Ziapelta

Autor:

Marcin Szermański, Paweł Konarzewski

---

Ziapelta
Dieta	roślinożerny
Miejsce	USA - Nowy Meksyk (formacja Kirtland - ogniwa Hunter Wash i De-na-zin)
Czas	Trias 252 Jura 201,4 Kreda 143,1 66 ok. 75-73,5 Ma późna kreda (kampan)
Systematyka	Dinosauria Ornithischia Thyreophora Ankylosauria Ankylosauridae Ankylosaurinae Ankylosaurini
Rekonstrukcja przyżyciowa Ziapelta sanjuanensis. Autor: Sydney Mohr. Źródło: [2]
Mapa znalezisk
Wczytywanie mapy… {"minzoom":false,"maxzoom":false,"mappingservice":"leaflet","width":"auto","height":"350px","centre":false,"title":"","label":"","icon":"","visitedicon":"","lines":[],"polygons":[],"circles":[],"rectangles":[],"wmsoverlay":false,"copycoords":false,"static":false,"zoom":3,"defzoom":14,"layers":["OpenStreetMap"],"overlaylayers":[],"resizable":false,"enablefullscreen":false,"scrollwheelzoom":true,"markercluster":false,"clustermaxzoom":20,"clusterzoomonclick":true,"clustermaxradius":80,"clusterspiderfy":true,"geojson":"","locations":[{"text":"\u003Cb\u003E\u003Cdiv class=\"mw-parser-output\"\u003E\u003Cp\u003Eformacja \u003Ca href=\"/wiki/Kirtland\" title=\"Kirtland\"\u003EKirtland\u003C/a\u003E, hrabstwo San Juan, Nowy Meksyk, \u003Ca href=\"/wiki/USA\" class=\"mw-redirect\" title=\"USA\"\u003EUSA\u003C/a\u003E|\u003Csmall\u003E\u003Ci\u003EZ. sanjuanensis\u003C/i\u003E - holotyp NMMNH P-64484 i(?) materia\u0142 przypisany NMMNH P-66930.\u003Cbr\u003E\n\u003C/p\u003E\u003C/div\u003E\u003C/b\u003E\u003Chr /\u003E\u003Cdiv class=\"mw-parser-output\"\u003E\u003C/div\u003E","title":"formacja Kirtland, hrabstwo San Juan, Nowy Meksyk, USA|Z. sanjuanensis - holotyp NMMNH P-64484 i(?) materia\u0142 przypisany NMMNH P-66930.\n","link":"","lat":36.47557520000000153004293679259717464447021484375,"lon":-108.304655499999995527105056680738925933837890625,"icon":""}],"imageoverlays":null} +− Leaflet | © OpenStreetMap

Wstęp

Ziapelta jest przedstawicielem zaawansowanych ankylozaurów. Jej szczątki zostały odnalezione w dzisiejszym Nowym Meksyku (USA), a formalnie opisane w 2014 roku przez zespół naukowców pod przewodnictwem Victorii Arbour. Dinozaur ten żył na tych obszarach ok. 75-73,5 milionów lat temu, w późnej kredzie.

Materiał kopalny

Czaszka holotypu. Źródło: About i in., 2014 [1].

Holotyp o numerze katalogowym NMMNH P-64484 to prawie kompletna czaszka, lewa strona tarczki pierwszego kręgu szyjnego (ang. first cervical half ring) i częściowa tarczka drugiego kręgu szyjnego, osteodermy.

Materiał przypisany NMMNH P-66930 to kompletna tarczka pierwszego kręgu szyjnego.

Budowa

Czaszka Ziapelta zachowała się prawie w całości i uległa niewielkiej kompresji. Jej najszerszy punkt znajduje się na tylnych końcach rogów łuskowych. W widoku grzbietowym (z pomięciem rogów nadocznych i łuskowych) ma kształt podobny do prostokąta. Rogi znajdujące się na kości łuskowej są wysokie, grube i zagięte do przodu. Przedoczodołowa część czaszki jest lekko wypukła, a kości przedszczękowe są szerokie i kwadratowe, pokryte płaskimi ozdobami. Płaskie kości zwane caputegulae znajdujące się na środku pyska są dużych rozmiarów i zajmują prawie połowę jego powierzchni. Są trójkątnego kształtu, gdy u jego kuzynów sześciokątne. Kształt rogów obecnych na policzkach jest nieznany, gdyż uszkodziły się podczas procesu powstania skamieniałości. W górnych szczękach znajduje się po 18 zębów z każdej strony. Ciało dinozaura jest chronione licznymi osteodermami. Poza osteodermami dinozaur posiada również dwie tarczki chroniące szyję oraz rzędy owalnych łusek, które prawdopodobnie biegły wzdłuż pleców i boków tułowia (Arbour i in., 2014).

Sullivan i Robinson (2015) dokonali ponownej analizy budowy pierwszej tarczki szyjnej okazu typowego (NMMNH P-64484). Według autorów ten półpierścień zachował wyłącznie lewą stronę, bez elementów prawej jak uważali Arbour i in. (2014). Błędna interpretacja wynikała z deformacji tarczki szyjnej w trakcie fosylizacji. Dzięki wynikom nowej analizy Sullivan i Robinson zidentyfikowali nowe cechy pozwalające odróżnić ziapeltę od pozostałych ankylozaurydów.

Systematyka

Według Arbour i Currie (2016) omawiany ankylozauryd znajduje się w kladzie Ankylosaurini, grupie zaawansowanych ankylozaurynów. Zobacz również: Ankylosauria#Kladogramy.

Etymologia

Nazwa rodzajowa Ziapelta to połączenie słów Zia i pelta. Pierwszy człon nawiązuje do symbolu słońca Zia z czterema grupami promieni, mającego znaczenie religijne dla ludu Zia z Nowego Meksyku, a także symbolu ikonicznego na fladze stanowej Nowego Meksyku. Drugi człon pelta z języka łacińskiego oznacza mała tarcza, w nawiązaniu do osteodermów występujących u wszystkich ankylozaurydów. Epitet gatunkowy sanjuanensis tego ankylozaura odnosi się do hrabstwa, w którym odnaleziono jego skamieniałe szczątki - San Juan.

Spis gatunków

Ziapelta	Arbour, Burns, Sullivan, Lucas, Cantrell, Fry i Suazo, 2014
Z. sanjuanensis	Arbour, Burns, Sullivan, Lucas, Cantrell, Fry i Suazo, 2014

Bibliografia

Arbour, V. M., Burns, M. E., Sullivan, R. M., Lucas, S. G., Cantrell, A. K., Fry, J., & Suazo, T. L. (2014). "A new ankylosaurid dinosaur from the Upper Cretaceous (Kirtlandian) of New Mexico with implications for ankylosaurid diversity in the Upper Cretaceous of western North America". PLoS One, 9(9), e108804. doi:10.1371/journal.pone.0108804

Arbour, V. M., & Currie, P. J. (2016). "Systematics, phylogeny and palaeobiogeography of the ankylosaurid dinosaurs". Journal of Systematic Palaeontology, 14(5), 385-444.. doi:10.1080/14772019.2015.1059985

Sullivan, R. M., & Robinson, R. F. (2015). "A complete first cervical half ring (Ankylosauridae, Dinosauria) from the Upper Cretaceous Kirtland Formation (Hunter Wash Member), San Juan Basin, New Mexico". New Mexico Museum of Natural History and Science, Bulletin 67: 289-296.