtland_Formation_Outcrops_Near_Coal_Creek_by_Nick_Longrich.jpg){kind=link}