Udelartitan

Autor:

Michał Siedlecki

---

Udelartitan (udelartytan)
Długość	ok. 15-16 m
Dieta	roślinożerny
Miejsce	Urugwaj - Paysandú (formacja Guichón)
Czas	Trias 252 Jura 201 Kreda 145 66 ok. 100-85 Ma późna kreda (wczesny cenoman – środkowy santon)
Systematyka	Dinosauria Saurischia Sauropodomorpha Sauropoda Macronaria Somphospondyli Titanosauria Lithostrotia Saltasauroidea ?Saltasauridae ?Saltasaurinae
Rekonstrukcja przyżyciowa. Autor: UnexpectedDinoLesson [1]

Wstęp

Udelartitan to rodzaj niewielkiego zauropoda z grupy tytanozaurów żyjącego na terenie dzisiejszego Urugwaju w epoce późnej kredy. Jest pierwszym nazwanym dinozaurem pochodzącym wyłącznie z terytorium tego państwa.

Etymologia

Nazwa rodzajowa oznacza "olbrzym UdelaR (Universidad de la República)", co odnosi się do uczelni, której badacze odnaleźli i opisali szczątki tego dinozaura. Przyrostek titan jest bardzo często dodawany do nazw rodzajowych tytanozaurów, nawet jeśli nie odzwierciedla on ich rozmiarów. Epitet gatunkowy odnosi się do przydomka reprezentacji piłki nożnej Urugwaju, którzy jako gospodarze grają w niebieskich koszulkach.

Materiał kopalny

Holotyp (FC-DPV 3595) to jedyny częściowo artykułowany element szkieletu obejmujący trzy kręgi ogonowe (od pierwszego do trzeciego). Materiał przypisany (FC-DPV 1900) to 60 silnie procelicznych kręgów ogonowych, częściowa kość krucza, fragmenty k. długich (przednie i tylne fragmenty k. piszczelowych, przednia część k. strzałkowej), 6 k. śródstopia oraz 2 k. skokowe.

Budowa i systematyka

Udelartytan był stosunkowo niewielkim tytanozaurem, prawdopodobnie wyglądającym podobnie do saltazaura, czy nekenzaura. Odróżniał się od nich detalami w budowie środkowych kręgów ogonowych (m.in. kłykcie ich trzonów miały sześciokątny kontur) oraz wyraźnie zaznaczonymi grzbietami na przednich powierzchniach k, śródstopia I i II. Wszystkie kręgi ogonowe były proceliczne, a trzon pierwszego kręgu ogonowego był wypukły z obu stron. Nie znaleziono osteodermów tego tytanozaura, ale ze względu na jego pokrewieństwa możemy przypuszczać, że mogły pokrywać część jego ciała.

W przeprowadzonej analizie filogenetycznej, udelartytan zostaje umieszczony albo jako bazalny saltazauroid lub bazalny przedstawiciel saltazaurynów. W kilku jej wersjach wydaje się blisko spokrewniony z alamozaurem, baurutytanem i pellegrinizaurem, a w innych z nekenzaurem i rapetozaurem.

Paleośrodowisko

Pokłady formacji Guichón są słabo wydatowane, ale obecność udelartytana wskazuje, że prawdopodobnie jej osady pochodzą z późnej kredy (przed kampanem). Oprócz wspomnianego zauropoda, w jej skałach odnaleziono również zęby nieokreślonych iguanodontów, ząb nieokreślonego teropoda i szczątki niewielkiego krokodylomorfa z grupy notozuchów Uruguaysuchus. Ponadto z tej formacji znane są również skorupy jaj tytanozaurów (Sphaerovum).

Spis gatunków

Udelartitan	Soto, Carballido, Langer, Silva Junior, Montenegro i Perea, 2024
U. celestae	Soto, Carballido, Langer, Silva Junior, Montenegro i Perea, 2024

Bibliografia

Soto, M.; Carballido, J. L.; Langer, M. C.; Silva Junior, J. C. G.; Montenegro, F.; Perea, D. (2024). "Phylogenetic relationships of a new titanosaur (Dinosauria, Sauropoda) from the Upper Cretaceous of Uruguay". Cretaceous Research. 105894. [[2]].