Spicomellus

Autor:	Kamil Kamiński
Korekta:	Michał Siedlecki

---

Spicomellus (spikomelus)
Dieta	roślinożerny
Miejsce	Maroko (formacja El Mers III)
Czas	Trias 252 Jura 201,4 Kreda 143,1 66 ok. 168,3-161,5 Ma środkowa jura (późny baton - kelowej)
Systematyka	Dinosauria Ornithischia Thyreophora Ankylosauria ?Ankylosauridae
Rekonstrukcja przyżyciowa Spicomellus. Autor: Ddinodan [2]

Wstęp

Spicomellus to rodzaj roślinożernego dinozaura z grupy Ankylosauria, żyjącego w środkowej jurze na obszarach dzisiejszego Maroko. Odznaczał się on nietypowym opancerzeniem, niepodobnym do innych ankylozaurów. Spicomellus został nazwany i opisany w 2021 r. przez Susannah Maidment i współpracowników. Jest to najstarszy (geologicznie) znany ankylozaur.

Etymologia

Nazwa Spicomellus pochodzi od łacińskich słów spicus („kolec”) oraz mellus („kolczasta obroża”). Nawiązuje ona do pancerza tego dinozaura. Epitet gatunkowy oznacza po łacinie mieszkańca Afryki.

Materiał kopalny i budowa

Rekonstrukcja szkieletu Spicomellus z zaznaczeniem na żółto holotypu oraz biało materiału przypisanego. Autor: SlvrHwk [1].

Holotyp (NHMUKPV R37412) to częściowe żebro zrośnięte z czterema kolcami. Owe kolce są połączone z osteodermami podobnymi do pręcików, które z kolei łączą się z zewnętrzną powierzchnią żebra. Taka budowa wskazuje, że kolce za życia zwierzęcia musiały sterczeć z jego tułowia na boki. Jest to niezwykłą konstrukcja, nieznana u żadnego innego kręgowca. Prawdopodobnie zapewniała ona lepszą ochronę przed atakiem drapieżnika niż pojedyncze kolce.

W 2025 roku zespół paleontologów prowadzony przez Maidment opisał nowy częściowy szkielet omawianego dinozaura (USMBA 04-84). Składa się on z lewej kości kwadratowej, dwóch innych prawdopodobnych fragmentów czaszki, dwóch kręgów szyjnych, dwóch kręgów grzbietowych, kości krzyżowej zbudowanej z czterech kręgów krzyżowych, czterech wolnych kręgów ogonowych, dwóch połączonych ze sobą kręgów ogonowych ("handled vertebrae"), sześciu żeber grzbietowych ze zrośniętymi z nimi kolcami (na stronie grzbietowej), obu kości łopatkowo-kruczych, większości miednicy (zachowały się dalsze części obu k. biodrowych, obie k. łonowe i przednia część prawej k. kulszowej), dwóch k. śródstopia (czwartej i prawej drugiej), półpancerza szyjnego z wyjątkowo długimi kolcami, tarczy krzyżowej z licznymi kolcami o różnych rozmiarach, ośmiu innych tarczek, czterech wąskich, zaokrąglonych kolców z rozszerzonymi podstawami, czterech płaskich kolców w kształcie ostrzy, dwóch osteoderm o trzech kolcach, pięciu innych złożonych osteoderm oraz pojedynczego wielkiego kolca z masywnymi kostnymi płytami.

Nowy okaz ukazał wiele nowych szczegółów budowy tego tajemniczego zwierzęcia. Przede wszystkim spikomelus miał bardzo rozbudowany pancerz skórny, którego elementy znane są również u innych ankylozaurów (zarówno ankylozaurydów - szyjny półpancerz, jak i nodozaurydów - rozbudowana tarcza krzyżowa). Jego ogon miał charakterystyczne zrośnięte ze sobą końcowe kręgi ogonowe (wspomniane "handled vertebrae"), które wspierały osteodermy tworzące kostną maczugę u ankylozaurydów (u omawianego rodzaju ogon prawdopodobnie kończył się wielkimi kolcami). W odróżnieniu od późniejszych ankylozaurów, główną funkcją pancerza spikomelusa prawdopodobnie nie była obrona przed drapieżnikami (choć najpewniej była do tego również używana), lecz służyła do zwabiania osobników innej płci (niestety nie wiemy, czy obie płci u tego gatunku miały taki sam pancerz, czy jedna z nich miała mniej ekstrawaganckie osteodermy i kolce).

Spis gatunków

Spicomellus	Maidment, Strachan, Ourhache, Sheyer, Brown, Fernandez, Johanson, Raven i Barrett, 2021
S. afer	Maidment, Strachan, Ourhache, Sheyer, Brown, Fernandez, Johanson, Raven i Barrett, 2021

Bibliografia

Maidment, S.C.R.; Ouarhache, D.; Ech-charay, K.; Oussou, A.; Boumir, K.; El Khanchoufi, A.; Park, A.; Meade, L.E.; Woodruff, D.C.; Wills, S.; Smith, M.; Barrett, P.M.; Butler, R.J. (2025). "Extreme armour in the world's oldest ankylosaur". Nature: 1–6. doi:10.1038/s41586-025-09453-6

Maidment, S.C.R.; Strachan, S.J.; Ouarhache, D.; Scheyer, T.M.; Brown, E.E.; Fernandez, V.; Johanson, Z.; Raven, T.J.; Barrett, P.M. (2021). "Bizarre dermal armour suggests the first African ankylosaur". Nature Ecology & Evolution: 1–6. doi:10.1038/s41559-021-01553-6.