Menefee

Autor:	Paweł Konarzewski

Formacja Menefee

Wiek

Trias

252

Jura

201,4

Kreda

143,1

66

ok. (?84) 81-78 Ma
późna kreda (?santon-kampan)

Miejsce

USA - Nowy Meksyk i Kolorado

Podjednostki

ogniwa Cleary Coal i Allison

Leży pod

piaskowce Cliff House

Leży nad

piaskowce Point Lookout

Miąższość

200-600 m

Klimat

ciepły i wilgotny

Litologia

piaskowce, mułowce, iłowce i węgiel

Odsłonięcia skał osadowych formacji Menefee w stanie Nowy Meksyk. Fot. Kent G. Budge [3]

Wstęp

Formacja Menefee to jednostka geologiczna znajdująca się w stanach Nowy Meksyk oraz Kolorado na terenie Stanów Zjednoczonych. Jej osady są datowane na wczesny kampan.

Znacznie gospodarcze

Węgiel pochodzący z terenu formacji. Fot. James St. John [1]

Pierwsze wzmianki o wydobywaniu węgla z obszaru formacji Menefee pochodzą z końcówki XIX wieku. Węgiel wydobywano najpierw w celu dostarczenia paliwa dla linii kolejowej Denver and Fio Grande Western Railroad (D&RGW) zbudowanej w 1881 roku. Panowały tam trudne warunki do prac kopalnianych ze względu na ukształtowanie terenu. Mimo to szczyt wydobycia węgla na przypadł na lata 1899-1908. Łącznie wydobyto 39 752 ton węgla, przez co wyczerpało się wiele znanych pokładów. Po recesji gospodarczej w 1908 roku produkcja spadła do 9 779 ton w 1909 roku. Dopiero w 1922 r. produkcja węgla na polu Monero znowu przekroczyła 16 000 t. W latach 1922-1953 średnio wydobywano 15 000 ton węgla, a całkowita ilość wyniosła 849 270 t. Jednak z czasem produkcja zaczęła drastycznie spadać. W 1970 r. zamknięto ostatnią kopalnię na polu Monero. Większość kopalń z tego obszaru dostarczała węgiel do kolei D&RGW, lecz kilka kopalń powstało po 1921 roku na południe od Lumberton. Kopalnia z Lumberton (Burns-Biggs) dostarczała surowiec dla bocznicy kolejowej należącej wspólnie do D&RGW i BumsBiggs Lumber Company zbudowanej w celu transportu drewna z Lumberton na południe do tartaków firmy w El Vado. Kilka kopalni w rejonie Lumberton dostarczało węgiel do indiańskiej agencji w Dulce. W latach 1881-1971 na obszarze Monero-Lumberton działało w różnych okresach aż 40 kopalń, które w latach 1882-1963 wyprodukowały łącznie 1,5 mln ton węgla (Hoffman, 1991).

Litologia

Odsłonięcia skał osadowych formacji Menefee w stanie Kolorado. Fot. Kent G. Budge [2]

Formacja Menefee jest częścią grupy Mesaverde, która styka się w swojej najniższej części z piaskowcami Cliff House, natomiast w najwyższej - Point Lookout. Jest ona podzielona również dwa formalnie nazwane ogniwa: Cleary Coal i Allison. Najwyższe warstwy formacji Menefee są bogate w złoża węgla. Niektórzy badacze dla tej części wyróżnili trzecie, nieformalne ogniwo. Jednakże uważa się, że złoża węgla należą do warstw ogniwa Allison. Z kolei wspomniane ogniwo formacji zostało również podzielona na mniejsze podjednostki: dolne warstwy, warstwy Juans Lake oraz warstwy La Vida. Formację Menefee tworzą piaskowce, iłowce, mułowce oraz złoża węgla (Dalman i in., 2021; Adrian i in., 2025).

Paleofauna

Fauna dinozaurów nie różniła się specjalnie od innych miejsc w późnej kredzie na terenach Stanów Zjednoczonych. W osadach formacji Menefee odnaleziono centrozauryna, tyranozaurydy, dromeozauryda, hadrozaurydy i ankylozaury, krokodylomorfy, żółwie, ryby kostnoszkieletowe oraz morskie bezkręgowce.

Dinozaury

Dinozaury
Takson	Ogniwo	Materiał kopalny	Komentarz	Grafika
Dynamoterror dynastes ^[1]	Allison	UMNH VP 28348 - fragmentaryczny szkielet	Tyranozauryd blisko spokrewniony z Lythronax i Teratophoneus.
Invictarx zephyri ^[2]	Allison	fragmentaryczne szczątki kilku osobników	Nodozauryd wykazujący liczne podobieństwa do Glyptodontopelta.
Menefeeceratops sealeyi ^[3]^[4]	Allison	NMMNH P-25052 - niekompletny szkielet	Jedyny opisany centrozauryn pochodzący ze stanu Nowy Meksyk.
Ornatops incantatus ^[5]	Allison	WSC 10058 - niekompletny szkielet	Hadrozauryd blisko spokrewniony z Brachylophosaurus i Probrachylophosaurus.
cf. Saurornitholestes sp. ^[3]	Allison	NMMNH P-25054 - niekompletny ząb	Ząb mogący należeć do dromeozauryda z rodzaju Saurornitholestes.
Niezidentyfikowany ankylozaur ^[6]	Cleary Coal	NMMNH P-22134 - osteodermy	Niediagnostyczny takson.
Niezidentyfikowany ?hadrozauryd ^[6]	Cleary Coal	NMMNH P-22138 - kość łokciowa i ramienna	Niediagnostyczny takson.
Niezidentyfikowane hadrozaurydy ^[6]	Cleary Coal Cleary Coal Allison Cleary Coal Cleary Coal Allison	NMMNH P-22141 - proksymaly koniec lewej kości udowej NMMNH P-22140 - dystalna kość śródstopia NMMNH P-22132 - trzon kręgu ogonowego NMMNH P-22108 - kawałek kości szczękowej NMMNH P-22111 - kawałek kości szczękowej NMMNH P-22131 - dystalna część kości piszczelowej	Niediagnostyczne taksony.
Niezidentyfikowany tyranozauryd ^[7]	Allison	NMMNH P-8313 - przednia część prawej łopatki NMMNH P-22133 - kość śródstopia II NMMNH P-61274 - trzon przedniego żebra piersiowego NMMNH P-71332 - ząb NMMNH P-78032 - lewa kość zaoczodołowa	Tyranozauryd mogący być Dynamoterror lub odrębnym rodzajem.

Krokodylomorfy

Krokodylomorfy
Takson	Ogniwo	Materiał kopalny	Komentarz	Grafika
?Brachychampsa sealeyi ^[8]	Allison	NMMNH P-25050 - niekompletna czaszka oraz osteodermy	Potencjalnie nowy gatunek z rodzaju Brachychampsa.
Deinosuchus sp. ^[9]	Allison	WSC 285 - 6 osteoderm, 2 kręgi ogonowe i fragmentaryczny ząb	Pierwszy znany krokodyl z rodzaju Deinosuchus z formacji Menefee.
Niezidentyfikowany przedstawiciel Crocodylia ^[6]	Cleary Coal	NMMNH P-22103 - łuska	Niediagnostyczny takson.

Żółwie

Żółwie
Takson	Ogniwo	Materiał kopalny	Komentarz	Grafika
Adocus sp. ^[10]	Allison	WSC 10763 i WSC 10765 - niekompletne skorupy	Przedstawiciel grupy Adocidae. Nieokreślony gatunek z rodzaju Adocus.
Basilemys sp. ^[10]	Allison	WSC 10883 - niekompletna skorupa	Przedstawiciel grupy Nanhsiungchelyidae. Nieokreślony gatunek z rodzaju Basilemys.
Denazinemys nodosa ^[10]	Allison	WSC 10769, WSC 10770 i NMMNHP-97386 - niekompletne skorupy	Przedstawiciel grupy Baenidae. Ten gatunek ten został odnaleziony również w formacjach Kirtland, Fruitland, Kaiparowits i Aguja.
Helopanoplia sp. ^[10]	Allison	WSC 10767 i UMNH VP 36786 - niekompletne skorupy	Przedstawiciel grupy Plastomenidae. Nieokreślony gatunek z rodzaju Helopanoplia.
Naomichelys sp. ^[10]	Allison	WSC 10884 i WSC 10885 - niekompletne skorupy	Przedstawiciel grupy Helochelydridae. Nieokreślony gatunek z rodzaju Naomichelys.
Neurankylus baueri ^[10]	Allison	WSC 10612 - częściowo artykułowana skorupa; CHCU 81269 - fragment skorupy	Przedstawiciel grupy Baenidae. Gatunek ten został odnaleziony również w formacji Kirtland, Fruitland i Kaiparowits.
Scabremys ornata ^[10]	Allison	UMNH VP 28352 - niemalże kompletna i artykułowana skorupa	Przedstawiciel grupy Baenidae. Kształt grzbietowej części skorupy ma kształt owalny.
Thescelus cf. rapiens ^[10]	Allison	NMMNH P-97384 - niekompletna skorupa	Przedstawiciel grupy Baenidae. Przynależność tego okazu do rodzaju Thescelus jest niepewna.
"Trionyx" robustus ^[10]	Allison	WSC 10766 - niekompletna skorupa	Przedstawiciel grupy Trionychidae. Długość karapaksu (grzbietowej części skorupy) należącej do tego okazu mogła osiągać ok. 23 cm.
"Trionyx" sp. ^[10]	Allison	WSC 10768 - niekompletna skorupa	Największy znany przedstawiciel Trionychidae odnaleziony w omawianej formacji.
Niezidentyfikowany przedstawiciel Baenidae ^[6]	Cleary Coal	NMMNH P-22124 - niekompletna skorupa	Niediagnostyczny takson
Niezidentyfikowany przedstawiciel Plastomenidae ^[10]	Allison	NMMNH P-97383 i NMMNH P-97389 - niekompletne skorupy	Być może niediagnostyczny takson.
Niezidentyfikowany przedstawiciel Testudines ^[3]	Allison	NMMNH P-25052 - niekompletna skorupa	Fragmentaryczne szczątki uniemożliwiają ustalenie rodzaju ani gatunku do jakiego należał.
Niezidentyfikowani przedstawiciele Trionychidae	Allison ^[3] Cleary Coal ^[6]	NMMNH P-25053 - niekompletna skorupa NMMNH P-22108 - niekompletna skorupa	Został odnaleziony razem z Menefeeceratops. Niediagnostyczny takson.

Ryby kostnoszkieletowe

Ryby kostnoszkieletowe
Takson	Ogniwo	Materiał kopalny	Komentarz
Niezidentyfikowany przedstawiciel Amiidae ^[6]	Cleary Coal	NMMNH P-22169 - trzon kręgu	Niediagnostyczny takson.

Tropy

Lucas i Hunt (2006) opisali tropy ornitopodów odnalezione w ogniwie Cleary Coal. Zachowało się ponad 25 śladów o zbliżonym kształcie i wielkości. Osiągały one 35-40 cm długości oraz 30-35 cm szerokości. Tropy są trójpalczaste, ze środkowym palcem większym od bocznych. Palce były masywne, stosunkowo krótkie, szeroko rozstawione i zakończone tępymi, kopytkowatymi pazurami. Przed odciskami środkowego palca zachowały się owalne wgłębienia, które interpretuje się jako ślady przednich kończyn. Ich sprawcami prawdopodobnie były hadrozaurydy. Według badaczy te ślady należą do ichnogatunku Caririchnium leonardii.

Bibliografia

Donselaar, M. E. (1984). "Flood Tidal Delta Sedimentation in the Late Cretaceous Menefee Formation (Mesaverde Group), San Juan Basin, Northwest New Mexico". Geologie en Mijnbouw, 63(3), 323-331.

Hoffman, G. K. (1991). "Geology and quality of Menefee Formation coals, Monero coal field, Rio Ariba County, New Mexico". New Mexico. Geology, 13, 1-8.

Lucas, S. G., & Hunt, A. P. (2006). "Dinosaur tracks from the Upper Cretaceous Menefee Formation, west-central New Mexico. Late Cretaceous vertebrated from the Western Interior". New Mexico Museum of Natural History and Science Bulletin, 35, 79-81.

Skocz do góry ↑ McDonald, A. T., Wolfe, D. G., & Dooley Jr, A. C. (2018). "A new tyrannosaurid (Dinosauria: Theropoda) from the Upper Cretaceous Menefee Formation of New Mexico". PeerJ: 6:e5749. doi:10.7717/peerj.5749
Skocz do góry ↑ McDonald, A. T., & Wolfe, D. G. (2018). "A new nodosaurid ankylosaur (Dinosauria: Thyreophora) from the Upper Cretaceous Menefee Formation of New Mexico", PeerJ 6:e5435. doi:10.7717/peerj.5435
↑ ^{Skocz do: 3,0} ^3,1 ^3,2 ^3,3 Williamson, T. E. (1997). "A new Late Cretaceous (Early Campanian) vertebrate fauna from the Allison Member, Menefee Formation, San Juan Basin, New Mexico". New Mexico Museum of Natural History and Science Bulletin 11: 51–59.
Skocz do góry ↑ Dalman, S. G., Lucas, S. G., Jasinki, S. G., Lichtig, A. J., & Dodson, P. (2021). "The oldest centrosaurine: a new ceratopsid dinosaur (Dinosauria: Ceratopsidae) from the Allison Member of the Menefee Formation (Upper Cretaceous, early Campanian), northwestern New Mexico, USA". PalZ 95, 291–335. doi:10.1007/s12542-021-00555-w.
Skocz do góry ↑ McDonald, A. T., Wolfe, D. G., Freedman Fowler, E. A. & Gates, T. A. (2021). "A new brachylophosaurin (Dinosauria: Hadrosauridae) from the Upper Cretaceous Menefee Formation of New Mexico". PeerJ. 9: e11084. doi:10.7717/peerj.11084
↑ ^{Skocz do: 6,0} ^6,1 ^6,2 ^6,3 ^6,4 ^6,5 ^6,6 Hunt, A. P., & Lucas, S. G. (1993). "Cretaceous vertebrates of New Mexico". New Mexico Museum of Natural History and Science Bulletin 2: 77–91
Skocz do góry ↑ Dalman, S. G., & Lucas, S. G. (2018). "Tyrannosaurid dinosaurs (Theropoda: Tyrannosauridae) from the Upper Cretaceous (early Campanian) Allison Member of the Menefee Formation, New Mexico: implications for the origin of Tyrannosauridae in North America". New Mexico Museum of Natural History and Science Bulletin 79, 99-112
Skocz do góry ↑ Williamson, T. E. (1996). "?Brachychampsa sealeyi, sp nov.,(Crocodylia, Alligatoroidea) from the Upper Cretaceous (lower Campanian) Menefee Formation, northwestern New Mexico". Journal of Vertebrate Paleontology, 16(3), 421-431. doi:10.1080/02724634.1996.10011331
Skocz do góry ↑ Mohler, B. F., McDonald, A. T., & Wolfe, D. G. (2021). "First remains of the enormous alligatoroid Deinosuchus from the Upper Cretaceous Menefee Formation, New Mexico". PeerJ, 9, e11302. doi:10.7717/peerj.11302
↑ ^{Skocz do: 10,00} ^10,01 ^10,02 ^10,03 ^10,04 ^10,05 ^10,06 ^10,07 ^10,08 ^10,09 ^10,10 Adrian, B., Smith, H. F., & McDonald, A. T. (2025). "A revised turtle assemblage from the Upper Cretaceous Menefee Formation (New Mexico, North America) with evolutionary and paleobiostratigraphic implications". PeerJ, 13, e19340. doi:10.7717/peerj.19340

[1] Skocz do góry ↑ McDonald, A. T., Wolfe, D. G., & Dooley Jr, A. C. (2018). "A new tyrannosaurid (Dinosauria: Theropoda) from the Upper Cretaceous Menefee Formation of New Mexico". PeerJ: 6:e5749. doi:10.7717/peerj.5749

[2] Skocz do góry ↑ McDonald, A. T., & Wolfe, D. G. (2018). "A new nodosaurid ankylosaur (Dinosauria: Thyreophora) from the Upper Cretaceous Menefee Formation of New Mexico", PeerJ 6:e5435. doi:10.7717/peerj.5435

[Williamson1997-3] {Skocz do: 3,0} ^3,1 ^3,2 ^3,3 Williamson, T. E. (1997). "A new Late Cretaceous (Early Campanian) vertebrate fauna from the Allison Member, Menefee Formation, San Juan Basin, New Mexico". New Mexico Museum of Natural History and Science Bulletin 11: 51–59.

[4] Skocz do góry ↑ Dalman, S. G., Lucas, S. G., Jasinki, S. G., Lichtig, A. J., & Dodson, P. (2021). "The oldest centrosaurine: a new ceratopsid dinosaur (Dinosauria: Ceratopsidae) from the Allison Member of the Menefee Formation (Upper Cretaceous, early Campanian), northwestern New Mexico, USA". PalZ 95, 291–335. doi:10.1007/s12542-021-00555-w.

[5] Skocz do góry ↑ McDonald, A. T., Wolfe, D. G., Freedman Fowler, E. A. & Gates, T. A. (2021). "A new brachylophosaurin (Dinosauria: Hadrosauridae) from the Upper Cretaceous Menefee Formation of New Mexico". PeerJ. 9: e11084. doi:10.7717/peerj.11084

[Hunt1993-6] {Skocz do: 6,0} ^6,1 ^6,2 ^6,3 ^6,4 ^6,5 ^6,6 Hunt, A. P., & Lucas, S. G. (1993). "Cretaceous vertebrates of New Mexico". New Mexico Museum of Natural History and Science Bulletin 2: 77–91

[7] Skocz do góry ↑ Dalman, S. G., & Lucas, S. G. (2018). "Tyrannosaurid dinosaurs (Theropoda: Tyrannosauridae) from the Upper Cretaceous (early Campanian) Allison Member of the Menefee Formation, New Mexico: implications for the origin of Tyrannosauridae in North America". New Mexico Museum of Natural History and Science Bulletin 79, 99-112

[8] Skocz do góry ↑ Williamson, T. E. (1996). "?Brachychampsa sealeyi, sp nov.,(Crocodylia, Alligatoroidea) from the Upper Cretaceous (lower Campanian) Menefee Formation, northwestern New Mexico". Journal of Vertebrate Paleontology, 16(3), 421-431. doi:10.1080/02724634.1996.10011331

[9] Skocz do góry ↑ Mohler, B. F., McDonald, A. T., & Wolfe, D. G. (2021). "First remains of the enormous alligatoroid Deinosuchus from the Upper Cretaceous Menefee Formation, New Mexico". PeerJ, 9, e11302. doi:10.7717/peerj.11302

[Adrian2025-10] {Skocz do: 10,00} ^10,01 ^10,02 ^10,03 ^10,04 ^10,05 ^10,06 ^10,07 ^10,08 ^10,09 ^10,10 Adrian, B., Smith, H. F., & McDonald, A. T. (2025). "A revised turtle assemblage from the Upper Cretaceous Menefee Formation (New Mexico, North America) with evolutionary and paleobiostratigraphic implications". PeerJ, 13, e19340. doi:10.7717/peerj.19340

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

Menefee

Wstęp

Znacznie gospodarcze

Litologia

Paleofauna

Dinozaury

Krokodylomorfy

Żółwie

Ryby kostnoszkieletowe

Tropy

Bibliografia

Menu nawigacyjne

Narzędzia osobiste

Przestrzenie nazw

Warianty

Widok

Więcej

Szukaj

Nawigacja

Kategorie

Narzędzia